* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
وقتی که حرکات روده ای آهسته تر از حد طبیعی باشد روده مایعات بیشتری را جذب می کند و در نتیجه تولید یبوست می شود و مدفوع سخت و خشک می شود.
به طور کلی سه نوع سندروم بر اثر فعالیت های شان شناخته شده اند.
– سندروم همراه با درد و اسهال
– سندروم همراه با درد و یبوست
– سندروم همراه با درد و اسهال و یبوست
چه کسانی مبتلا می شوند
سندروم روده تحریک پذیر یک اختلال گوارشی است که زیاد دیده می شود و سی تا پنجاه درصد مواردی که به متخصص دستگاه گوارش مراجعه می شود بر اثر این اختلال است. ۱۰ تا ۲۰ درصد مردم کشورهای غربی به آن دچار هستند. مخصوصا بانوان. البته این آمار دقیق نیست، زیرا تهیه آمار دقیق آسان نیست.
به نظر می رسد که فقط ۱۵ درصد بیماران به پزشک مراجعه می کنند. دو روش مختلف برای تشخیص بیماری وجود دارد که روی تعداد بیماران شناخته شده برای سندروم اثر می گذارد.
پیشرفت بیماری
این بیماری به صورت تدریجی در نوجوانان و جوانان شروع می شود و در بیشتر موارد سندروم روده تحریک پذیر یک بیماری مزمن به شمار می رود. ولی شخص مبتلا می تواند یک مدت طولانی مشکلی نداشته باشد و یا اختلال یک روز در هفته یا در ماه ایجاد شود و یا در تمام طول عمر دائما وجود داشته باشد و فقط تعداد کمی از بیماران دارای سیمپتوم های ناراحت کننده هستند.
مشکلاتی که ممکن است پیش بیایند
برعکس بیماری های جدی تر روده مثل کولیت اولسروز یا بیماری کرون روده تحریک پذیر انفلاماسیون ایجاد نمی کند. همچنین باعث تغییر در ساختمان مخاطی روده نشده و باعث تولید سرطان کولورکتال نمی شود، به همین دلیل این سندروم را یک اختلال فعالیت های روده ای می نامند و نه یک بیماری. ولی متأسفانه درد، اسهال و یبوست می تواند باعث ناراحتی های جدی بشود و به طور جدی روی فعالیت های شغلی و اجتماعی شخص اثر بگذارد و باعث تغییر کیفیت زندگی و حتی ایجاد اضطراب و دیپرسیون بشود.
همین طور عوارض دیگری هم می توانند همراه این سندروم تولید شوند مثل پریودهای دردناک- سندروم خستگی مزمن و فیبرومیالژی که در حال حاضر علل آن مشخص نیست.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
وقتی که اختلالات جدید ناراحت کننده و یا نگران کننده هستند مشورت با پزشک مفید واقع می شود زیرا مشکلات سلامتی یگری هم می توانند سیمپتوم های مشابه داشته باشند. مشورت جدی با پزشک وقتی لازم می شود که خون در مدفوع دیده شود و شخص مبتلا به تب، از دست دادن وزن و اسهال غیرقابل کنترل باشد. مخصوصا وقتی که اسهال ها در شب ایجاد می شوند.
علل
علل این اختلالات هنوز مشخص نیست. اشخاص مبتلا دچار انقباظات غیرطبیعی دردناک روده می شوند و این اشخاص به حرکات طبیعی روده خیلی حساس هستند و عکس العمل نشان می دهند. مطالعات در این باره ادامه دارد.
چون خانم ها بیشتر از آقایان مبتلا می شوند و ناراحتی هایشان در مدت پریودشان خیلی شدیدتر می شود، بعضی از محققان عقیده دارند که تغییرات هورمونی هم رلی در این مورد دارند.
طبق بعضی از مطالعات ۱۵درصد موارد سندروم روده تحریک پذیر پس از یک بیماری عفونی گاسترواینتستینال شروع شده، بنابراین هپوتز عدم تعادل فلور میکروبی روده هم مورد مطالعه قرار گرفته است.
بعضی از محققان عقیده دارند که میزان غیرطبیعی سروتونین در لوله گوارش می تواند عامل سندروم باشد و این باعث می شود که خیلی از کسانی که از این سندروم رنج می برند دچار اضطراب و دپرسیون شوند. باید دانست که سروتونین اثر مهمی روی خلق و خوی شخص و همین طور حرکات روده ای دارد.
همین طور این امکان وجود دارد که بین سندروم روده تحریک پذیر و صدمات جنسی و یا تولید شده در دوران کودکی رابطه ای وجود داشته باشد.
– نوع و تعداد سیمپتوم ها در همه افراد یک سان نیست و شدت و ضعف دارد. بعضی از افراد می توانند دچار چندین سیمپتوم از عوارض زیر بشوند:
– دردها و کرامپ های شکمی که با خروج گاز و مدفوع از بین می روند
– یبوست و اسهال و گاهی متناوب
– باد کردن شکم و وجود نفخ
– فعالیت روده با سروصدای روده (غرغر روده ای)
– احتیاج شدید و سریع به تخلیه
– احساس تخلیه ناکامل مدفوع
– وجود مخاط در مدفوع
این سیمپتوم ها معمولا پس از غذا خوردن ایجاد می شوند
سیمپتوم های دیگری که مستقیما به روده ربطی ندارند هم ممکن است دیده شوند- مثل سر درد- حالت تهوع- سوزش شکم- دردهای لگنی مزمن- کمر درد و اختلال در خواب
چه کسانی در خطر ابتلا هستند؟
خانم ها دو تا سه برابر آقایان به سندروم روده تحریک پذیر مبتلا می شوند، البته هنوز معلوم نیست دلیل این آمار مراجعه ی بیشتر خانم ها به پزشک نسبت به آقایان است.
چه عواملی باعث تولید خطر ابتلا می شوند
چون علل تولید این سندروم هنوز به خوبی مشخص نیست در حال حاضر امکان شناسایی عوامل وجود ندارد. به همین دلیل هنوز هیچ چیزی برای پیشگیری وجود ندارد.
چند راهنمایی برای پیشگیری از بازگشت سندروم ها
تغییر دادن مواد غذایی و کنترل بهتر استرس می تواند باعث کم شدن ناراحتی ها بشود. متاسفانه علم پزشکی امروزه نمی تواند به طور قطعی درمانی برای سندروم روده تحریک پذیر داشته باشد. امروزه درمان ها بیشتر جنبه روانی دارند تا جنبه فیزیولوژیک، زیرا به نظر می رسد که روابطی بین اعمال فعالیت های مغز و دستگاه گوارشی در اختلالات روده ای وجود دارد.
در مواردی که سندروم خفیف یا نیمه خفیف است، تغییر مواد غذایی و کم کردن استرس ها مفید واقع می شوند و وقتی که اختلالات شدید و اذیت کننده هستند پزشک می تواند داروهایی که درد را کم می کنند و روی حرکات و انقباض و انبساط روده موثرند تجویز کند.
راهنمایی برای تغذیه
میزان مصرف فیبرهای حلال در آب را زیاد کنید زیرا به روده کمک می کند. مثل سریال های حاوی جو دو سر- آرد جو و آرد جو دو سر
– کم کردن فیبرهای غیر حلال در آب، زیرا فعالیت های حرکتی روده را زیاد می کنند. مثل آرد گندم کامل و سبوس گندم و میوه ها
– کم کردن چربی ها زیرا باعث فعالیت شدید حرکتی روده می شوند
– کم کردن مصرف غذاهایی که می توانند تولید گاز بکنند که عکس العمل آنها در همه افراد یک سان نیست.
– غذاهایی که باعث تخمیر شیر و لبنیات می شوند در کسانی که تحمل لاکتوز را ندارند و حاوی فروکتوز هستند. مثل سیب همراه با پوست آن- انجیر و خرما
حبوبات و سبزی هایی مثل کلم بروکسل- براکلی- گل کلم و غیره هم می توانند سیمپتوم ها را شدید کنند
– عدم مصرف تحریک کننده ها مثل الکل- شکلات- قهوه و نوشیدنی های کافئین دار، زیرا حرکات روده را زیاد می کنند
– مصرف سالاد و سبزی های خام پس از صرف غذا
– نوشیدن زیاد و مرتب آب طی روز
– غذا خوردن در ساعات مرتب (هر روز همان ساعت) و جویدن کامل و عدم حذف یک برنامه غذا مثل نخوردن نهار یا شام.
درباره تغذیه می توانید با یک متخصص تغذیه مشورت کنید
کم کردن استرس
کسانی که استرس باعث شدت ناراحتی هایشان می شود باید سعی کنند که در مقابل عواملی که باعث بهم زدن تعادل زندگی روزانه می شود قرار نگیرند. همین طور از تکنیک های آرام کننده استفاده کرده و از روش های روان درمانی استفاده کنند. ملاقات دسته جمعی افرادی که از این اختلال رنج می برند و گفت و گو و شرح تجربیات یک دیگر و گفت و گو با متخصص پزشکی رفتار درمانی هم کمک کننده است.
کلینیک مایو پیشنهاد می کند که از یوگا- ماساژ درمانی و مدیتیشن برای کمک به آرامش استفاده کنید. ورزش مرتب ۳۰ دقیقه در روز هم به خروج استرس و رفع یبوست کمک می کند.
داروها
به نظر می رسد که بعضی اشخاص احتیاج به درمان های دارویی دارند که پزشک می تواند از روش های زیر استفاده کند، که به آرامش سیمپتوم ها کمک بکند.
– در مواقعی که یبوست وجود دارد استفاده از مکمل های حامل فیبرو که “مسهل کند” نام دارند مثل متاموسسل یا نرم کننده های مدفوع استفاده کرد، و اگر موثر واقع نشد پزشک داروهای قوی تر پیشنهاد می کند که در کوتاه مدت مصرف شوند. مصرف دراز مدت آنها جایز نیست و به فعالیت های روده صدمه می زند.
– در مواقعی که اسهال وجود دارد- مکمل های فیبردار باعث بهبودی مدفوع می شوند و می شود قبل از داروهای ضد اسهال استفاده کرد و اگر موثر نشد از داروهای ضد اسهال ایمودیوم استفاده کرد.
– هنگامی که درد وجود دارد بعضی از آنتی اسپاسمودیک ها که اثر مستقیم روی آرامش عضلات دارند و باعث رفع اسپاسم می شوند توسط پزشک تجویز می شود و شاید هم از داروهایی که به طور مستقیم موثرند برای آرامش سیمپتوم استفاده شود. داروهای دیگری که ممکن است با دوز روزانه کم برای کم کردن حساسیت روده ای به کار رود آنتی دپرسورها هستند که فقط برای اشخاصی که معمولا دچار سیمپتوم های اسهالی هستند به کار می رود.
پیشنهاد شخصی بنده این که یک دفترچه کوچک داشته باشید و هر چه می خورید یا می نوشید را در آن یادداشت کنید تا متوجه شوید که چه چیزی باعث تحریک روده شما می شود و آن را از مصرف روازانه حذف کنید.
Ataansari@videotron.ca
