شهروند ـ فرح طاهری: صد و نوزدهمین نشست کانون کتاب تورنتو که در تاریخ ۱۲ می ۲۰۱۷ در سالن شهرداری نورت یورک برگزار شد، به معرفی کتاب “احیای سنت ها با رویکرد نو” نوشته ی عین الله مسیب زاده اختصاص داشت. مسیب زاده در این کتاب به تاریخچه مرکز حفظ و اشاعه موسیقی ایران پرداخته است. او این کتاب را جلد اول از یک مجموعه ی سه جلدی خواند که قرار است در آینده روی دو جلد دیگر آن کار کند.
سخنران ضمن تشکر از کانون کتاب و حاضران در سالن تأکید کرد که این کتاب بر موسیقی دهه ی پنجاه (۵۷-۵۰) کشورمان تمرکز دارد زیرا آن دهه از لحاظ جامعه شناسی، تاریخی و همچنین موسیقی دهه ای خاص بوده است.
مسیب زاده مرور تاریخی کوتاهی کرد و گفت: اواخر قرن نوزده میلادی پژوهشگران غربی توجه خاصی پیدا کردند که نظام های فرهنگ شرقی را در شکل اولیه مورد مطالعه قرار دهند و در همین رابطه در مورد موسیقی رشته ای در دانشگاه های جهان به وجود آمد به نام اتنوموزیکولوژی یعنی موسیقی شناسی اقوام و ملل از نوع تطبیقی. این رشته دانش موسیقیایی گسترده ای نیاز داشت و دارد. تمام دغدغه اتنوموزیکولوگ ها این بود که در درجه اول موسیقی ها را در شکل اولیه خودش مورد تشخیص قرار دهند و بعد برنامه ای برای حفظ و حضانت آنها داشته باشند. این رشته در دانشگاه های مختلف اروپایی زود جا افتاد بویژه در سوربون فرانسه که به واسطه ی فرح دیبا ما ارتباطات زیادی با فرانسه داشتیم و این خیلی به نفع فرهنگ و هنرمان تمام شد چه در موسیقی، چه نقاشی و چه تئاتر.
این دانشگاه قوی ترین گروه اتنوموزیکولوژی را داشت و پژوهشگران موسیقی برای تحقیق از سوربن به کشورهای شرقی می رفتند و یا موسیقیدانان این کشورها را به سوربن دعوت می کردند تا تحقیقاتشان را ادامه دهند. این دوره مصادف بود با اواخر دوران قاجار و با اینکه علی اکبرخان فراهانی و دو پسرش میرزاعبدالله و میرزا حسینقلی ـ منبع اصلی موسیقی کلاسیک ایران ـ هنوز زنده بودند، ولی متاسفانه کشور در شرایطی نبود که به فکر تحقیق در موسیقی های قومی باشد. بعد از آن هم جنگ جهانی دوم این محرومیت از پژوهش را تداوم داد تا خوشبختانه در دوران پهلوی ها بویژه پهلوی دوم ما از لحاظ اجتماعی ، اقتصادی و سیاسی به درجه ای از تمول و تمتع رسیدیم که که مسئولان به این موضوع هم بپردازند.
اتفاق خوب در سال ۱۳۴۰ شمسی به وقوع پیوست. از ۱۸ تا ۲۳ فروردین نخستین کنگره اتنوموزیکولوژی در تهران برگزار شد که بسیار با کیفیت و قوی بود از این نظر که سازمان جهانی یونسکو و شورای بین الملل موسیقی یونسکو با همکاری وزارت کل فرهنگ ایران و شورای عالی موسیقی ایران این کنگره را برگزار کردند. این کنگره اعتبارش را از برگزارکنندگان نمی گرفت و بیشتر از شرکت کنندگان می گرفت که بیشتر اتنوموزیکولوگ های برجسته ی جهان در آن شرکت داشتند.
در ایران هم یک اتنوموزیکولوگ قوی داشتیم به نام دکتر محمدتقی مسعودیه یا پرفسور مسعودیه که او هم بود. همچنین شخصیت تاثیرگذاری به نام دکتر مهدی برکشلی در این کنگره بود.
در اختتامیه این کنگره بیانیه ای صادر شد. از نکات برجسته ی این بیانیه این نتیجه گیری بود که شالوده و ذات موسیقی کلاسیک ایرانی که ردیف نام دارد، هنوز در دوران حیات به سر می برد و قابل نجات و حفظ است.
دکتر برکشلی در سال ۱۳۴۴ بخش موسیقی سنتی دانشگاه تهران ـ دانشکده هنری های زیبا را تأسیس کرد. رئیس این بخش دکتر نورعلی خان برومند بود که از لحاظ دانش اصیل موسیقی ایرانی شخصیت بسیار قابل قبولی بود.
در بین دیگر افراد تأثیرگذار در موسیقی ایران به نام دکتر داریوش صفوت برمی خوریم که بنیانگذار مرکز حفظ و اشاعه موسیقی است. رشته دکتر صفوت حقوق بود. او از وزارت فرهنگ درخواست بورسیه کرده بود تا بتواند به سوربن برود و دکترای حقوق بگیرد. او سه تار و سنتور می نواخت و در سنتور شاگرد حبیب سماعی بوده و در رشته تار و سه تار شاگرد حاج آقامحمد ایرانی. اشاره به نام این افراد به دلیل این است که اینها خودشان وزنه ای در موسیقی ایران بودند.
در آن زمان موسیقیدانان اغلب موسیقی خوب بلد بودند ولی سوادشان ضعیف بوده، اما دکتر صفوت و نورعلی خان برومند سواد آکادمیک بالایی داشتند. نورعلی خان پزشک بود و در کودکی مشکل بینایی پیدا می کند. با این حال در اروپا تحصیل پزشکی می کند و جزو افراد نادری بوده که با وجود نابینایی سنتور بسیار خوب می نواخته.
چون دکتر صفوت سواد آکادمیک داشت و با موسیقی آشنایی داشته و همچنین مجرد بوده و فرانسه می دانسته، دکتر برکشلی او را برای پژوهش اتنوموزیکولوژی انتخاب می کند و به سوربن می فرستد.
در آن زمان سوربن قرار داشته که ده کتاب در مورد موسیقی ده کشور تهیه کند که بخش ایران مانده بوده که به عهده دکتر صفوت قرار می دهند و او هم با همکارش این کتاب را می نویسد.
مسیب زاده گفت که این کتاب را ترجمه کرده و ترجمه را به رویت آقای صفوت هم رسانده و در کتاب خود آورده است.
سخنران ادامه داد: دکتر صفوت پس از بازگشت به ایران در سال ۱۳۴۵ به نورعلی خان برومند در دانشگاه تهران ملحق می شود و در همین دوره است که افرادی مثل مجید کیانی، پرویز مشکاتیان، حسین علیزاده، داریوش طلایی، علی اکبر شکارچی و تمام موزیسین های درجه یک کشورمان را در دانشگاه داریم منتها همه جوان.
نویسنده کتاب در ادامه سخنانش از کمک های فرح دیبا به هنر و فرهنگ ایران بویژه در بخش موسیقی گفت و اینکه نوشتن کتاب موسیقی ایران در سوربن به دکتر صفوت کمک کرد که بتواند پیشنهاد تأسیس مرکز حفظ و اشاعه موسیقی را به دکتر قطبی (رئیس تلویزیون ملی ایران و پسردایی فرح دیبا) بدهد و در نهایت در ۱۲ بهمن ۱۳۴۷ نامه ی رسمیت یافتن مرکز در ساختمانی در خیابان ناهید غربی با بودجه سالانه ی ۶۰هزار تومان به دست دکتر صفوت می رسد.
سخنران در ادامه صفحاتی از کتاب و تصاویری از استادان و کلاس های آموزشی مرکز را بر پرده نمایش داد و همچنین ویدیوهایی به عنوان نمونه از آثار تولیدی موسیقیدانان این مرکز پخش کرد.
در بخش پایانی جلسه، پرسش و پاسخ برگزار شد.
جلسه صد و بیستم کانون کتاب تورنتو روز جمعه ۹ جون ساعت ۷ شب در سالن اجتماعات شهرداری نورت یورک (۵۱۰۰ خیابان یانگ) برگزار می شود. در این جلسه دکتر رامین جهانبگلو کتاب جدیدش را معرفی می کند. این کتاب به زبان انگلیسی و با نام “افول تمدن” به تازگی منتشر شده است.
