اهمیت توجه به حساسیت به مواد خوراکی بر کسی پوشیده نیست، این حساسیت ممکن است خفیف، شدید، بسیار شدید و حتی منجر به مرگ باشد. در اوایل آگوست ۲۰۱۶ فردی با دوستش برای شام به رستوران رفتند و او به کارکنان رستوران تأکید کرد که او به ماهی سلمون آلرژی شدید دارد. با این همه مأمور پذیرایی از آنها اشتباه کرد و ماهی سالمون را جلوی او گذاشت و او به محض خوردن غذای خود به حال مرگ افتاد و در بیمارستان ده روز با مرگ دست و پنجه نرم کرد و در نهایت خوشبختانه از مرگ نجات پیدا کرد.
متأسفانه تعداد کسانی که به مواد خوراکی حساسیت دارند بسیار زیاد است. در یک همه پرسی غیر رسمی و به صورت تصادفی و غیر آکادمیک که پس از مورد ذکر شده فوق توسط یکی از رسانه ها انجام شد از مردم سئوال شده بود که آیا به یک یا چند ماده غذایی حساسیت دارند، ۲۷درصد جواب مثبت دادند که این درصد قابل توجهی است، گو این که این آمار خیلی هم ارزش ندارد و تعداد موارد مورد سئوال فقط چند نفر بوده که بسیار کم است.
در مورد آلرژی مواد خوراکی حساسیت بچه ها بسیار اهمیت دارد و باید از کودکی به آن توجه داشت و سعی کرد حتی المقدور آن را بسیار خفیف و بی خطر کرد. حساسیت خوراکی نیز پدیده ای ایمونولوژیکی و ماحصل برخورد آلرژن یعنی ماده غذایی مولد حساسیت و ایجاد رآژین برضد آلرژن و برخورد بین این دو است که گاهی این برخورد بسیار شدید است و به آن آنافیلاکسی می گویند و ممکن است منجر به مرگ شود.
خانم الکساندریا دورل یک مادر اهل بروکلین می گوید برای کسی که تحت کنترل نباشد و حساسیت او ناشناخته باشد خوردن مسئله وحشتناکی است. پسر ۵ ساله او به چند ماده خوراکی که بادام زمینی (پینات) یکی از آنهاست حساسیت دارد. علایم حساسیت خوراکی از یک قرمزی خارش دار پوست که به سرعت پخش می شود، تا ایجاد آنافیلاکسی و مرگ با کم شدن فشار خون، آماس و تورم داخل حلق متغیر است و هیچ راهی برای پیش بینی حدت آن وجود ندارد. خانم دورل می گوید مصرف هر غذایی که در منزل تهیه نشده باشد و محتویات آن را نشناسیم مانند قماری است که عوارض آن قابل پیش بینی نیست.
آمار کودکان کانادایی دارای حساسیت خوراکی ۵درصد یا معادل یک نفر در هر کلاس است (کلاس بیست نفری). خانواده هایی که کودک پیش دبستانی، مهد کودکی و دبستانی دارند، و روی هم رفته پنجاه درصد جمعیت کانادا زیر فشار بار این گرفتاری هستند و این نظر آلن بکر رئیس مرکز مطالعات توسعه جغرافیایی به سلامت کودکان کانادا (CHLID) است. این موسسه ریشه علل آلرژی و آسم، عوامل ژنتیکی و محیطی فعال کننده را بررسی می کند. ادموند چان مؤلف راه های جلوگیری حساسیت غذایی مؤسسه طب کودکان کانادا (CPS) و رئیس دپارتمان حساسیت و ایمونولوژی بیمارستان کودکان بی سی ونکوور می گوید در ۲۰-۱۵ سال اخیر حساسیت به بادام زمینی سه برابر شده است. بادام زمینی از خوراکی هایی است که شدیدترین عوارض را می دهد در صورتی که شیر از نظر تعداد مبتلایان در سطح جهان بالاترین تعداد را داراست. پروس میزر رئیس تحقیقات سلامت کودکان بیمارستان کودکان مونتریال وابسته به دانشگاه مک گیل می گوید ۲۰-۱۵ سال گذشته کودکان بین سنین ۳ تا ۵ سال هشتاد درصد حساسیت به شیر داشته اند، ولی امروزه این مشکل بین تین ایجرها ۶۰درصد است. علت این روند روشن نیست ممکن است علت آن این باشد که در سنین اولیه و پائین تر کودکان در معرض مواجهه با انگل ها، ویروس ها و باکتریها هستند که موجب می شود سیستم ایمنی با مشکل کنار بیاید. به عنوان مثال کودکانی که با سزارین متولد می شوند در روده خود باکتری کمتری دارند، زیرا که از کانال زایمانی عبور نمی کنند و از منافع عواملی که در این محیط قرار دارند بی بهره اند. برای ظاهر شدن پدیده ی حساسیت سیستم ایمنی باید حداقل یک بار با ماده حساسیت زا مواجه شده باشد و رآژین مربوطه ایجاد شده باشد و یک ماده بی ضرر توسط یک ویروس به صورت آلرژن در آمده باشد.
پذیرفته شده که در خلال دوران کودکی که سیستم ایمنی دارد وظیفه خودش را یاد می گیرد، کودکانی که به طور ژنتیکی مستعد به آلرژی هستند به پروتئین بادام زمینی حساس می شوند، در صورتی که دیر به بچه بادام زمینی داده باشیم، ممکن است قبل از خوردن آن از راه جذب از طریق پوست با کرم هایی که برای قرمزی و سوختن زیر پوشک به کودک می مالیم قبلا حساس شوند.
در اسرائیل به بچه ها غذای بادام زمینی به نام پامپا می خورانند و با آن میزان آلرژی نسبت به امریکای شمالی بسیار کمتر است. در کانادا در بیمارستان کودکان تورنتو روی آلرژی به خوراکی ها کار می کنند. ایال گران بوم رئیس بخش ایمونولوژی بیمارستان بیماری های کودکان می گوید: ایمان دارم که گروه تحقیقاتی ما بالاخره راهی برای درمان حساسیت به مواد خوراکی در دو دهه آینده خواهد یافت، در حقیقت حل مشکل بادام زمینی در اولویت تحقیقات است و این دریچه امیدی است برای خانواده هایی که با این مشکل درگیر هستند.
جلوگیری از حساسیت به بادام زمینی
عقاید سنتی و مرسوم موجب تأخیر در معرفی حساسیت خوراکی هایی مثل بادام زمینی، شیر و تخم مرغ شده است که کاملا خطا است. به طوری که یک تحقیق جدید در انگلستان نشان می دهد که خوراندن هر چه زودتر و آشنایی با طعم بادام زمینی از عجیب و غریب بودن حساسیت بادام زمینی کاسته است.
یک بررسی روی ۶۰۰ کودکی که به دلیل حساسیت خوراکی، اگزما داشتند و حساسیت آنها به تخم مرغ بود، انجام شد. در شروع مطالعه کودکان ۴ تا ۱۱ ماهه را با مقدار ضعیفی بادام زمینی تست پوستی کردند و منتظر دیدن اثر در محل تست شدند. در صورت قرمز شدن و ایجاد تاول معلوم می شد که این کودکان رآژین ضد بادام زمینی دارند. آن کودکانی را که عکس العمل تست آنها بیش از ۵ میلیمتر قطر داشت کنار گذاشتند و بقیه را که جواب تست آنها کمتر از ۵ میلیمتر قطر داشت به دو دسته تقسیم کردند، گروه دارای تست مثبت و گروه دارای تست منفی، و آنان را ۵ سال تحت نظر گرفتند. به نصف کودکان هر گروه دو گرم بادام زمینی به صورت پامپا و یا به صورت کره بادام زمینی سه بار در هفته خوراندند، به نصف دیگر هر گروه بادام زمینی ندادند. در پایان تحقیق به همه بچه ها مقدار بیشتری کره بادام زمینی خوراندند تا حساسیت واقعی را تشخیص دهند. آدل اتکینسون متخصص ایمونولوژی بالینی کودکان می گوید نتیجه “شگفت انگیز” بود. میان کودکانی که تست منفی داشتند فقط ۹/۱ درصد آنها که بادام زمینی خورده بودند آلرژی نشان دادند، ولی آنها که بادام زمینی نخورده بودند۷/۱۳ درصد حساسیت داشتند.
همچنین اختلاف قابل توجهی در کودکانی که تست مثبت داشتند دیده می شد. آنها که بادام زمینی خورده بودند ۷/۱۰ درصد حساسیت داشتند در مقابل آنها که بادام زمینی نخورده بودند ۳/۳۵درصد حساسیت نشان دادند. اتکینسون می گوید: این تحقیق نشان می دهد در آشنایی ذائقه کودک با غذاها تنها نباید تأخیر کرد، بلکه باید به کودکان دارای خطر بالا هر چه زودتر این غذاهای مولد حساسیت را داد.
متخصصین آلرژی کانادا با همکاران امریکایی خود تلاش می کنند این یافته های جدید را در عمل پیاده کنند. اتکینسون می گوید امید داریم که در آینده بسیار نزدیک راهنمای محکمی برای عملی کردن نتیجه طرح به طور عمومی تهیه کنیم، از این اظهار نظر او بیش از یک سال می گذرد و من اطلاع ندارم که این راهنما منتشر شده است یا خیر، اگر همکاران اطلاع دارند جهت تکمیل این بحث ارائه فرمایند.
CPS تأکید می کند در معرفی غذاها به ذائقه کودک هرگز نباید تأخیر کرد، بجز در مورد عسل که خطر ابتلا به بوتولیسم برای کودکان وجود دارد. این آشنایی را باید قبل از یک سالگی انجام داد.
اتکینسون می گوید در گذشته پزشکان بر اساس توصیه ی آکادمی طب کودکان آمریکا توصیه می کردند والدینِ کودکان با خطر بالا یک، دو و سه سالگی به آنها لبنیات، تخم مرغ و بادام زمینی ندهند.
ادامه دارد
دکتر خسرو نیستانی متخصص علوم آزمایشگاهی بالینی
