شمارش معکوس تا تیرگان
ترجمه: فرنگیس زاهد
رعنا فرحان خواننده ایرانی جاز و بلوز مقیم نیویورک موسیقی خود را “تلفیق منحصر بفرد شعر کلاسیک فارسی با جاز و بلوز معاصر” می نامد.
صدای فرحان برای بلوز ساخته شده است، صدایی جا افتاده، بم، دلنشین و گیرا همچون شرابی کهنه و ناب.
هنگامی که از او می پرسم چطور شد که خواننده جاز ایرانی شد می خندد و می گوید:” من از کودکی به موسیقی غربی علاقمند بودم ـ همه این دلبستگی را داشتیم ـ ما با رادیو، تلویزیون و رسانه های غربی بزرگ شده ایم ـ و از همان ابتدا تحت تاًثیر موسیقی غربی بوده ایم، بیتل ها، رولینگ استونز و انواع مختلف موسیقی امریکایی مثل بلوز که من عاشق آن بودم.”
عشق فرحان به موسیقی به ابتدای دوران جوانیش برمی گردد:”خوانندگی را از آن هنگام که خیلی جوان بودم شروع کردم، در حدی ابتدایی گیتار می زدم و می خواندم.”
این هنرمند جوان و نوپا در عرصه موسیقی از هر فرصتی برای عرضه هنر خود به دیگران استفاده می کرد:” من از هر موقعیتی استفاده می کردم و می خواندم ـ حتی در مهمانی ها.”
فرحان تأکید می کند در ایران فعالیت هنری برای دختر جوان و هنرمندی چون او چندان امکان پذیر نبود”برای من فرصت اجرای موسیقی در حضور تماشاگران در ایران حتی پیش از انقلاب به ندرت میسر بود.”
علی رغم آنکه مکانی برای ارائه موسیقی خود نداشت، فرحان خود را آدم خوش شانسی می داند، زیرا در خانواده ای هنرمند بزرگ شده است،” برادرم گروه موسیقی داشت ـ و من به خاطر حضور او همیشه با شعر و آواز در ارتباط بودم. برادرم نوازنده گیتار و کیبورد بود و به همراه گروهش در زیرزمین برنامه اجرا می کرد. من از طریق افرادی که دور وبرم بودند با موسیقی آشنا شدم.”
اگرچه او پس از اقامت در نیویورک در سال ۱۹۸۹ بود که به رویاهای هنری خود چهره ای حرفه ای پوشاند:” شهر نیویورک نقش مهمی در به حقیقت پیوستن آرزوهایم داشت. این شهر پر از فرصت های گوناگون است ـ من چیزهای مختلفی می شنیدم. نیویورک کلا فضای خلاقی دارد. در این شهر شما در محاصره صداهای بیشماری هستید.”
فرحان در نیویورک با استیون توب نوازنده گیتار همکاری می کند. توب تهیه کننده و مدیر برنامه ی هنری فرحان است و در نوشتن اشعار با او همکاری می کند.
او از آن دوران می گوید،” ما کار خود را با اجراهای دونفره شروع کردیم ـ نواختن همه آهنگ های متعارف جاز امریکایی و چند تایی بلوز کلاسیک را نیز در کارنامه خود داریم.”
فرحان خواندن به سبک بلوز را مناسبترین سبک برای خود می داند،” بلوز یعنی از صمیم قلب خواندن و صادقانه بگویم ـ یعنی سعی کنید داستانی را از ته دل بازگو کنید.”
The Blues are Brewin اولین آلبوم مشترک این دو هنرمند است که در سال ۲۰۰۵ منتشر شد.
توب از کهنه کارهای عرصه موسیقی راک و بلوز نیویورک است و در استودیوهای مشهوری چون The Power Station و Electric Ladyland به ضبط آثار خود پرداخته است و همچنین در چند برنامه با گروه هایی چون Squeez, Robin Trower, Siouxsie and the Banshees همکاری کرده است. با وجود موفقیت های فراوان گروه در جلب مخاطب فرحان می گوید همیشه در ذهن خود به تلفیق جاز و بلوز با زبان فارسی فکر می کرده،” از همان دوران کودکی دلم می خواست بلوز را به فارسی بخوانم.”
و سرانجام روزی در یک برنامه بداهه نوازی این آرزو به حقیقت پیوست. فرحان آن لحظه را به یاد دارد:” من در بین آشغال ها یک گیتار پیدا کرده بودم. با کمک استیون آنرا مرتب کردیم و او با آن شروع به نواختن ریتم بلوز کرد و من از روی کتاب مولوی که روی میز باز بود اشعاری خواندم. همه چیز تصادفی بود.”
او افزود،” پس از آن همه سال انتظار آنچه می خواستم رخ داد – ما با هم ترانه “نیایش رومی” را نوشتیم و ضبط کردیم و سپس ترانه را برای دوستان و هواداران در اینترنت گذاشتیم و همه از آن تمجید کردند. پس از آن بود که ما با الهام از اشعار کلاسیک فارسی ترانه هایی به سبک جاز و بلوز نوشتیم.”
در ماه مارچ سال ۲۰۰۹ فرحان دومین سی دی خود را با عنوان ” آرزوی تو” منتشر کرد که تلفیقی ست از موسیقی سنتی جاز و بلوز با شعر فارسی برگرفته از اشعار مدرن و کلاسیک فارسی.
فرحان توانست هنر کلاسیک امریکایی را با هنر متمایز ایرانی درهم آمیزد و از ترکیب این دو آوای شگفت انگیزی خلق کند که در جذب مخاطبان جدید بسیار موفق بود.
او در پاسخ به این پرسش که آیا خواندن اشعار به زبان فارسی شنونده انگلیسی زبان را از او گریزان نمی کند گفت،” خود موسیقی بسیار تأثیرگذار است ـ بنابراین نیازی نیست شما کلمه به کلمه آنرا بفهمید ـ موسیقی به شما در درک آنچه خوانده می شود کمک می کند.”
او در ادامه می افزاید بسیاری از شنوندگان غیر فارسی زبان از آهنگ های جدید او استقبال شایانی کرده اند:” مردم می گویند ما نمی دانیم چه می خوانی ولی هر چه که هست بسیار زیباست. و من برای اینکه شنوندگان غیر فارسی زبان هم با مضمون اشعارم آشنا شوند گاهی در برنامه های زنده توضیح کوتاهی راجع به آنچه قرار است بخوانم می دهم.”
به گفته فرحان موسیقی او توانسته به مخاطبان جدیدش جاز را با شعر فارسی عرضه کند،”برخی برایم نوشته اند” من هیچ وقت به جاز گوش نمی دهم، اما تمام روز به آهنگ های تو گوش می دهم و همه ی شعرهایش را بلدم.”
او می افزاید:” این یک رابطه متقابل است، من فکر می کنم ترانه های من اشعار کلاسیک فارسی را در معرض دید مخاطبان قرار می دهد ـ کسانی که ایرانی نیستند آهنگ های مرا می شنوند و کنجکاو می شوند تا بیشتر با شعر ما آشنا شوند.”
اگرچه فرحان در تلفیق شعر فارسی با جاز و بلوز بسیار موفق عمل کرده است اما او تاکید می کند که این ترکیب کار ساده ای نیست.
او می گوید:” در ابتدا کار به دشواری پیش می رفت، من هرگز تصور نمی کردم در پایان اثر خوبی از آب در بیاید. اوایل شعر با موسیقی چندان هماهنگ نبود و کمی غیر عادی به نظر می رسید، شاید به همین دلیل بود که پروژه را با اشعار مولانا شروع کردم ـ شعر فارسی بسیار روان و انعطاف پذیر ست ـ به باور من اشعار فارسی برای موسیقی سروده شده اند ـ بد نیست بدانید که گاه گاهی نیز این اشعار با سازهای کلاسیک همراهی می شدند.
فرحان معتقد است موفقیت این نوآوری به حمایت همه جانبه ی اطرافیانش از او و زمان مناسب آن بر می گردد.
او می گوید:” من در آن برهه ای از زندگیم بودم که توانستم کار و فعالیت جدیدی را شروع کنم، شاید هم به خاطر همکاری با هنرمندی چون استیون بود که فرصت های زیادی در اختیارم گذاشت و یا به خاطر عشقی که به این آثار داشتم ـ و مهم تر از همه اعتقاد قلبی ام بود.”
فرحان یکی از خوانندگان برجسته حاضر در جشنواره تیرگان امسال در هاربر فرانت تورنتو ست، فرصتی که به گفته او با شوق فراوان منتظر آن است.
او درباره حضورش در تیرگان اظهار داشت:” احساس فوق العاده ای دارم. افتخار می کنم یکی از کسانی باشم که در این جشنواره برنامه دارند.”
فرحان می گوید پس از آخرین برنامه ای که در تورنتو داشته برای بازگشت به این شهر بسیار هیجان زده است،” آخرین اجرای ما در ماه سپتامبر در سالن تئاتر پالاس بود. گروه موسیقی ام از نیویورک نیز همراهم بودند. من انتظار چنین استقبالی از تماشاگران تورنتویی نداشتم ـ ایرانیان مقیم تورنتو خیلی خوش ذوقند.”
هنگام اجرای برنامه در جشنواره امسال، فرحان به جای تیم نیویورکی خود از بین نوازندگان جاز محلی گروهی دستچین کرده است. نوازندگان محلی که در سن در کنار او حضور خواهند داشت عبارتند از: شرلی اوکرانت نوازنده ویولنسل، آلیسون آو نوازنده ساکسیفون، الکساندر سنت کیتز نوازنده باس و آدام تگزرا نوازنده درام.
فرحان در تیرگان امسال چند هدیه ویژه نیز برای تماشاگران دارد، اجرای چند آهنگ از سی دی جدیدش “ماه و سنگ” که قرار است پانزدهم آگوست منتشر شود و در وبسایت او به نشانی نیز در دسترس خواهد بود.
کنسرت فرحان از جمله برنامه هایی است که با فروش بلیت همراه است، به علاقمندان توصیه می شود پیش از اتمام بلیت ها به فکر خرید آن باشند.
