با تولد هر نوزاد و ورود او به این دنیا، همه جهانیان به او خوش آمد می گویند. مقدم همه ی آنها مبارک. نوزادان به محض ورود با بمباران بسیاری چیزها روبرو می شوند، از گرد و خاک و ذرات معلق در هوا گرفته تا باکتری ها، ویروس ها و قارچ های مولد بیماری. اما خوشبختانه نوزاد قادر است همه موارد را ماهرانه دفع کند و با آنها با موفقیت مبارزه کند، چرا نوزادی که هنوز بیمار نشده تا مقاومتی پیدا کرده باشد و هنوز واکسن هم دریافت نکرده می تواند با اجرام بیماریزای خطرناک درگیر شود و این درگیری ها با پیروزی او تمام شود؟
جواب این است که نوزاد از طریق بندناف در دوره جنینی و از راه اولین شیری که از پستان مادر می خورد و این شیر آغوز یا ماک یا کلستروم نام دارد تمام مصونیت های مادر را دریافت می کند و البته کوتاه مدت و حداکثرحدود هشت ماه تمامی آنتی بادی هایی را که مادر از طریق ابتلا به بیماری یا واکسیناسیون به دست آورده دارا می باشد و از این بابت نوزاد باید سپاسگزار باشد. همانطور که گفتیم این نعمت به ارث رسیده ماندنی نیست و پس از مدت کوتاهی مجبور است مسئولیت دفاع از خودش را به سیستم ایمنی خودش بسپارد و در این مرحله است که واکسن به داد او می رسد.
در سن دو ماهگی برخی واکسن ها را شروع می کند و تا سن دو سالگی بسیاری کودکان سی تلقیح واکسن را دریافت داشته اند تا بتوانند صاحب یک دفاع طبیعی در برابر بیمار بشوند. متاسفانه هنوز هم والدین تحت القائات برخی وب سایت ها، خبرگزاری ها، وسایل ارتباط جمعی کتبی و شفاهی و بعضی منابع اشخاص مشهور (سلبیرتی) و شایعات حتی زمانی که برای تلقیح واکسن در مطب پزشک هستند گاهی فکر می کنند که این واکسن ها اصلا ضروری نیستند یا این که مضر هم هستند و می توانند عارضه اوتیسم را در کودک به وجود آورند.
چنین والدینی وقتی به باطل بودن دانسته های خود پی می برند که با خودداری از واکسیناسیون، کودکشان به بیماری های مهلکی مبتلا شود و حتی بیماری ها حیات او را تهدید کنند. در صورتی که معمولا عارضه یک واکسن چیزی بیش از یک قرمزی و خارش مختصر در محل تلقیح نیست که آن هم به سرعت برطرف می شود. بنابراین چرا این همه کج فهمی و بد اطلاعی در مورد واکسن وجود دارد! کودکان تا قبل از دو سالگی یک گروه واکسن را دریافت می کنند متأسفانه این زمان مصادف است با زمانی که یک کودک ممکن است به اوتیسم مبتلا شود و این بیماری با زمان تلقیح بعضی واکسن های کودک مصادف بوده، تصور شده که این اوتیسم در اثر واکسن ایجاد شده، در صورتی که اوتیسم کودک هیچگونه ارتباطی با واکسن او ندارد. در مقاله دیگری که در مورد لزوم واکسیناسیون داشتم توضیح دادم که ارتباط اوتیسم با واکسن ها از طرف مراجع علمی، تحقیقاتی و دانشگاهی به طور قاطع رد شده و حتی شخصی که این نظریه را داده بود به باطل بودن فرضیه خود اقرار کرد و در این راه حتی مجوز پزشکی خود را از دست داد و پروانه اش باطل شد.
در آگوست ۲۰۱۱ انستیتوی پزشکی IOMگزارشی منتشر کرد که هفت واکسن دوره کودکی و عوارض جانبی آنها را بررسی کرده و نتیجه گرفته است که واکسن ها کاملا بی خطر هستند و عوارض جانبی آنها هم بسیار خفیف و نادر است. بررسی های فراوان دیگری هم نشان داده است که عوارض جانبی واکسن ها در بین نوزادان و کودکان بسیار ملایم هستند و حداکثر تورم، قرمزی و توده سفت کوچکی است که در محل تلقیح ایجاد می شود که آن هم یکی دو روزه رفع می شود. عوارض جانبی شدید بسیار نادر و در حدود یک در میلیون است. گاهی آلرژی متوسطی ایجاد می شود که به وسیله هر دارویی هم ممکن است مشاهده شود و اگر به وسیله واکسن ایجاد شود علائمش خارش و تورم است که به وسیله داروهای ضد آلرژی و آنتی هیستامین ها رفع می شود و به ندرت ممکن است علائم و مشکلات دیگری ایجاد شود. به عنوان مثال پس از تزریق اولین MMR به نسبت یک در سه هزار ممکن است در کودکی تب، حمله و تشنج دیده شود که این حمله هیچگاه به طرف ایجاد آسیب دائمی در رشته های عصبی نمی رود و چنین حالت شدیدی هم غیر از واکسن، در مورد بیماری هایی که تب شدید دارند نیز دیده می شود. و فقط در پنج درصد کودکان دیده می شود که البته دیدن کودک در این حالت بسیار سخت است. پل افیت (Paul Offit)استاد پزشکی اطفال بیمارستان فیلادلفیا می گوید: مشاهده هر کودکی که تشنج دارد سخت است. دختر خودش پس از تلقیح واکسن دیفتری، کزاز و سیاه سرفه گرفتار تشنج شد. او می گوید”مهم این است که به یاد داشته باشیم که این حالت آثار ماندنی دراز مدتی ندارد. بررسی های علمی نشان داده که تشنج واکسن به مراتب از تشنج ایجاد شده با خود بیماری سرخک خفیف تر است. وقتی که یک جرم بیماریزا وارد بدن می شود، راهی وجود ندارد که پیش بینی کنیم این جرم بیماری خفیف یا خیلی شدید ایجاد می کند، و نمی دانیم بدن چگونه عکس العملی نشان خواهد داد.
واکسن چیست؟
برای تهیه یک واکسن باید باکتری یا ویروس مولد بیماری مورد نظر را به طور خالص در دست داشته باشیم. برای این منظور باکتری مثلا دیفتری را در آزمایشگاه کشت می دهند و آن را به طور خالص به دست می آورند و تکثیر می کنند. برای تهیه واکسن باکتری را تضعیف می کنند. برای این منظور آن را چندین بار از محیط کشت به محیط کشت دیگری منتقل می کنند. با عمل عبور دادن مکرر، باکتری ضعیف می شود و بیمارزایی آن کم می شود. در این مرحله حداقل مقدار کشنده آن را تعیین می کنند که به این مقدار حداقل کشندگی Minimum Lethal Doses می گویند. در این حالت میکروب خطری ندارد و دیگر بیماریزا نیست ولی قدرت تولید آنتی بادی در بدن را دارد. به خود میکروب در این حالت آنتی ژن می گویند. در مورد برخی باکتری ها لازم نیست میکرب زنده باشد و پیکر کشته شده آن هم قدرت تولید آنتی بادی در بدن را دارد و از تلقیح باکتری کشته واکسن تولید می کنند ولی بسیاری باکتری ها حتما باید زنده و ضعیف شده باشند. واکسن که آماده شد به آن ماده ای به عنوان نگهدارنده و ثبت کننده هم اضافه می کنند که اغلب شبیه آلومینیوم است. با تلقیح واکسن آماده شده به اشخاص در بدن آنها آنتی بادی اختصاصی ضد آن میکروب ساخته می شود که از این به بعد هر وقت آن میکروب وارد بدن شود بدن آن میکروب را می شناسد و با آن درگیر می شود و آنتی بادی اختصاصی، آن میکروب را خنثی و آن را دفع می کند . موفقیت یک واکسن در این است که جواب سریع بدهد و در مبارزه با عامل عفونت با کمک سلول های یادآور که در همه بدن می چرخد عامل بیماری را بتواند شناسایی کند و بتواند توانایی میکروب مهاجم را از او سلب کند.
ادامه دارد
*دکتر خسرو نیستانی متخصص علوم آزمایشگاهی بالینی
