تعداد تلفات مصرف زیادی مواد مخدر در سال ۲۰۱۶ در ایالات متحده امریکا ۶۳۰۰۰ نفر بوده است که از تلفات آمریکا در جنگ ویتنام بیشتر است و این برای کشوری مثل امریکا دردناک و در حقیقت یک فاجعه است که متأسفانه رو به افزایش هم هست و سال به سال میزان این تلفات بالاتر می رود.
به دلیل بزرگی فاجعه ضروری است که شهرها و ایالات کشور برای حل این مشکل چاره ای بیندیشند و راهی پیدا کنند که از این میزان بالای مرگ و میر “اوردز” مواد مخدر کاسته شود. بهترین راهی که متخصصان و کارشناسان امور بهداشت و سلامت تاکنون شناخته اند این است که سایت ها و مراکز خاصی دایر کنند و از معتادان بخواهند به جای مصرف در کوچه و خیابان ها به این مراکز مراجعه کنند و مصرف خود را در این اماکن ویژه تحت نظر کارشناسان بهداشتی انجام دهند.
راه اندازی چنین اماکنی مزایای بسیاری دارد که در مجموع به کاهش مرگ و میر می انجامد. در این مکان ها کارشناسان نظارت کامل بر کار معتادان دارند. در صورت بروز خطر مرگ به خاطر اضافه مصرف، بلافاصله کارشناسان می توانند دست به کار شوند و پادزهر اختصاصی خنثی کننده اثر ماده ی مخدر مصرف شده را تزریق می کنند و به عملیات احیاء (CPR) معتاد در حال مرگ بپردازند. علاوه بر این مانع استفاده از یک سر سوزن برای چند معتاد می شوند و از این راه مانع نقل و انتقال بیماری هایی مثل ایدز، “هیپاتیت بی و سی” بین آنها می شوند و سرنگ و سوزن استریل یک بار مصرف در اختیار آنان قرار می دهند. هم شواهد و مدارک، و هم تجربه نشان داده است که این برنامه بسیار موثر و موفق بوده است. این راه شبیه راه های قبلی نیست و از همه آنها بهتر است.
امروزه در ایالات متحده امریکا بسیاری شهرها تلاش می کنند چنین اماکنی را راه بیندازند و برای پیاده کردن این طرح برنامه دارند. فیلادلفیا در نظر دارد این برنامه را در سال ۲۰۱۹ راه اندازی کند. سانفرانسیسکو نیز امید دارد بتواند در این زمینه تسهیلاتی فراهم کند. شهردار نیویورک هم تأئید کرده است که تصمیم دارد چند واحد از این امکان ایجاد کند.
با تأسف حداقل نیمی از معتادان جوانانی هستند که ابتدا از طریق نسخه پزشکان با مواد مخدر آشنا می شوند و وقتی که با آن خو گرفتند بارها با استفاده غلط از تجویز پزشک از آن استفاده می کنند و تدریجا معتاد می شوند و دیگر به سراغ نسخه پزشک نمی روند و یاد می گیرند با روش های ساده تر و ارزان تری مواد را در بازار آزاد به دست آورند. متأسفانه مصرف خیابانی مواد مخدری نظیر هروئین نیز شایع است و از این راه مرگ و میر مصرف کنندگان هروئین در ایالات متحده افزایش یافته است و از سال ۲۰۱۰ به بعد پنج برابر شده است و در سال ۲۰۱۶ به ۱۵۰۰۰ نفر رسیده است. اخیرا معتادان به هروئین از ماده قوی تری به نام فنتانیل استفاده می کنند که یک ماده مخدر صنعتی و ساختگی است که بسیار از هروئین قوی تر است و به صورت قرص است و با مصرف فنتانیل میزان مرگ و میر رو به افزایش است. در سراسر اروپا حدود ۹۰ سایت و مرکز نظارت بر مصرف معتادان وجود دارد. مراکز نظارتی ذکر شده علاوه بر مزایایی که ذکر شد منافع اقتصادی هم دارند و مانع هدر رفتن پول بیشتر می شوند. به عنوان مثال در سانسفرانسیکو در برابر هر یک دلار خرج راه اندازی این اماکن ۲دلار و ۳۳ سنت در مخارج اورژانس صرفه جویی می شود. به عبارت دیگر اگر کار معتادان به جای این مراکز به مراکز اورژانس برسد مخارجی که بر بودجه دولت تحمیل می شود دوبرابر خواهد بود. این صرفه جویی معادل ۳و نیم میلیون دلار در سال خواهد بود. صرفنظر از تلفات مصرف قرص در خیابان که این مراکز می توانند آنان را تحت کنترل درآورند، شواهد و مدارک فراوانی نشان از این دارد که این مراکز در کاستن مرگ و میر و ممانعت از اشاعه بیماری بین معتادان از طریق تزریق با سوزن مشترک بسیار موفق بوده اند.
به عنوان مثال در ونکوور کانادا سی و پنج درصد از تلفات اوردز کاسته شده است. در صورتی که با روش هایی غیر از این مراکز موفقیت در کاستن مرگ و میر ۹ و سه درصد بوده است. یک حسن بزرگ دیگر این مراکز این است که از بین ۸۰۴۰ نفر که در سال ۲۰۱۶ از این مراکز استفاده کرده اند ۵۱۷ نفر به مراکز ترک اعتیاد معرفی شده اند و تحت درمان قرار گرفته اند و بیش از یک سوم آنها درمان کامل شده اند که این را مدیون این مراکز هستند. در صورتی که مصرف کنندگان خیابانی هروئین و فنتانیل که تحت نظارت و راهنمایی این مراکز نیستند، از این نعمت محروم بوده اند.
با همه محاسنی که برای این مراکز ذکر شد باید گفت این مراکز راه حل اساسی و کامل نیستند و امریکا به تعداد تخت بیمارستانی بیشتر برای بستری کردن معتادان و ترک اعتیاد آنان نیاز دارد. همچنین مراکز مشاوره بیشتری نیاز هست و ضروری است معاونت دارویی کشور در این راه بودجه ای اختصاص دهد. در راه اندازی مراکز ذکر شده باید توجه داشت چنین مراکزی در جاهایی که مصرف کنندگان تمرکز دارند در شهرها و حاشیه شهرها موفقیت بیشتری دارند و در مناطق روستایی کمتر مورد نیاز هستند. پس برنامه ریزان باید این مراکز را در مناطق شهری افتتاح کنند، دلیل این که چرا همه ی شهرها و ایالات در امریکا چنین مراکزی ندارند این است که راه اندازی چنین مراکزی نیاز به مجوز خاص دارد که به سختی داده می شود زیرا موانع قانونی سختی دارد. علاوه بر سانفرانسیسکو و فیلادلفیا، دنور هم به داشتن این مراکز علاقه نشان می دهد. سیاتل هم درخواست دو سایت داده است و بودجه حمایت از آن را هم تأمین کرده است. اما تلاش او برای رفع موانع قانونی تاکنون به جایی نرسیده است.
قانون فدرال امریکا مصرف بدون نسخه مواد مخدر را منع کرده است، اما ایجاد مراکز دولتی و خصوصی را حمایت می کند و پیگیر کاستن از آمار وحشتناک مرگ و میر معتادان می باشد. البته که عالی ترین راه شحل ساختن واکسن ضد اعتیاد است.
*دکتر خسرو نیستانی متخصص علوم آزمایشگاهی بالینی
