… چندان‌‌از تو دورم‌که حتا نمی‌توانم پیشانی‌ات را به تسلیت ببوسم. می دانی عزیز، همه شما در گذشته و خاطرات من، در مه زندگی می‌کنید. سالها است که هیچ کدامتان را ندیده ام و تصویر و تصوّر مبهمی از روز و روزگارتان دارم. ناگهان خبر می‌رسد که عزیزی از دنیا رفت. شهربانو رفت، مادرم رفت، فاطمه رفت، و احترام … ولی چرا احترام؟ او که عمری نداشت و هنوز چهلمین بهار عمرش را ندیده بود.
باز سیگاری آتش می زنم و به پشت پنجره آشپزخانه می‌روم تا بچّه ها اشکهایم را نبینند. دو باره زیر پایم خالی شده است و در هوا معلّق مانده ام. تا بفهمم واقعاً چه اتفاقی افتاده است مدتها گیجم و دور خودم می چرخم و به سختی نفس می‌کشم. باید اوّل فاصله را از میان بردارم و خودم را به آن دیار برسانم. کار دشواری است. یکدم شما را می بینم که لباس عزا پوشیده اید، بچه های خردسال احترام با چشمهای اشک آلود و پرسشی در نگاهشان از نظرم می‌گذرند و پرده فرو می افتد و در زندگی روزمره رها می شوم. مردن و مرگ برای ما که دور افتاده ایم معنای خاص خود را دارد. مردن، مرگِ راه دور، انگار در خلاء، در گذشته اتفاق می افتد. چیزی در تو کسر می‌شود، پاره ای از وجودت را از دست می‌دهی، تا مدتی از درد کرختی، احساس گنگی داری و بعد، اندوه آرام آرام مثل موریانه در سینه ات رخنه می‌کند، قلبت را در‌سکوت و انزوا می‌جود و درد بالا می‌آید، بغض راه گلویت را می‌گیرد، احساس می‌کنی چیزی دارد منفجر می شود، لرزش این انفجار را بر تار و پود وجودت احساس می‌کنی و انگار منتظری تا همسرت سرش را به همدردی روی شانه ات بگذارد تا بغض ات بترکد. تا بچّه ها خبر حادثه را نشنوند، با هم، محتاط و در گلو گریه می کنید و بعد ماتم و عزاداری در هوا گم می شود. هیچ کسی را نداری تا به او بگوئی عزیزی را از دست داده‌ام، پیش هرکسی که لب واکنی واژه ها روی لب ات یخ می‌زنند. آنها دنیای تو را، گذشته ات را و عواطفت را نمی شناسند، زمانی از روی ادب و همدردی آه می‌کشند و بعد کسی را که هرگز ندیده اند از یاد می برند و حرفها عوض می شود و زندگی به روال معمول می رود و تو در خودت می‌شکنی و پشیمان از این که چرا دردت را با آنها در میان گذاشته ای. آنهائی که دردِ مشترکی با تو دارند، دورند؛ خیلی دور و تو خودت را مثل خدا تنها احساس می‌کنی با غمی که شانه هایت زیر بارش خم می شود. گاهی فکر می کنم اگر تمام بادهای صحرا بر من بوزند هرگز نمی توانند غبار اندوهی را که طی سالیان بر پیشانی ام نشسته، بزدایند. اندوه با گوش و پوست من انگار عجین شده و با هر خبری که از آن سو می رسد، بیشتر جا باز می‌کند و جاگیر می شود. کاش در این روزهای پریشانی در کنارتان بودم و اشکهایتان را با دل انگشت می ستردم و غم گسارتان می شدم. چه کنم؟ من در این سر دنیا، آواره نامردمانی هستم که سالهاست تلاش می‌کنند مردم ما را در چهار چوب تنگ و موریانه خورده احادیث قالب بگیرند. از این روست که ما در وطن خویش غریبیم و در کشور دیگران بیگانه. به یقین می‌دانم که بعد از این، این حس بیگانگی را همه جا، مانند کوله باری سنگین به دوش خواهم کشید. حتا اگر میّسر شود و روزی به دیارم برگردم، این «بیگانه» پا به پایم خواهد آمد. می‌دانی چرا؟ چون دنیائی که من می‌شناختم در ذهنم دست نخوزده باقی مانده است، گیرم بی شک دنیا عوض شده، آدمها عوض شده اند، بسیاری به دنیا آمده اند، بزرگ شده اند، بسیاری از دنیا رفته اند و در این وضعیت وای به حال ماست که در خلوت ذهن خویش، تنها و یک جانبه زندگی کرده ایم. من این را از پیش می دانم که ما از آنجا رانده ایم و از این جا مانده. در هیچ کجا آرام و قرار نخواهیم داشت و به آرامش روحی نخواهیم رسید. ما در میانه سالی ریشه کن شده ایم و در این خاک ریشه نمی‌گیریم و ناگزیر با هر نسیمی کژ و مژ می‌شویم و رنگ و بارمان طبیعی نیست و در بهار، مانند درختی سالم شکوفا نمی شویم. آری عزیز، بر شاخه چنین درختی هیچ مرغی به شادی چهچهه نخواهد زد، چرا که غبار اندوه برگهایش را پوشانده است و بر‌کنار جاده ای متروک، خموده و سر به زیر منتظر ایستاده است. آری، هم از این روست که وقتی خبری از آن دیار می‌رسد، تا آن را درک کنم، مدتها گیجم و در غمی سیّال غوطه می‌خورم. خبر مثل تبر فرود می آید و تو را تا ریشه می‌لرزاند و بعد فرصتی باید تا زهر آن را قطره قطره بنوشی و باور کنی که دیگر هرگز چشمهای درشت و سبز احترام را نخواهی دید و صدای قهقهه خنده هایش را که زیر طاق گنبدی و خشتی خانه شان می پیچید، نخواهی شنید. برای من که سالها است او را ندیده ام باور کردنش دشوار است. نه، نمی توانم. در این روز بارانی، پشت فرمان تاکسی، توی شهر پاریس می چرخم و خاطراتم را تکه تکه به یاد می آورم تا او را دوباره برای خودم زنده کنم. آری عزیز، مردگان نیز برای ما زنده اند و در این حوالی پرسه می زنند. مادرم را می بینم که روی تختبام، در کنار پدر قلیان تنباکو می کشد، شب عروسی احترام است و آسمان کویر پر از مروارید. فاطمه، آن شیرزن، مثل همیشه دست و بال می سوزاند و به همه می‌رسد و قهقهه احترام از اتاق مجاور می آید. نگاه فاطمه، چشمهایش مثل آفتاب از ورای زمرد سبز می درخشند، سرشار از نشاط زندگی است، زندگی! همه تبار ما جمعند، مرضیه دایره (دف) می زند، هوریه، زن علی می رقصد، می رقصیم، همه شادیم و آواز می خوانیم …
… مسافری سوار می شود، در تاکسی را به هم می کوبد و تمام.
سال ۱۹۹۶ میلادی پاریس
این نامه را در سال ۱۹۹۶، بعد از جوانمرگی برادر زاده ام پشت فرمان تاکسی و در ایستگاه های انتظار نوشتم. احترام در جوانی سرطان گرفت مرد.
