درخشش زنان هنرمند ایرانی در صحنه موسیقی جهان

چقدر خوشحال می شوم وقتی می بینم جوانانی که پس از انقلاب به دنیا آمده اند، اینقدر به هنر علاقه نشان می دهند. من در این نزدیک به بیست سال همکاری با شهروند، با ده ها تن از این جوانان هنرمند ساکن کانادا مصاحبه کرده ام و این ها را نمونه ای دیدم از هزاران هزار جوانی که در ایران به طریقی در حوزه های هنر کار و تحصیل و تدریس می کنند.

اگر بخواهم این مصاحبه ها را با تکیه بر حافظه مرور کنم، می توانم بگویم که سهم زنان جوان هنرمند بسیار زیاد است. این زنان جوان علیرغم محدودیت ها و ممنوعیت ها هنر را انتخاب کردند و با تلاشی جانانه آن را فرا گرفتند و در حین فراگیری هنر، درس بزرگتری که گرفتند این بود که به خودباوری رسیدند؛ به اینکه اگر بخواهند می توانند از دیوارها عبور کنند.

نغمه هم بعد از انقلاب به دنیا آمده. او سال ۱۳۵۹ در تهران در خانواده ای هنرمند و هنردوست به دنیا آمد. پدرش محمود فرهمند، استاد تنبک، اولین معلم موسیقی او و برادر کوچکتر او ـ نیماـ شد. نغمه رشته پدر را ادامه داد و برادرش نوازندگی پیانو را در آلمان پی گرفت.

نغمه می گوید، در هر اتاقی سازهای تنبک و دف و دایره اطرافم بود و با نوای این سازها بزرگ شدم.

 

داشتن پدری هنرمند و موسیقیدان نعمتی ست. پدری که با مرکز حفظ و اشاعه موسیقی، ارکستر سمفونیک تهران، ارکستر ملی، جشن هنر شیراز و با هنرمندانی همچون حسین علیزاده، پرویز مشکاتیان، علی اکبرخان شهنازی، جلیل شهناز، پرویز یاحقی، اصغر بهاری، فرامرز پایور، فرهاد فخرالدینی، محمدرضا شجریان و… همکاری داشته ‌است.

نغمه که شاهد تمرین های پدر با این استادان بود، کم کم به این ساز علاقمند شد و از فرصت استفاده کرد و از تجربیات پدر تا آنجا که توانست بهره برد.

می گوید، موسیقی را با تنبک شروع کردم، ولی پدرم مرا تشویق می کرد که موسیقی ساز ملودی هم یاد بگیرم تا دستگاه های موسیقی را برای همراهی بهتر با سازهای ملودی یاد بگیرم. بنابراین نزد استاد فرامرز پایور رفتم و سنتور را پیش ایشان کار کردم. ساز دف را هم نزد استاد بیژن کامکار و استاد مسعود حبیبی یاد گرفتم.

رشته تحصیلی نغمه فرهمند، مثل بسیاری از هنرمندان دیگر، با کار هنری اش همخوانی ندارد. او در دانشگاه مهندسی الکترونیک خوانده ولی هیچگاه در این رشته کار نکرده و تمام کار و زندگی اش را بر سر موسیقی گذاشته است.

نغمه در پاسخ به این پرسش که “آیا تنبک و سازهای کوبه ای تنها نقش همراهی دارند؟” می گوید، در گذشته همینطور بود و تنها همراهی می کرد، اما امروزه از این نقش درآمده و برای خودش یک شخصیت مستقل دارد. شما امروزه می بینید که یک نوازنده یک کنسرت سولو از سازهای کوبه ای اجرا می کند.

نغمه نواختن تنبک را در نیمه ی دوم دهه ۱۳۷۰ آغاز کرد. می گوید، آن زمان انگشت شمار بودند زنانی که تنبک می زدند. معمولا این سازی بود که زنان انتخاب نمی کردند. بارها من با این عکس العمل مواجه شدم که “مگر زن تنبک می زند؟” البته امروزه می بینید که زنان نوازنده تنبک و سازهای کوبه ای چقدر زیاد شده و این موضوع واقعا موجب خوشحالی من است.

نغمه در ایران با استاد هنگامه اخوان و استاد حسن ناهید همکاری داشته و در جشنواره های فجر و بانوان نوازندگی کرده و همراه با گروه های موسیقی در خارج کشور نواخته است. همچنین به مدت ده سال در گروه موسیقی بانوان صدا و سیما به سرپرستی آذر هاشمی می نواخته.

نغمه در سال ۲۰۱۰ به کانادا مهاجرت کرد. می گوید، نگران این بودم که نتوانم اینجا کار موسیقی را ادامه بدهم، اما اینقدر سازهای ایرانی مثل تنبک از سوی غیرایرانی ها مورد استقبال واقع شد که تصمیم گرفتم بمانم و ادامه دهم.

او می گوید، اولین بار با گروه سرو در بیت زیتون نواختم و آنجا خانم مریم تولار، موسیقیدان مصری از کار من خوشش آمد. برای او جالب بود که من تنبک می زدم و می گفت در مصر اصلا هیچ زنی ساز کوبه ای نمی زند. اکثرا زنان فقط می خوانند و یا سازهای مضرابی می زنند. چون محیط هنری اینجا یک محیط چند فرهنگی ست، پس از این تجربه، معرفی شدم به گروه بلغاری، بعد به گروه هندی، و همینطور پله پله با گروه های مختلف غیرایرانی با پسزمینه های مختلف کار کردم. بعد دعوت شدم به آمریکا برای تدریس تنبک در مسترکلاس جشنواره نفدا (NAFDA Percussion festival ) و همینطور بعد به Asheville Percussion Festival دعوت شدم. وقتی به جشنواره سازهای کوبه ای اشویل رفتم، کمپانی کوپرمن، من را به عنوان هنرمند خودشان تائید و تعیین کردند. این کمپانی تخصصش در ساخت دف است، اما ساز دفی که کوکی است و می شود کوکش کرد. آنها معتقدند که اینطوری می توان با موسیقی هماهنگ تر بود. این کمپانی مرا برای اجراهای مختلف اسپانسر کردند و من هم ساز اینها را می نواختم.

نغمه در این هشت سالی که در کانادا زندگی می کند، بسیار پر کار بوده. نه به آن نگرانی اولیه که فکر می کرد ممکن است نتواند به کارش ادامه دهد، نه به این همه اجرا و کنسرت و تدریس و ضبط آلبوم و …

جلد شهروند ۱۷۱۱

در این مدت او با حمید متبسم و سپیده رئیس سادات در یک تور دو ماهه در کشورهای مختلف اجرا داشته و همچنین تورهای دیگری با سالار عقیلی و محمد معتمدی داشته است. در جشنواره تیرگان حضور داشته، با کیا طبسیان نواخته و با گروه نیاز همکاری داشته است.

نغمه جدا از اینکه با هنرمندان متعددی نواخته و سی دی ضبط کرده، یک پروژه تک نفره هم داشته و آن آلبوم سولوی خودش با نامUnboundبه معنی رهایی و آزادی بوده.

از او می پرسم وقتی این نام را انتخاب می کردی، چه چیزی در ذهن داشتی، رهایی از چی؟ می گوید: من موسیقی را سنتی یاد گرفتم، یعنی در یک چارچوب و محدوده ای ولی اینجا وقتی برای اولین بار نواختم، انگار از قید و بند تمام اصول سنتی رها شده بودم، و تمام تمرکزم روی نواختنم بود. در این سی دی کاری که کردم اکثر سازهای کوبه ای دنیا را خودم زدم. یک ست پرکاشن دور خودم چیدم، دف و تنبک که اصلش بود و کاخون، داربوکا، کوزه، دایره، جیمبه …. هم توی این ست بودند.

این آلبوم بسیار موفق بود و بسیاری از فیلمسازان با من تماس گرفتند و از من خواستند که قطعات این آلبوم را بخرند.

از او می پرسم به عنوان یک هنرمند نوازنده ی زن، چه تفاوت هایی در فضای هنری ایران و اینجا می بینی؟ می گوید، در ایران حاشیه ها خیلی زیاد بود، حاشیه هایی که اجازه نمی داد روی صحنه بر هنرت تمرکز داشته باشی، ولی اینجا وقتی به روی صحنه می روم فقط دارم به موسیقی فکر می کنم و نگران هیچ چیز نیستم. به عنوان مثال بگویم اجرایی داشتیم در تئاتر شهر، برنامه ی بزرگی بود برای سینمایی ها، داشتیم اجرا می کردیم، همخوان زن و مرد هم در برنامه بود، در یک لحظه به خاطر خراب شدن سیستم صدا، صدای زن خواننده بلندتر از صدای مرد شنیده شد، ما همه در حال نواختن بودیم که یک باره پرده پایین افتاد و صدا قطع شد. این خیلی توی ذوق همه زد. خوب اینجا همچین اتفاقی نمی افتد. آنجا ممکن است این نگرانی باشد که هر لحظه ممکن است از صحنه شما را پایین بیاورند، ولی اینجا تو نگران هیچ چیز نیستی.

از نغمه می پرسم در این هشت سال زندگی در مهاجرت اگر بخواهی دستاوردهای مهم ات را نام ببری از چه چیزی نام می بری، می گوید:

Tafelmusik Baroque Orchestra ارکستری است کانادایی که قدمتی ۴۰ ساله دارد. آنها آهنگ های کلاسیک باروک می نوازند و برنده جایزه جونو برای بهترین آلبوم کلاسیک سال هستند. اینها تصمیم گرفتند دف را هم به ارکسترشان ضمیمه کنند. برای من نواختن در این ارکستر واقعا مهم بود. باید بگم یک خاطره هم از نواختن با این ارکستر دارم و آن اینکه داشتم درKoerner Hall جلوی تقریبا هزار نفر می نواختم یک دفعه دف من ترکید. ما اصطلاحا میگیم شهید شد. برای چند ثانیه من شوکه شدم، احساس می کردم بدون سازم هیچی نیستم ولی توانستم خیلی سریع سوئیچ کنم به سازهای دیگری که کنارم بود و به شکلی جمع و جورش کنم.

کار دیگری که برای خودم خیلی مهم بود ضبط دی وی دی آموزش دف به زبان انگلیسی ست برای غیرایرانی هایی که خیلی دوست داشتند این ساز را یاد بگیرند. چون برایشان عجیب است که این ساز اینقدر ساختار ساده ای داره ولی صدای یک سری ساز را دارد و آنها را می برد به حالت معنوی و خلسه. من این دی وی دی را در آلمان ضبط کردم و تنها هم به فکر غیرایرانیها نبودم بلکه برای جوانان ایرانی نسل دوم که اینجا بزرگ شدند و شاید به راحتی نتوانند فارسی حرف بزنند و شاید اگر دوست داشته باشند، وجود این دی وی دی تشویقی برای آنها هم باشد. این دی وی دی خیلی موفق بود.

نغمه در آموزشگاه سرو تدریس تنبک و دف دارد و می گوید که شاگردان غیرایرانی زیاد دارد.

نغمه روز شنبه ۱۸ آگوست در  Small World Music Festival به همراه تار صهبا مطلبی دونوازی دارد. از او در مورد سابقه ی همکاریش با صهبا می پرسم. می گوید، فکر کنم ۱۸ سالم بود و تازه شروع به کار کرده بودم که برای اولین بار با صهبا از طرف ایران رفتیم اردن برنامه اجرا کردیم. بعدا که صهبا ازدواج کرد و مهاجرت کرد، از هم دور شدیم، امکان همکاری نبود، ولی الان سه، چهار سال است که دوباره با هم شروع به کار کردیم. من کارهای صهبا را خیلی دوست دارم، چون خیلی ریتمیک است و ریتم هایش مرتب عوض می شود و با ریتم ها بازی می کند و من عاشق این تغییر ریتم هستم، برای همین کارهایمان مثل گفت وگوست.

در این مدت با صهبا اجراهای متعددی در آمریکا داشتیم.

از ویژگی های این کنسرت بگو.

ـ در این کنسرت قطعاتی سنتی و قطعاتی تلفیقی ست که در واقع تلفیق تکنیک است چون ساز غربی نمی زنیم. چیزهایی که از موسیقی های دیگر الهام گرفتیم قرار است در این کنسرت اجرا کنیم.

نغمه از برنامه های آینده اش گفت. قرار است ۱۸ سپتامبر در آمستردام هلند برنامه ای در جشنواره بزرگ NewLands Festival داشته باشد. می گوید، آنها نوازنده های ایرانی را دعوت کرده اند و من را هم از اینجا دعوت کرده اند و قرار است من و آقایTony Overwater این کنسرت را که تلفیقی ست از موسیقی ایرانی و غربی رهبری کنیم.

کنسرت نغمه فرهمند و صهبا مطلبی روز شنبه ۱۸ آگوست ساعت ۶ عصر در استودیو تئاتر هاربرفرانت سنتر برگزار می شود. برای خرید بلیت از لینک زیر دیدن کنید:

Harbourfrontcentre.com