اکرم امام اغلو، سیاستمدار مخالف با پیروزی در انتخابات استانبول ستاره ی جدید دنیای سیاسی ترکیه شده است. آیا او می‌تواند اردوغان را شکست بدهد؟
فرقی نمی‌کند که اکرم امام اوغلو این روزها کجا برود. طرفدارانش همه جا هستند. زنان روسری به سر می‌خواهند لمسش کنند، تین ایجرها برای سلفی التماس می‌کنند. این وضعیت استانبول است، شهری که امام اوغلو با اکثریت قاطع به عنوان شهردار انتخاب شد. اما حتی در مرکز محافظه کاران در شهری مثل ترابزون واقع بر دریای سیاه هم اوضاع همین‌طور است.
در ویدئوهای رسیده از ترابزون تظاهراتی را قبل از انتخابات استانبول می‌بینم که در آن از امام اوغلو مثل یک ناجی استقبال می‌شود. آن‌ها پرچم هایی را با تصاویر او تکان می‌دادند و فریاد می‌کشیدند: «رئیس جمهور اکرم.» و شعار انتخاباتی او از بلندگوها پخش می‌شد: «همه چیز درست می‌شود.» شعار امام اوغلو به تمام ترکیه رسیده است.
تا چند ماه پیش اکرم امام اوغلوی ۴۹ ساله شهردار گمنام یکی از مناطق بی‌رنگ و بوی حاشیه ی استانبول به نام بیلیکدوزو بود. از زمانی که دو بار پشت سر هم حزب رجب طیب اردوغان را شکست داده، تبدیل به امید دمکراسی در ترکیه شده است.
همه چیز با انتخابات شهرداری در ۳۱ مارس شروع شد که او ۱۴۰۰۰ هزار رأی بیش از کاندید حزب عدالت و توسعه، بیلالی یلدیریم به دست آورد. اردوغان این انتخابات را باطل اعلام کرد. در تکرار انتخابات امام اوغلو ۸۰۰۰۰۰ رأی بیشتر آورد. پیش از این کم‌تر سیاستمداری در استانبول به چنین موفقیتی دست یافته بود.
برای امام اوغلو حالا دیگر فقط بازی بر سر اداره ی شهرداری نیست. استانبول مرکز اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی کشور است. یک بار اردوغان گفته بود :« کسی که بر استانبول حکومت کند، بر ترکیه حکومت می‌کند.» خیلی از ترک ها در امام اوغلو رئیس جمهور آینده ی کشور را می‌بینند. در عوض حالا دیگر اردوغان برای ادامه ی زندگی سیاسی اش باید بجنگد.
امام اوغلو اما برای اینکه شانس به دست آوردن مهم‌ترین مقام دولتی را داشته باشد، باید لیاقتش را در شهرداری استانبول ثابت کند. در ترکیه تقریباً شغلی دشوارتر از این وجود ندارد. در کلان شهر استانبول حداقل ۱۵ میلیون نفر زندگی می‌کنند که هر سال دهها هزار نفر هم به آن اضافه می‌شود. سازمان شهرداری به شکلی مزمن زیر فشار شدید است. درگیری‌های میان افراد محلی و مهاجران سوریه هم به مشکلات دیگر آن اضافه شده است.
ترکیه درگیر یک بحران اقتصادی هم هست. نرخ تورم نوزده درصد است و از هر چهار جوان ترک زیر بیست و پنج سال یکی‌شان بیکار است. انتظارات از شهردار جدید بسیار بالاست. او باید امکان کار ایجاد کند که برایش راهی جز همکاری با حکومت مرکزی باقی نمی گذارد. او باید وسایل حمل و نقل عمومی را افزایش دهد، خانه‌ها را در مقابل زلزله مقاوم کند و دست به اقداماتی علیه آلودگی محیط زیست بزند تا کیفیت زندگی مردم در این شهر بهتر شود.
اردوغان وقتی که بیست و پنج سال پیش در شهرداری استانبول مستقر شد، یک نظریه پرداز اسلامی به حساب می‌آمد ولی خود را در این مقام یک آدم عملگرا نشان داد. او توانست شهر را از دست کوه آشغال نجات دهد و سیستم آب رسانی شهری را بهتر کند. اگر امام اوغلو بتواند همان‌طور با موفقیت شهر را اداره کند، دیگر مانعی بر سر راهش در انتخابات آینده ی ریاست جمهوری نباید باشد.
او از همین حالا هم می‌تواند دولت را در آنکارا به سمت خود جلب کند. اپوزیسیون همیشه اردوغان را به دادن امتیاز به دوروبری های خود محکوم می‌کند. حالا او در موقعیتی ست که می‌تواند این ادعاها را اثبات کند. افراد نزدیک به امام اوغلو در ماه می اعلام کردند که شهرداری استانبول در یک سال و نیم گذشته ۱۳۰ میلیون یورو به تشکل های اسلامی پرداخت کرده که بخشی از آنان زیر نظر افراد خانواده اردوغان اداره می‌شوند.
امام اوغلو گفت: دوره ی این ریخت و پاش ها گذشته.
حزب او، حزب جمهوری خلق در آینده فقط در استانبول حکومت نخواهد کرد. آن‌ها در انتخابات ایالتی ماه مارس چهار شهر از پنج شهر بزرگ ترکیه را فتح کردند که یکی از آن‌ها هم آنکارا بود. بر اساس محاسبات اتاق فکر استانبول حالا دوسوم اقتصاد ترکیه را تحت کنترل خود دارند. هر چند اردوغان همچنان دستگاه‌های دولتی از جمله قوه ی قضاییه را در دست دارد، اما دوره ای که بتواند بدون دردسر حکومت کند، به سر آمده.
امام اوغلو از یک نظر دیگر هم می‌تواند برای رئیس دولت خطرناک باشد. او فقط مورد قبول همان طبقه ی متوسط و مرفه سکولار پیشین نیست، بلکه مسلمانان معتقد و کردها را هم به خود جذب کرده. در انتخابات استانبول توانست اکثریت رأی مناطقی سنتی چون فاتح و اسکودار، محل زندگی اردوغان را به خوداختصاص دهد. مناطقی که تا آن وقت درشان را به روی سیاستمداران حزب جمهوری خلق بسته بودند.
خانواده ی امام اوغلو هم چون اردوغان از کناره ی دریای سیاه می آیند. پدرش در کار ساخت و ساز بود و امام اوغلو برای تحصیل در رشته ی اقتصاد به استانبول آمد. بعدها به حزب جمهوری خلق پیوست و در سال ۲۰۱۴ شهردار بیلیکدوزو شد. حزب جمهوری خلق، حزب پایه گذار جمهوری ترکیه کمال آتاتورک است. برای بسیاری از مسلمانان حزبی متعلق به نخبگان و طبقه ی مرفه. امام اوغلو این نظر را تصحیح کرد. مادر او روسری سر می کند. در جریان انتخابات فیلم‌های مسجد رفتن و افطار کردنش پخش شد. او با این کار به محافظه کاران اطمینان داد که در صورت به قدرت رسیدن توهین و تحقیر پیش از اردوغان در مورد آنان اعمال نخواهد شد.
او پس از پیروزی در انتخابات اعلام کرد: «دوران حزبی بودن گذشته و دوران حکومت قانون و عدالت شروع شده.»
برای مدتی طولانی اردوغان می‌توانست به غریزه ی سیاسی خود اعتماد کند. تصمیم او برای تکرار انتخابات استانبول یکی از اشتباهات مهم سیاسی او به حساب می آید. اردوغان، امام اوغلو را بزرگ کرد. به او چیزی داد که در سیاست از هر ابزار انتخاباتی ارزش بیشتری دارد. یک ماجرا. برنده ی انتخابات را به دلایلی کاملاً محسوس به تقلب متهم کردند.
خود اردوغان هم یک زمانی به عنوان کسی که خارج از بازی قدرت است، علیه حکومت وارد میدان شده بود. رژیم پیشین با دستگیریش در دهه ی نود او را تبدیل به شهید زنده کرد. حالا با ابطال انتخابات نقش‌ها عوض شده است. دیگر این اردوغان است که در نقش حاکم با شیوه های غیر منصفانه می‌خواهد رقیب را از میدان به در کند. حالا امام اوغلو قربانی ست. در کشوری مثل ترکیه که همیشه طرفدار مظلومان و ضعفا هستند، تقسیم نقش‌ها اهمیت کلیدی ایجاد می‌کند. حالا امام اوغلو اردوغان جدید است.
رئیس جمهور فقط با اپوزیسیون درگیر نیست. او در حزب خودش هم دیگر مثل قدیم یکه تاز نیست. پس از انتخابات سیاستمداران حزب عدالت و توسعه به طور علنی به او انتقاد کردند. مصطفی ینراوغلو در توئیتر نوشت: «ما استانبول را از دست دادیم ، چون تسلط اخلاقی مان را از دست داده ایم.»
در صحبت‌های خصوصی تر از این هم روشن‌تر گفته می‌شود. یکی از اعضای کابینه در گفتگو با اشپیگل :«زمان اردوغان کاملاً به سر آمده. او دیگر هیچ برنامه ای برای پیشرفت کشور ندارد. ما به یک شروع جدید نیاز داریم.»
ناظران عقیده دارند که طی هفته های آینده حزب عدالت و توسعه دچار انشعاب خواهد شد. در گذشته هم همیشه شایعاتی راجع به سیاستمداران بلند پایه ی حزب وجود داشت که در حال تدارک جدایی از اردوغان هستند. حالا به نظر می‌رسد که نقشه شان دارد شکل می گیرد.
در آنکارا می‌گویند یکی از بنیانگذاران حزب عدالت و توسعه و وزیر اقتصاد پیشین علی باباجان شاید در ماه جولای خبر تشکیل این حزب جدید را اعلام کند. شایع است که او خودش پیش از انتخابات در مورد تصمیم تشکیل حزب جدید با اردوغان صحبت کرده است. شایع است عبدالله گل هم از آن‌ها پشتیبانی می‌کند اما خودش مقامی را به عهده نگرفته و همچنین نخست وزیر پیشین احمد داوود اوغلو اعضای سرخورده از حزب را دور خود جمع کرده است.
هنوز معلوم نیست چه تعداد از اعضای حزب به باباجان یا داوود اوغلو می پیوندند و آیا اردوغان به این دلیل اکثریت را در مجلس را از دست خواهد داد یا نه. اما در هر صورت مخالفان اردوغان در حال برنامه‌ریزی هستند که او را از مقامش خلع کنند.
پس از آن باید سه حزب مهم و بخشی از حزب عدالت و توسعه با هم متحد شوند و رفراندم مجددی برای تغییرسیستم ریاست جمهوری بگذارند.
البته طرحی ست با ریسک بالا. احزابی که تا حال رقیب هم به شمار می‌رفتند باید به راستی و منظم با هم کار کنند. چون انتخابات بعدی ریاست جمهوری در سال ۲۰۲۳ انجام خواهد شد، به نظر آگاهان این رفراندوم تنها راهی ست که می‌شود از شر رئیس جمهور خلاص شد. اگر اردوغان تن به نتایج رفراندوم بدهد، هنوز رئیس جمهور باقی خواهد ماند، اما بسیاری از اختیارات خود را از دست خواهد داد.
اردوغان در شرایط بحرانی همیشه راه جدیدی پیدا کرده است. این امکان هم وجود دارد که باز هم روش تازه‌ای پیدا کند و رقبا را پشت سر بگذارد. می‌تواند از صندوق بین المللی پول در رابطه با بحران اقتصادی کمک بگیرد و مخالفان سیاسی از جمله دمیرتاش را آزاد کند. در نطق پس از انتخابات لحن آشتی جویانه ای داشت.
اما ممکن است تحت تأثیر هم پیمانان راست گرایش به اختلافات دامن بزند. اردوغان از زمان جنبش پارک گیزی با ایجاد وحشت به حکومتش ادامه می‌دهد: یا مرا انتخاب می‌کنید یا هرج و مرج ایجاد می شود.
مشکل او حالا این است که از یک‌شنبه ی گذشته با وجود اکرم امام اوغلو یک راه حل سوم هم به وجود آمده است.
اشپیگل:۲۹.۰۶.۲۰۱۹
