هلیکوباکتر پیلوری یا H.Pylori عامل عفونت زائی است که در معده ی انسان زندگی و رشد می کند و تکثیر می شود و با شرایط پیچیده و سخت و دشوار محیط معده مانند اسید معده و غیره عادت می کند. در سال ۱۹۸۳ این باکتری در یکی از روستاهای استرالیا و برای اولین بار شناسایی شد و چندی بعد روش ساده ی تشخیص آن توسط یک پزشک استرالیایی کامل گردید و امروز در سراسر دنیا از این روش ساده برای تشخیص وجود HBPدر معده استفاده می شود.
آمار موجود نشان می دهد که در بعضی از کشورهای دنیا درصد بالایی از مردم به این عامل عفونت زا آلوده هستند و به طور کلی حدود ۵۰ درصد از مردم دنیا حامل هلیکوباکتر پیلوری می باشند و فقط درصد کوچکی از این عده به آلوده بودن خود آگاه هستند، زیرا همه ی افراد آلوده به HBP عوارض آلودگی را ندارند و باکتری برای سالیان دراز در معده مخفی و ساکت باقی می ماند. هنوز به وضوح معلوم نیست که چطور و چگونه این باکتری از شخصی به شخص دیگر انتقال پیدا می کند.
هلیکوباکتر پیلوری یکی از عوامل شناخته شده ی زخم دستگاه گوارش، مخصوصاً معده و روده ی کوچک (دوازدهه) است. فقط در آمریکا هر ساله بیشتر از پنج میلیون نفر به زخم دستگاه گوارش دچار می شوند و ۱۵ هزار نفر نیز هر ساله جانشان را به علت زخم دستگاه گوارش و عوارض مربوط به آن از دست می دهند.
علائم آلوده بودن به HBP:
درد شکم، نفخ و ترش کردن و سوزش معده، کم خونی، نفس بدبو، درد قفسه سینه، یبوست و اسهال، تهوع، افسردگی، بی حالی و خستگی، سردرد، بی خوابی، زخم معده و روده، و در صورت ادامه ی وجود این باکتری در معده و بی توجهی به درمان آن امکان بروز سرطان های دستگاه گوارش افزایش می یابد.
تشخیص:
به چند طریق می توان به وجود HBP در معده و روده ی کوچک پی برد. روش اول آزمایش خون است که ثابت خواهد کرد که شخص حامل این باکتری بوده ولی نشان نمی دهد که شخص در حال حاضر به آن آلوده است. روش ساده ی دیگر که درباره ی آن در بالا اشاره شد آزمایش اوره نفس یا Urea Breath Test است. در این روش شخص به داخل لوله آزمایشی که حاوی محلولی است برای چند دقیقه ای می دمد. با تغییر رنگ محلول می توان تشخیص داد که شخص در حال حاضر حامل HBP است. روش های دیگر مانند بیوپسی معده و آزمایش آنتی ژن موجود در مدفوع است که زیاد کاربرد ندارد.
درمان:
درمان و از بین بردن این عامل عفونت زا به وسیله ی ترکیبی از چند آنتی بیوتیک و به مدت طولانی موثر است. پیگیری افرادی که به HBP دچار هستند موضوعی است بسیار مهم، زیرا این دسته از افراد به راحتی دوباره به آن آلوده می شوند.
از نظر رژیم غذایی مطالعات علمی در سال های اخیر ثابت کرده که غذای شور و نمک زیاد سبب مقاوم و سرسخت شدن باکتری شده و سریعتر تکثیر پیدا می کند. میوه و آب میوه کرن بری در از بین بردن HBP نقش مهمی دارد، مخصوصا در موقع درمان آن با آنتی بیوتیک و پس از درمان. همچنین ثابت شده که مصرف براکلی، مخصوصاً براکلی خام می تواند از تکثیر و فعالیت این عامل عفونت زا جلوگیری کند. پس به طور خلاصه درمان عفونت به وسیله ی آنتی بیوتیک و زیرنظر پزشک متخصص و رعایت در مصرف نمک و منظور نمودن کرن بری و براکلی در رژیم غذایی می تواند در ریشه کن کردن این باکتری در معده و روده موثر باشد.
خبری خوش برای مادران جوان
دانشمندان دانشگاه پیتسبورگ گزارش می کنند که مادرانی که بچه شیر می دهند خیلی کمتر به بیماری قند یا دیابت دچار می شوند. در یک بررسی علمی بر روی بیشتر از ۲۲۰۰ زن معلوم گردیده که ۲۵درصد از مادرانی که به فرزندان خود شیر نداده اند به بیماری قند نوع دو دچار شده اند. در اینجا باید اشاره نمود که خانم هایی که بچه دار نمی شوند نیز در این گروه قرار دارند. یکی از علل جلوگیری بروز بیماری قند در مادران شیرده تقلیل چربی دور شکم است که در به وجود آمدن و ترشح هورمون ها مخصوصاً استروژن نقش دارد و سبب بروز سندروم متابولیک می گردد که نتیجه ی آن بسیاری از بیماری های مزمن مخصوصا بیماری قند است.
سازمان جهانی بهداشت توصیه می کند که بهتر است مادران از شیر خود کودک را در دو سال اول زندگی تغذیه کنند، ولی به طور کلی حداقل شش ماه شیر دادن می تواند اثرات خوبی در کودک و مادر بجا بگذارد. شیر مادر می تواند سبب تقویت سیستم ایمنی بدن کودک گردد و در کنار مواد غذایی موجود در آن نوعی نزدیکی و آرامش در کودک به وجود آورد.
با این مقدمه باید تأکید نمود که مادران جوان به خاطر سلامتی خود و فرزندانشان بهتر است از شیر خودشان آنها را تغذیه نمایند و از نتایج چشمگیر این عمل بهره گیرند.
نقش هورمون موجود در گوشت و بلوغ زودرس
دخترانی که به مصرف گوشت عادت دارند خیلی زودتر به سن بلوغ می رسند. این نظریه ایست که پژوهشگران دانشگاه برایتون گزارش کرده اند. قبلاً نیز عده ی زیادی از دانشمندان در این مورد بخصوص بررسی های علمی جالبی نموده و نتایج آن را منتشر نموده بودند. این بار این پژوهشگران بیشتر از سه هزار دختر را از بدو تولد تا سن بلوغ پیگیری نموده و روش زندگی و تغذیه ی آنها را مطالعه کرده اند. در این بررسی معلوم گردیده دخترانی که هفته ای ۱۲ بار گوشت مصرف می کنند ۷۵درصد بیشتر از دیگران زودتر به سن بلوغ می رسند. یکی از علل مهم بلوغ زودرس در این دسته از دختران نقش هورمون موجود در گوشت و در نتیجه افزایش وزن بدن و رشد بی موقع سینه ها است. عوامل محیطی و مواد شیمیایی موجود در فضا و غذا و غیره نیز نقشی در بلوغ زودرس دارند.
پاسخ به پرسش خوانندگان شهروند
مدتی است به عارضه گاز و نفخ شکم دچارم لطفا مرا راهنمایی کنید که چه نوع غذایی بخورم و از چه نوع غذایی دوری کنم.
ـ نفخ شکم علل زیادی دارد که باید توسط یک پزشک متخصص علت یا علل آن بررسی شود و در درمان آن اقدام گردد. در افراد میانسال و یا کهنسال، اگر نفخ شکم پس از صرف غذا ظاهر شود علامت خوبی نیست و حتما باید دستگاه گوارش از جمله معده و روده ها به دقت آزمایش شوند. به هم خوردن میزان اسید معده و فعالیت آنزیم هایی که در هضم و جذب غذا نقش دارند می تواند سبب بروز گاز در دستگاه گوارش شوند ولی به طور کلی نباید با خوردن آنتی اسید، بدون مشورت پزشک بیماری را مزمن کرد و درمان آن را به تعویق انداخت. خوردن غذاهایی که سبب تولید گاز در دستگاه گوارش می شوند، مانند سیر و پیاز و انواع کلم ها و غیره در بروز و شدت این ضایعه کمک می کنند. نوشیدن لازم و کافی آب (۸ لیوان در روز) و دوری از مصرف نوشابه های گازدار و قهوه موارد دیگری هستند که در تخفیف بیماری نقش دارند. به طور کلی بهتر است به یک پزشک متخصص دستگاه گوارشی مراجعه کنید تا در درمان عارضه مورد بحث اقدام نمایند.
*دکتر پرویز قدیریان استاد دانشگاه مونتریال در تغذیه، استاد دانشگاه مک گیل در سرطان شناسی، کارشناس سازمان بهداشت جهانی و همکار شهروند است.
