مروری بر تعالیم بهائی
در احکام دیانت اسلام آنچه واجب و مستحب است “معروف” نامیده می شود و به آنچه که مکروه و حرام است “منکر” می‌گویند. مسلمانان وظیفه دارند هر یک دیگری را به معروف امر نموده یعنی جهت انجام آنچه شرع خوب می‌داند راغب سازد و از منکر نهی نماید و توصیه کنند به انجام ندادن آنچه بد و حرام است. اصل هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی امر به معروف و نهی از منکر را به عنوان یک تکلیف همگانی مقرر می‌کند و شهروندان را در مقابل رفتار یکدیگر مسئول و ناظر قرار می‌دهد. امر به معروف و نهی از منکر موجب تنش‌های فراوانی در جامعه ایران گردیده خصوصاً در زمینه نحوه پوشش زنان، روابط جوانان و نارضایتی گسترده شهروندان ایران این سؤال را مطرح می‌سازد که آیا امر به معروف و نهی از منکر در سه دهه گذشته جامعه ایران را اخلاقی‌تر ساخته و آیا در دنیای کنونی می‌توان چنین حکمی را اجرا کرد؟
با توجه به این موضوع که احکام ادیان الهی جوابگوی نیازهای زمان و مناسب با شرایط مکان‌هایی هستند که در آن ظاهر می‌شوند، برای فهم حکمت نهفته در تعلیم امر به معروف و نهی از منکر باید شبه جزیره عربستان را در هزار و چهار صد سال پیش مد نظر قرار داد. زندگی در قبیله‌های بدوی عربستان مواجه با کمبود امکان ارتباطات بوده و بیسوادی بر اکثریت جامعه حکمفرما بوده. مدرسه و تعلیم و تربیت و قوانین هنوز شکل نگرفته بودند و نیمی از جامعه، یعنی زنان در خانه‌ها حبس بوده و شناخت و آگاهی آنان بسیار محدود بوده. در چنین جامعه‌ای امر به معروف و نهی از منکر روشی برای آگاهی مردم از احکام و آزموده‌های مذهبی بوده است.
همگام با گسترش ارتباطات و پیشرفت سوادآموزی این سؤال مطرح می‌شود که آیا انسان امروزی در روابط خصوصی‌اش الزاماً نیازمند مرجع دینی یا حکومتیست که به او راه را از چاه تذکر دهد. در آئین بهائی حکمی که به افراد اجازه دهد در مورد رفتار دیگری قضاوت کرده و او را به راه راست هدایت کند وجود ندارد. حوزه عملکرد تشکیلات و مؤسسات بهائی نیز عرصه عمومی و برقراری نظم در جامعه است و نمی‌تواند وارد حریم خصوصی افراد شوند. به این ترتیب راه دخول غرض‌های شخصی به حیطه اخلاق بسته می‌شود. هدف تعالیم الهی تأثیر گذاشتن بر وجدان انسان است و چنانچه احکام اخلاقی را قوانین الهی بدانیم لازمه هر قانونی وجود داوری جهت تشخیص اجرای صحیح آن است. در آئین بهائی تنها داور پروردگار است و هر فردی مسئول رفتار خویش می‌باشد. جامعه اخلاقی جامعه‌ایست که در آن افراد فامیل رضایت اصول اخلاقی را رعایت کنند زیرا اصول اخلاقی را نمی توان با جبر و خشونت در اجتماع برقرار نمود بلکه باید با آگاهی و اراده آزاد و حکم عقل توام باشد. باورهایی که آزادانه اختیار شوند وجدان انسان را بیدار نگه می‌دارند و افراد را در مراعات اصول اخلاقی یاری می‌دهند و احتیاجی به دخالت در حریم خصوصی دیگران به میان نمی‌آید. حکم امر به معروف و نهی از منکر را بر طبق آثار آئین بهائی تنها خداوند به بشر ابلاغ می‌کند، نه بشر به بشر. در بیان زیر حضرت بهاءالله افراد را از دخالت در کار دیگری برحذر می‌دارند:
“طوبی (خوشا) از برای نفسی که بشنود و نگوید. اگر نیکویی از کسی ببیند به مکافات (پاداش خیر)۱ قیام کنند. اگر ضُرّی (زیانی) مشاهده کنند، صبر نمایند و به خدا ضرب و شتم و جنگ و جدال و قبل و غارت کار درنده‌های ظلم و نادانی است. اهل حق از جمیع آن مقدس و مبراء.” تربیت از دیدگاه آئین بهائی تربیت اخلاقیست که باید از سن کودکی آغاز گردد ولی به کودکی و جوانی محدود نگشته، بلکه روندی همیشگی دارد. در سنین بالاتر شخص موظف به تربیت نفس خویش است وتنها به وسیله اعمالش می‌تواند بر دیگران تأثیر مثبت گذارد. حضرت عبدالبهاء در خطابه‌ای می‌فرمایند:
“هر انسانی باید اول در فکر تربیت خویش باشد، در فکر این باشد که خودش کامل گردد زیرا اول تربیت نفس خویش لازم است…انسان باید سایرین را به اعمال خود تربیت کند زیرا انسان تا جوهر تقدیس نگردد و ایمان تام نداشته باشد و در مقام خدا نباشد و احساساتش احساسات الهی نباشد و روحش منجذب به روح‌القدس نگردد و نورانیت فکر نداشته باشد و قلب مقدس نداشته باشد و اعمال خیریه نداشته باشد، شبهه‌ای نیست که ابداً کلامش تأثیر ندارد، ابداً افکارش ثمر ندارد، آنچه بگوید و بنگارد همه بیهوده است. پس باید از خدا مسئلت کرد که ما را موفق به اعمال خیریه کند، ما را موفق به افکار عالیه نماید، ما را موفق به اخلاق روحانی کند، آن وقت می‌توانیم خدمت به عالم انسانی نمائیم، آن وقت می‌توانیم سبب نورانیت عالم انسانی گردیم، آن وقت می‌توانیم خدمت به وحدت عالم انسانی کنیم، آن وقت می‌توانیم به نشر صلح عمومی بپردازیم. امیدوارم شما موفق به این اعمال خیریه باشید.”
۱-گاهی در فارسی مکافات به معنای کیفر و عمل بد نیز آمده است.
خوانندگان عزیز در صورتیکه مایل به شناسایی بیشتر در مورد تعالیم آئین بهائی هستید و برای سؤالات خود نظری در مورد مقاله‌های هفتگی دارید از طریق ایمیل و یا پیامگیر زیر با ما تماس بگیرید: پیامگیر : ۷۴۰۰-۸۸۲-۹۰۵ ، ایمیل: anyquestionsplease@gmail.com
وب سایت برای برخی از کتابهای فارسی بهائی : www.reference.bahai.org/fa
