شماره ۱۲۱۱ ـ پنجشنبه ۸ ژانویه ۲۰۰۹
به زودی آقای اوباما رئیس جمهور جدید آمریکا بر اریکه قدرت خواهد نشست و در اجرای آنچه به مردم آمریکا و جهان قول داده است با چالش های زیادی روبرو خواهد شد؛ چالش هایی که نیاز به خویشتن داری، از یک سو و درایت و مدیریت از سوی دیگر دارد. از جمله چالش های رودرروی آقای اوباما سیاست خارجی آمریکا خواهد بود که در این مقاله تلاش خواهد شد که به مهمترین آنها پرداخته شود:
افغانستان
آنچه اوباما در مورد افغانستان گفته است: بحران افغانستان در صدر موضوعات سیاست خارجی آمریکا است و مبارزه با تروریسم در این منطقه در مرکز توجه دولت آینده او خواهد بود. او گفته است که نیروهای حاضر در عراق را کاهش خواهد داد و در عوض نیروهای آمریکایی حاضر در افغانستان را تقویت خواهد کرد تا یک بار و برای همیشه هم بر طالبان پیروز شود و هم سایر نیروهای نامنظم موجود در منطقه که حامیان تروریسم جهانی هستند و طی چند سال اخیر توانسته اند تجدید قوا کنند را سرجای خود بنشاند.
واقعیاتی که پیش روی اوباما است: خیلی از تحلیل گران برنامه ریزان سیاسی و نظامی بر این باور هستند که تقویت نیروها و افزایش عملیات نظامی در افغانستان الزاما به برنده شدن و یا پایان یافتن بحران و جنگ در افغانستان نخواهد انجامید و سرانجام دولت افغانستان مجبور خواهد شد که با مذاکره با طرفین مخاصمه به صلح بیاندیشد. در چنین شرایطی آمریکا باید به تنهایی بار سنگین تقویت نیروهای نظامی در آمریکا را بر گرده کشد. چرا که علیرغم پیام های تبریک گرم و صمیمانه رهبران سیاسی اروپا برای انتخاب اوباما، تقریبا همه ی آنها مخالف افزایش و تقویت نیروهای نظامی خود در افغانستان هستند و تمایلی به ادامه حضور نیروهایشان در افغانستان ندارند.
اروپا
آنچه اوباما در مورد اروپا گفته است: اوباما گفته که خواهان بهبود روابط بین کشورهای غربی با آمریکا است. او در سخنرانی خود در جریان مبارزات انتخاباتی در تابستان سال پیش، در برلین گفت: “بهترین همراه و شریک آمریکا اروپا است”. در همین گردهمایی او از رهبران اروپا خواست که با هم و دوشادوش هم علیه ترور، گرمایش زمین، تغییر آب و هوا، تولید سلاح هسته ای و سایر مواردی که صلح جهانی را به خطر می اندازد به مبارزه برخیزند.
واقعیاتی که پیش روی اوباما است: اوباما در این اندیشه است که نشان دهد او مثل جرج بوش نیست. او خواهان همکاری با سایر کشورهای جهان در حل مسایل جهانی است، اما تقویت نیروهای نظامی در افغانستان اولین گامی است که با مقاومت و مخالفت رهبران سیاسی و نظامی اروپایی روبرو است. مخالفت و عدم توافق کشورهای اروپایی می تواند تلاش اوباما برای دستیابی به همکاری مشترک را فلج کند، به عنوان مثال در جلوگیری از توسعه ی برنامه ی اتمی ایران. همکاری های نظامی آمریکا با خیلی از کشورهای اروپای شرقی می تواند موجب آزار و رنجش روسیه شود. اروپایی ها در این هراس هستند که آمریکا دیواری از تعرفه های گمرکی برقرار کند که دسترسی خارجی ها به وال استریت اگر نه ناممکن که مشکل شود.
ایران
آنچه اوباما گفته است: اوباما گفته است که او نمی تواند یک ایران اتمی را تحمل کند، اما خواهان گفتگوی مستقیم با رهبران ایران است. اوباما گفته است که در صورت همکاری ایران در مورد حل مسایل هسته ای و تروریسم بسته های مشوق اقتصادی در اختیار ایران قرار خواهد داد و در صورتی که ایران نخواهد با جامعه ی جهانی همکاری کند و بر تولید سلاح هسته ای پافشاری کند در گام اول قطعنامه های شدیدتری را علیه ایران تصویب خواهد کرد و در صورت نیاز راه حل نظامی هم چنان روی میز خواهد بود.
واقعیاتی که پیش روی اوباما است: علیرغم سال ها تلاش بین المللی، فشار و تهدید، همچنان ایران بر طبل غنی سازی اورانیوم و پیشرفت در تکنولوژی هسته ای می کوبد. در این شرایط باید آمریکا بتواند ائتلافی قوی تر از آنچه بوش گردآورده بود را ایجاد کند و مقامات اسرائیلی را که خواهان حمله به ایران هستند به خویشتن داری وادارد و رسانه های آمریکایی که آتش بیار معرکه ی جنگ علیه ایران هستند را هم آرام کند.
روسیه
آنچه اوباما گفته است: او گفته است که خواهان روابط نزدیک با مسکو است. اوباما در رابطه با حمله روسیه به گرجستان برای حمایت از شورشیان اوستیای شرقی، کاملا محتاطانه و با تأمل حرکت کرد. او درصدد کاهش سلاح اتمی روسیه و آمریکا است. نیت او از کاهش تولید سلاح های هسته ای دو کشور، تشویق کشورهای ایران و کره شمالی به دست کشیدن از تولید سلاح هسته ای و آسان تر بودن گفتگوهای مؤثر است تا شاید این دو کشور هم راضی شوند که برنامه های اتمی خود را که سمت و سوی نظامی دارد، متوقف کنند.
واقعیاتی که پیش روی اوباما است: در حقیقت باور این که رئیس جمهور آمریکا بتواند خیلی زود نارضایتی مقامات روسی از سیاست های آمریکا را برطرف کند، کم می باشد. برقراری هماهنگی و خشنودی مقامات روسی که اکنون دیگر دوران ضعف سال های اولیه دهه ی نود را پشت سر گذاشته اند، آسان هم نیست. موضوع دیگری که از طرف اوباما هنوز روشن نیست، سیاست ادامه و توسعه ی ناتو در بین کشورهای همسایه و اروپای شرقی است که دولت بوش در دستور کار خود داشت. اخیرا رئیس جمهور روسیه تهدید کرده است که در صورت نیاز موشک هایی با بُرد کوتاه را در مرز کشورهای غربی مستقر خواهد کرد. این هشدار، تهدیدی است که همکاری دو کشور روسیه و آمریکا را برای رئیس جمهور آینده آمریکا مشکل می کند.
چین
آنچه اوباما گفته است: اوباما معتقد است که چین سود بازرگانی خارجی دو کشور چین و آمریکا را با بازی فریب آمیز با ارزش واقعی ارز، مثبت نشان می دهد. او به تولیدکنندگان آمریکایی قول داده است که چین را برای تمرکز بر تقاضای داخلی و رسیدن به رشد واقعی تحت فشار قرار خواهد داد.
واقعیاتی که پیش روی اوباما است: نرخ ارز فقط یکی از ده ها فاکتوری است که تعادل تجارت خارجی را تحت تأثیر قرار می دهد. هرچند که فشار آمریکا موجب این شده است که چینی ها نرخ ارز خود را در برابر دلار افزایش دهند، اما این مورد تأثیر کمی بر سود بازرگانی خارجی چین با آمریکا و سایر کشورهای جهان داشته است. فشارهای دیپلماتیک هم مؤثر واقع نیستند که این دو کشور در واقع به هم وابسته اند. چین مبلغی حدود یک میلیارد دلار اوراق قرضه ی آمریکایی در اختیار دارد و همین حدود هم مقروض شرکت های آمریکایی است.
پاکستان
آنچه اوباما گفته است: اوباما گفته است که آمریکا برای پیگرد و دستگیری و سرکوب نیروهای طالبان ـ که بر اساس گزارش های دقیق سازمان سیا در خاک پاکستان و در مناطق مرزی با افغانستان به سر می برند ـ اگر پاکستان نخواهد یا توان لازم برای مبارزه با آنها را نداشته باشد، از نیروی نظامی در خاک پاکستان استفاده خواهد کرد. بر اساس گزارش های دقیق منابع آمریکایی، بن لادن و همکاران نزدیک او در کوه های مرزی بین پاکستان و افغانستان مخفی هستند.
واقعیاتی که پیش روی اوباما است: در بین مردم پاکستان مخالفت و مقاومت زیادی در مقابل حملات احتمالی آمریکا به مناطق کوهستانی یا هر جای دیگر پاکستان که ذن حضور نیروهای القاعده می رود، وجود دارد. خیلی از پاکستانی ها معتقدند که بمباران مناطقی از خاک پاکستان به بهانه ی مبارزه با تروریسم، منتهی به افزایش عملیات خشونت آمیز و ناآرامی در شهرها و روستاهای این کشور خواهد شد؛ از جمله افزایش عملیات انتحاری توسط شبه نظامیان افراطی اسلام گرا.
عراق
آنچه اوباما گفته است: اوباما گفته است که خواهان کاهش نیروهای نظامی آمریکا در عراق است. او گفته است که با همکاری مرکز فرماندهی نیروهای آمریکایی و دولت عراق تا ماه می سال جاری این مهم را انجام خواهد داد. اوباما گفته، نیروهای آمریکایی که در عراق باقی می مانند با هدف مبارزه علیه نیروهای القاعده است و مشاوران نظامی هم به منظور آموزش نیروهای نظامی عراق در آنجا باقی خواهند ماند. او گفته است که تنظیم یک برنامه زمان بندی شده برای خروج نیروهای خارجی می تواند نیروهای عراقی را تشویق به سیاست برقراری صلح و آشتی کند.
واقعیاتی که پیش روی اوباما است: انتخابات منطقه ای و ملی در حین سال آینده، می تواند موج خشونت در عراق را افزایش دهد و همه ی برنامه های اوباما را سنگ روی یخ کند. مشاوران و متخصصان نظامی احتمالا خواهند گفت که حضور طولانی تر نیروهای نظامی آمریکا و دیگر کشورهای حاضر در عراق برای جلوگیری از خشونت و هر نوع عملیات تلافی جویانه (پاتک)، هم چنان نیاز است. بخصوص اگر دولت نتواند یا با مقاومت صلح بین نیروهای شیعه و سنی روبرو شود. اوباما می تواند بر این واقعیت واقف شود که دولت عراق خواهان خروج نظامیان آمریکا از خاک آن کشور هستند بدون هیچ گونه چشم داشت استراتژیک.
سرزمین مقدس
آنچه اوباما گفته است: اوباما گفته است که او خواهان ادامه ی حضور در برنامه های صلح بین اسرائیل و فلسطین است که در اواخر دولت جرج بوش شروع شده است. اوباما گفته است در شرایطی که اسکان یهودی ها در مناطق کرانه های غربی ادامه دارد سخن از امنیت اسرائیل بیهوده است.
واقعیاتی که پیش روی اوباما است: واقعیت این است که اسرائیلی ها با انتخاب کسی که در ماه فوریه جانشین اولمرت خواهد شد، عدم تمایل خود به صلح را نشان داده اند. بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر پیشین اسرائیل که بر اساس سنجش آراء عمومی بیشترین شانس را دارد، حتما هر نوع قرارداد صلح با فلسطینی ها را به تأخیر خواهد انداخت همان طور که پیشتر این کار را کرده است. او حتی خواهان بحث دولت فلسطینی هم نیست و این در حالی است که فلسطینی های میانه رو هم که در گفتگوهای صلح شرکت می کنند، این روزها ضعیف شده اند. بحران اخیر در غزه هم سرآغاز ناکامی هر نوع گفتگو برای صلح بین نیروهای نظامی حماس و اسرائیلی ها است. طرح اوباما برای به رسمیت شناسی دو کشور مستقل فلسطین و اسرائیل توسط نیروهای تندرو دو کشور مثل حماس و جنگ طلبان اسرائیلی هم انگار که در حد آرزو باقی می ماند.
دارفور
آنچه اوباما گفته است: اوباما تهدید کرده است که برای کاهش خشونت در دارفور حتی حاضر است برای سقوط دولت فعلی سودان هم سرمایه گذاری کند. او معتقد است تلاش دولت جرج بوش برای عادی سازی روابط بین دو کشور، چیزی است که دولت سودان سزاوار آن نیست. بر همین اساس او اعلام کرده است که بسیج جهانی برای ممنوعیت پرواز بر آسمان منطقه به راه خواهد انداخت.
واقعیاتی که پیش روی اوباما است: راه حل کاهش خشونت در کشور سودان، بزرگترین کشور آفریقایی، که کاملا در بی ثباتی به سر می برد، تنها دیپلماسی گفتگو است. گفتگو تنها امکان واقعی است برای دستیابی به صلح. انتخابات برنامه ریزی شده سال جاری می تواند به این ختم شود که قرارداد صلح بین منطقه ی عرب نشین که دولت فعلی هم از آنها است و شورشیان جنوب سودان که در سال ۲۰۰۵ منعقد شده هم نادیده گرفته شود. حتی دستور دستگیری عمر بشیر، رئیس جمهور فعلی سودان، از سوی دادگاه بین المللی می تواند موقعیت این کشور را از آنچه هست وخیم تر هم بکند و درگیریهای دارفور را افزایش دهد. خیلی ها معتقد هستند که در صورت سقوط دولت فعلی جنگ داخلی دامنگیر سودان خواهد شد.
مکزیک و کشورهای آمریکای لاتین
آنچه اوباما گفته است: اوباما گفته است که کنترل مرزی در منطقه ی مکزیک برای جلوگیری از ورود غیرقانونی و کاهش جنحه و جنایت در آمریکا، امری است ضروری. اوباما بر بهداشت عمومی و بهتر شدن وضعیت آن در مقابله با مواد مخدر تأکید کرده است. او بر کاهش تقاضا برای مواد مخدر تأکید ویژه ای دارد. او برای دستیابی به این سیاست، خواهان پیمان نامه های امنیتی با کشورهای همسایه غیر از مکزیک و کلمبیا می باشد.
واقعیاتی که پیش روی اوباما است: اوباما بر جنگ مواد مخدر که در مکزیک جاری است و فقط سال ۲۰۰۸ جان چهارهزار نفر را گرفته است، توجهی نمی کند. نیروهای قدرتمند مسلح مافیای مواد مخدر که اکنون در خاک آمریکا خیمه زده اند به هیچ وجه از تهدید کنترل شدید مرزی هراسی به دل راه نمی دهند. قرارداد امنیتی با کشورهای همسایه هم با توجه به این که اکثرا دولت های چپ گرا آنها را اداره می کند، و با توجه به بی اعتمادی آنها به دولت آمریکا، بیشتر آرمان گرایی به نظر میرسد تا واقعی.
