شهروند۱۱۷۹- ۲۹ می ۲۰۰۸
پرفسور محسن مسرت: ثروت نفت، در ایران اقتصادی انگلی آفریده و دولت ها را به جای خدمتگزار به کارفرما و ارباب مردم تبدیل کرده است
ششم خرداد ماه و بیست و ششم می، صد سال از فوران نخستین چاه نفت خاورمیانه در مسجد سلیمان گذشت. رویدادی که زمینه ساز دگرگونی های سیاسی بزرگ در ایران بود، اما در عین حال، به دلیل مصرف نادرست درآمدهای نفتی، در دوران رشد شتابناک صنعتی و تولیدی جهان، رانت خواری را در ایران رواج داد و سبب شد که حکومت ها به اربابان ملت تبدیل شوند.
به مناسبت صدمین سالروز استخراج نفت و پایه ریزی شهر مسجد سلیمان، روز شنبه بیست و چهارم ماه می، با حضور برخی از شخصیت های علمی و دانشگاهی، نمایندگان اعزامی بریتیش پترولیوم و حدود صد و بیست نفر از ایرانیان، همایشی ۷ ساعته در دانشگاه کلن برگزار شد.
تلاقی دو برنامه در یک روز و یک محل
مقدمات برگزاری این همایش، از ماه ها پیش، به همت اختر قاسمی عکاس و خبرنگار آزاد مقیم کلن فراهم شده بود. با توجه به اهمیت نفت در حیات سیاسی و اقتصادی ایرانیان، پیش بینی می شد که جمع بزرگتری در این همایش حضور یابند، اما درست در شرایطی که همایش در سالن شماره ۲ سالن اصلی دانشگاه کلن جریان داشت، مراسم دیگری برای آشنائی با اندیشه های آرامش دوستدار در سالن فرعی همین ساختمان برپا شد. همین موضوع سبب شد بسیاری از علاقمندان به شرکت در هر دو مراسم، با مشکل انتخاب روبرو شوند.
آقای دوستدار، در آغاز تهیه مقدمات همایش صدسالگی نفت، از سوی خانم اختر قاسمی به عنوان میهمان این برنامه دعوت شد و دعوت دوست دیرینه خود را، با روی باز پذیرفت. اما ظاهرا قرار خود را فراموش کرد و به دوستدارانش امکان داد که در همان روز، همایش موازی را ترتیب دهند.
همایش سالن شماره دو ساختمان اصلی دانشگاه کلن، همزمان با صدسالگی فوران نخستین چاه نفت خاورمیانه، در عین حال، صدمین سالروز ایجاد شهر مسجدسلیمان را نیز، جشن می گرفت. به این دلیل، بخش مهمی از شرکت کنندگان در آن را، مسجدسلیمانی های مقیم اروپا تشکیل می دادند. گروه قابل توجهی از آنان نیز، بازماندگان نخستین نسل بختیاری هائی بودند که با کشف نفت، برای کار به مسجد سلیمان مهاجرت کردند. صدها علاقمند دیگر نیز، در تمام مدت برگزاری همایش، از طریق یک اتاق پالتاکی آن را دنبال می کردند.
گزارشگران رادیو آلمان، بی بی سی آن لاین، رادیو زمانه و چند رسانه ایرانی دیگر، برای تهیه گزارش، در این مراسم حضور داشتند، اما از حضور خبرنگاران آلمانی در آن خبری نبود.
طرح برگزاری همایش، از چندماه پیش، در شبکه جهانی اینترنت، به آگاهی همگان رسیده بود. به گزارش اختر قاسمی، در این فاصله، علاقمندان به موضوع، که بیشترین آن ها مسجدسلیمانی یا خوزستانی بودند، با ارسال حدود دو هزار پست الکترونیکی، از چنین ابتکاری پشتیبانی کردند.
بی اعتنائی مسئولان شرکت نفت
برگزار کننده نشست، در ماه های اخیر، بسیار کوشیده بود که همکاری کنسرن بریتیش پترولیوم و شرکت نفت ایران را جلب کند، اما مکاتبات و تماس هایش با مسئولان شرکت نفت، به بهانه های واهی بی پاسخ ماند و بریتیش پترولیوم، که در واقع جانشین شرکت نفت ایران و انگلیس است، پس از تماس های مکرر و پرهزینه، حاضر شد بخشی از عکس های تاریخی، تعدادی کتاب و یک فیلم نیمه مستند مرتبط با تاریخ صنعت نفت ایران را در اختیار وی قرار دهد، اما از مشارکت در تامین هزینه های نشست، که به گفته خانم قاسمی از ۵ هزار یورو فراتر رفت، خودداری ورزید. فیلم نیمه مستند را، یکی از نمایندگان بریتیش پترولیوم در هامبورگ همراه خود به محل همایش آورد و پس از نمایش پس گرفت. وی از برگزارکننده نشست تعهد گرفته بود که از فیلم کپی برداری یا فیلمبرداری نشود.
سفری صد ساله، با عکس و اسلاید
برای گزینش آن بخش از عکس های بریتیش پترولیوم، که با کشف و استخراج نفت در ایران ارتباط مستقیم داشت، مهین قاسمی، خواهر برگزارکننده نشست، ناگزیر شد از هلند به لندن سفر کند. او، با صرف وقت زیاد، عکس های مناسب را برگزید و اسکن کرد. به این ترتیب، دهها تصویر زیبا، در طول برگزاری همایش، به صورت نمایش اسلاید، به تناوب بر پرده بزرگ ظاهر می شد و فضائی خاطره انگیز به همایش می بخشید.
بی توجهی رهبران ایران به سرنوشت مسجدسلیمان
در مراسم گشایش همایش، اختر قاسمی ضمن ارائه گزارشی از روند شکل گرفتن آن، به تاریخچه استخراج نفت در ایران و ایجاد شهر مسجد سلیمان پرداخت. او بر این نکته تاکید ورزید که امروز، شهری که نقشی بنیادی در رشد اقتصادی ایران داشته است، در حال نابودی است و رهبران ایران هیچ توجهی به مشکلات آن، نشان نمی دهند. به گفته وی، کمبود شدید آب آشامیدنی، رکود اقتصادی و بیکاری شدید، بزرگترین این مشکلات هستند.
اما دو روز بعد خبر رسید که وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران، پالایشگاه گاز مسجد سلیمان را افتتاح کرده و وعده داده است که گاز رایگان برای سوخت خانگی در اختیار مردم این شهر قرار گیرد و دولت سهمی از درآمد نفت را بر سر سفره آنان ببرد. این که آیا این وعده تحقق خواهد یافت یا نه، با توجه به فساد حاکم بر ایران روشن نیست، اما راه اندازی پالایشگاه گاز، دست کم می تواند مشکل بیکاری را در مسجد سلیمان اندکی کاهش دهد.
“اوورتور شوشتری” در جمع مسجدسلیمانی ها!
پس از توضیحات برگزار کننده نشست، پژمان اکبرزاده، پیانیست جوان مقیم هلند، قطعه “اوورتور شوشتری” ی مصطفی کسروی را اجرا کرد. او، هنرمند چیره دست، فعال و مبتکری است که می کوشد اجرائی نو و ویژه از آثار پیانیست های معروف ایرانی ارائه دهد. کنسرت چندماه پیش پژمان در هلند از استقبال ایرانیان و اروپائیان شد. در همایش کلن نیز، پژمان، در پایان برنامه کوتاه خود، با تشویق گرم حاضران روبرو شد.
نخستین سخنران رسمی همایش، فرشید خدادادیان، مدرس دانشگاه و پژوهشگری بود که از ایران دعوت شده بود. خدادادیان، با عنوان “مسجد سلیمان، دیروز، امروز و فردا” به کوتاهی سخن راند. او، ضمن اشاره به مشکلات مسجد سلیمان، که در دهه های اخیر از مدار توجه رهبران ایران خارج شده است، به آگاهی جمع رساند که این شهر مهم، با بیش از ۱۲۰ هزار نفر جمعیت، در حال حاضر، روزانه تنها دو ساعت آب لوله کشی دارد.
خدادادیان، در تماسی که بعدا با وی داشتم، مهاجرت روستائیان به شهر را، یکی از دلایل سکوت مردم مسجد سلیمان در برابر بی عدالتی های موجود دانست و گفت: “روستائیانی که در محل سکونت پیشین خود اصلا آب لوله کشی را نمی شناخته اند، به همین دو ساعت آب سالم هم قانع هستند، پس اعتراض نمی کنند”.
هدایت متین دفتری، حقوقدان و نوه دکتر مصدق و پرفسور محسن مسرت استاد دانشگاه اسنابروک آلمان، سخنرانان دیگر همایش بودند. متین دفتری، تاریخچه مبارزات مردم ایران را برای پایان دادن به استیلای انگلستان مرور کرد تا به خلع ید انگلیسی ها و نقش زنده یاد دکتر محمد مصدق در این جنبش رسید.
ثروت نفت: برکت یا آفت؟
پرفسور مسرت، که دیدگاه هایش در زمینه انرژی و محیط زیست در جامعه آلمان از وزن و اعتبار زیادی برخوردار است، زیر عنوان “ثروت نفت: برکت یا آفت” اثرات بهره برداری از نفت را، بر اقتصاد و سیاست ایران، مورد بررسی قرار داد.
عصاره نظر پرفسور مسرت این بود که در نتیجه اتکای ایران به درآمدهای نفتی، دولت به جای آن که پاسخگو و خدمتگزار مردم باشد، به کارفرما و ارباب آنان تبدیل شده است. در عین حال، بخش هائی از جامعه، همواره برای سهیم شدن از درآمدهای نفتی، به خودکامگان می چسبند و از آنان پشتیبانی می کنند.
محسن مسرت، از جمله گفت:” نروژی ها، درآمدهای نفتی خود را به سرمایه ای برای رشد اقتصادی و تضمین آینده خود تبدیل کرده اند، اما کشورهائی مثل ایران، این درآمد را صرف هزینه های جاری می کنند. همین امر سبب بهره مندی گروه های حاکم از ثروت ملی، افزایش حجم پول در گردش، رشد واردات، سرمایه گذاری در مجاری نادرست و در نهایت تشدید تضادها می شود”.
بخش نخست همایش، با نمایش فیلم نیمه مستند آرشیو بریتیش پترولیوم همراهی شد. این فیلم، جریان تلاش های بی ثمر نخستین هیئت های اکتشافی انگلستان و صحنه های هیجان انگیز فوران چاه شماره یک مسجد سلیمان را در سحرگاه روز ششم خرداد سال ۱۲۸۷ خورشیدی نشان می داد.
تاریخ صد ساله کار در ایران
بخش دوم همایش، پس از یک استراحت نیم ساعته و بریدن کیک تولد مسجدسلیمان، با قطعه “فانتزی ژیلا”ی جواد معروفی آغاز شد که یاسمین ایمپترو (دختر نیمه ایرانی و نیمه آلمانی اختر قاسمی) آن را با پیانو نواخت. سپس، پروفسور تورج اتابکی و دکتر رضا جعفری درباره طرح پژوهشی یی توضیح دادند که با عنوان “تاریخ صدساله کار در ایران” در هلند در دست تهیه است. آن ها گزارش دادند که در حال حاضر نزدیک به صد هزار کارگر در صنعت نفت ایران مشغول به کارند و هدف طرح پژوهشی، بررسی علمی روند تبدیل “کارورزان” به کارگران در ایران و از جمله در صنعت نفت است. دو پژوهشگر ایرانی، از برگزار کننده همایش درخواست کردند که اسناد، پست های الکترونیکی، عکس ها و خاطراتی را که علاقمندان همایش ظرف ماه های اخیر فرستاده اند، برای بررسی در اختیار آنان قرار دهد.
همایش، با سخنرانی کوتاه مهدی جامی مدیر رادیو زمانه، پخش ویدیوئی سخنان سیدعلی صالحی (شاعر و عضو هیئت دبیران کانون نویسندگان ایران)، موسیقی بختیاری با صدای مهین قاسمی و همنوازی گروه پیوند، و اجرای چند رقص زیبای ایرانی و تاجیکی به وسیله گروه بهار، به پایان رسید.
بخشی از هزینه های برگزاری این همایش را رادیو زمانه، بخشی از آن را چند ایرانی نیک اندیش و کمک های مالی حاضران تامین کرد، اما همه این کمک ها، تنها حدود ۶۰ درصد هزینه ها را پوشاند و بقیه، فعلا روی دست برگزارکننده همایش مانده است!
در لابه لای برنامه ها، چند شعر نیز درباره مسجدسلیمان خوانده شد که بیشتر جنبه احساساتی داشت، نخ نما و سطحی بود و تناسبی با سطح خوب سایر برنامه ها نداشت.
