* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
کلمه کورکوما از اسپانیا و زبان اسپانیولی می آید که آنها هم از اعراب گرفته اند که به آن Kurume می گویند و برای زعفران به کار می رفته.
در زبان انگلیسی به آن Turmeric می گویند که از ریشه فرانسوی آن terre mérite گرفته شده است.
زردچوبه یکی از ادویه هایی است که در تجارت های خیلی قدیم به کار می رفته و دقیقا منشاء آن مشخص نیست، ولی به نظر می رسد که اصلیت آن از آسیای جنوبی و جنوب شرقی است که هند نام دارد و در تمام آسیا و شرق میانه و شرق نزدیک از آن استفاده می شده. استفاده از آن به زمان ودایی” یعنی چهار هزار سال قبل برمی گردد و حتی بیشتر، و از آن در پخت و پز، استفاده داروئی و حتی در مراسم مذهبی استفاده می شده است. چینی ها و اعراب هم از زمان های قدیم از آن استفاده می کردند. برعکس در غرب به غیر از مصرف دارویی و رنگرزی استفاده از آن هرگز متداول نبوده و در اروپای قرون وسطی فقط اسپانیایی ها از آن استفاده می کردند. شاید به علت این که چند قرن تحت تسلط اعراب بودند.
امروزه زردچوبه در غرب شهرت بیشتری دارد و معمولا در رستوران های هندی و عربی از آن استفاده می شود. هند بزرگترین تولید کننده و بزرگترین مصرف کننده زردچوبه است. امروزه زردچوبه در چین- بنگال- تایوان- پرو- جاوه- استرالیا- جزایر آنتیل- اندونزی و فیلیپین هم کاشته می شود. انواع دیگری از زردچوبه هم در جنوب شرقی آسیا وجود دارد که از جوانه و برگها و خوشه های آنها برای آشپزی و گیاه درمانی استفاده می شود.
مطالعات علمی انجام شده برای زردچوبه
بیماری الزایمر- مطالعات کلینیکی هنوز کافی نیست که ثابت کند که زردچوبه برای بیماران مبتلا به الزایمر مفید است. یک مطالعه اولیه که در سال ۲۰۰۸ انجام شده نشان داد که مصرف یک تا ۴ گرم زردچوبه به مدت ۶ ماه میزان ویتامینE را زیاد می کند ولی فعالیت شناختی بیمار را بهبودی نمی دهد.
سرطان- مطالعات زیادی در این باره انجام شده و نتایج کلینیکی خوبی هم داشته. دانشمندان عقیده دارند که آثار آنتی اکسیدن و آنتی انفلاماتوار زردچوبه Turmeric می تواند در پیشگیری و درمان سرطان نقش داشته باشد. مطالعات درون کشتگاهی (inVitro) نشان می دهد که از انتشار سلول های سرطانی جلوگیری می کند و روی رشد آنها هم اثر گذاشته و به تولید آنزیم هایی که به بدن کمک می کنند تا از شر سلول های سرطانی خلاص شوند، یاری می رساند.
پیشگیری از سرطان- طبق مطالعات اپیدمیولوژیکی، میزان سرطان های مختلفی مثل سرطان روده بزرگ، سرطان پستان، سرطان پروستات و سرطان ریه در ممالک آسیایی که زردچوبه زیاد مصرف می کنند کمتر از سایر کشورهاست. همین طور چندین مطالعه نشان داده حیواناتی را که در معرض مواد سرطان زا قرار داده بودند، زردچوبه باعث پیشگیری از سرطان های ریه- روده بزرگ- معده- کبد- پوست- پستان – مری – لنفوم و لوسمی شده.
از نظر کلینیکی مطالعات هنوز کافی نیست زیرا مطالعات روی گروه های کوچک انجام شده که حداکثر ۲۵ نفر در هر گروه بودند ولی نتیجه ها مثبت بوده و نشان داده که مصرف زردچوبه می تواند باعث کم شدن خطر سرطان ریه در سیگاری ها بشود و در بیمارانی که در معرض خطر هستند میزان یک تا هشت گرم زردچوبه در روز به مدت سه ماه می تواند باعث عقب نشینی بعضی صدمات نزدیک سرطانی شدن Pre cancereuses بشود و بالاخره تعداد و اندازه پولیپ های روده ای در افرادی که دچار پولیپوز فامیلی هستند بر اثر مصرف 480 میلی گرم زردچوبه سه بار در روز همراه با ۲۰ میلی گرم Quercetin کمتر شده است.
درمان سرطان- خواص ضد سرطان زردچوبه توسط دانشمندان، بسیار جدی گرفته شده و چندین مطالعه کلینیکی در حال انجام است. در حال حاضر نتایج مهمی دیده نشده ولی بسیار جالب بوده و همراه شیمی درمانی به کار رفته. مصرف ۸ گرم در روز زردچوبه در چند بیمار باعث جلوگیری از پیشرفت سرطان پانکراس شده . این اثر در چندین بیمار که از سرطان روده نیز رنج می بردند دیده شده است. نتیجه این مطالعات همان را نشان داده که نتیجه مطالعات روی حیوانات.
قابلیت دسترسی زیستی زردچوبه خیلی کم است و خیلی کم توسط روده ها جذب می شود و مقدار جذب شده هم خیلی زود توسط کبد شکسته شده و دفع می گردد.
همراه با درمان های معمولی سرطان- چندین مطالعه آزمایشگاهی (in vitro) و در داخل بدن(In vivo) نتیجه خوبی روی حیوانات نشان داده که چوبه آثار درمانی رادیوتراپی و شیمی درمانی را زیاد کرده، باعث می شود که سلول های سرطانی حساسیت بیشتری به این درمان داشته باشند و همین طور باعث کم شدن آثار ثانویه ناخواسته این درمان ها می شود.
زخم های معده روده ای gastro due Lennox- مطالعات In vitro و روی حیوانات نشان می دهد زردچوبه دارای خواص محافظت کننده از مخاط معده است و می تواند باعث از بین رفتن یا توقف رشد باکتری هلیکوباکتر پیلوری که عامل اکثر زخم های معده دوئودنوم است بشود. از نظر کلینیکی مطالعات خیلی کم است. اما یک مطالعه بدون پلاسبو نشان داده که ۷۵درصد بیماران با دوز سه گرم زردچوبه به مدت ۱۲ هفته درمان شده اند.
بیماری های انفلاماتوار مزمن- در هند و چین از زمان های قدیم از زردچوبه برای خواص آنتی انفلاماتوار آن استفاده می شده- مطالعات in vitro و روی حیوانات نتایج مثبتی برای درمان کولیت اولسروز- آرتریت روماتوئید و پانکراتیت داشته. روی انسان مطالعات کمی انجام شده و باید مطالعات کلینیکی بیشتری انجام شود تا از مؤثر بودن آن اطمینان حاصل شود.
آرتریت- در مقایسه با آنتی انفلاماتوارهای کلاسیک میزان ۱۲۰۰ میلی گرم زردچوبه در روز همان قدر مؤثر بود که phenylbutazone در درمان آرتریت روماتوئید و میزان ۲ گرم در روز به مدت ۶ هفته اثرش معادل ۸۰۰ میلی گرم ایبروفین در افرادی که از آرتروز رنج می برند، بود. همین طور نتایج خوب به دست آمده از مصرف 200 میلی گرم زردچوبه به مدت ۸ ماه همراه با phenylbutazone برای جذب بهتر در بدن.
بیماری های انفلاماتوار روده ها– تأثیر شیره نرمالیزه شده زردچوبه در نزد بیمارانی که از سندروم روده ملتهب رنج می برند دیده شده است. دو دوز در مطالعات به کار رفته معادل ۷۲ میلی گرم و ۱۴۴ میلی گرم زردچوبه دو دز باعث بهبودی سیمپتوم ها و آرامش بیماران شده و در حال حاضر یک مطالعه بسیار بزرگ در ایالات متحده در حال انجام است.
در مطالعه دیگری که روی بیماران مبتلا به کولیت اولسروز انجام شد مصرف یک گرم زردچوبه در روز همراه درمان روزانه mesalamine or sulfasalazine میزان حملات حاد بیماری را در مدت ۶ ماه درمان کم کرده و علائم کلینیکی هم کم شده بود. همین نتایج در یک مطالعه اولیه آثار زردچوبه در بیماری کرون هم تأیید شد.
در سال ۲۰۱۱ یک مطالعه نشان داد که ۳۶۰ میلی گرم ۲ تا ۳ روز همراه با داروهای استاندارد به طور قابل توجهی سیمپتوم های انفلاماسیون بیماری را کم کرده ولی آثار زردچوبه به تنهایی مورد مطالعه قرار نگرفته و تعداد شرکت کنندگان هم محدود بوده. بنابراین نتیجه قطعی از این مطالعه نمی تواند از نظر علمی مورد قبول باشد.
بیماری های قلبی عروقی- فقط یک مطالعه انجام شده برای ارزیابی ورزش بدنی همراه یا بدون مصرف ۱۵۰ میلی گرم در روز زردچوبه بر روی بانوان یائسه که از یک مشکل غیر طبیعی بودن و ونتریکول چپ قلب رنج می بردند نشان داد که زردچوبه به همراه ورزش بدنی باعث کم شدن وزن و فشار خون آئورتی شده، ولی باید مطالعات بزرگ تر و پیش رفته تر در این مورد انجام شود.
Gingivitis یک مطالعه تصادفی نشان داد که یک محلول شستشوی دهان با زردچوبه میزان باکتری های دهان را به اندازه محلول ششتشوی دهان با Chlorhexidine در نزد بیماران مبتلا به انفلاسیون لثه ها کم می کند.
دیابت- دو مطالعه نشان داده که زردچوبه دارای آثار پیشگیری کننده از تولید دیابت است. در مطالعه ی اول شرکت کنندگان به دو گروه تقسیم شدند. گروه اول دارونما دریافت می کردند و گروه دوم سه کپسول زردچوبه (۷۵۰میلی گرم) سه بار در روز به مدت ۹ ماه. این کپسول ها حاوی ۷۵ تا ۸۵ درصد زردچوبه بودند- پس از نه ماه ۱۶ درصد گروه اول به دیابت مبتلا شده بودند، در صورتی که در گروهی که زردچوبه مصرف کرده بودند هیچ کس مبتلا نشده بود و اعضای این گروه وزن شان و اندازه دور کمرشان و میزان قند خونشان ناشتا کم شده بود.
مطالعه دوم بر روی بیماران دیابتی که دچار نفروپاتی شده بودند و بعضی از آنها دارای کم کاری کلیوی در مرحله خیلی پیشرفته بودند، انجام شد. گروه اول به دیابت مبتلا شده بودند، در صورتی که در گروهی که زردچوبه مصرف کرده بودند هیچ کسی مبتلا نشده بود و اعضای این گروه وزن شان و اندازه دور کمرشان و میزان قند خونشان ناشتا کم شده بود.
مطالعه دوم بر روی بیماران دیابتی که دچار نفروپاتی شده بودند و بعضی از آنها دارای کم کاری کلیوی در مرحله خیلی پیشرفته بودند، انجام شد. گروه اول دارونما و گروه دوم ۲۲ میلی گرم سه بار در روز به مدت ۲ ماه زردچوبه دریافت کردند. در گروه دوم میزان پروتئین های ادراری و فاکتورهای نشان دهنده عفونت و پیشرفت بیماری در بیماران دیابتی مبتلا به نفروپاتی کم شده بود.
هایپر لیپیدمی- مطالعات روی حیوانات نشان داده که زردچوبه باعث کم شدن کلسترول، مخصوصا کلسترل بد (LDL) می شود. دو مطالعه تصادفی ( مطالعه برای چیز دیگری بوده) نشان داد که در انسان زردچوبه هیچ اثری نه روی کلسترول خوب (HDL) داشته و نه روی کلسترول بد(LDL) ولی دو مطالعه دیگر نشان داده که زردچوبه باعث کم شدن میزان تری گلیسیرید در بیماران خیلی چاق که در خطر بیماری های قلبی عروقی بودند و هم چنین کم شدن میزان کلسترول توتال در افراد سالم شده است. میزان مصرف شده ۵۰۰ میلی گرم در روز به مدت یک هفته بوده، مطالعات بزرگتر و عمیق تری باید روی بیمارانی که از هایپر لیپیدمی رنج می برند انجام شود تا مسئله به طور کامل روشن شود.
مشکلات گوارشی- کمیسیون E و سازمان بهداشت جهانی موثر بودن نتایج زردچوبه را برای درمان مشکلات گوارشی (Dyspepsia)مثل دردهای معده ای و شکمی، حالت تهوع، از دست دادن اشتها، احساس سنگینی در شکم قبول دارند.
یک مطالعه کلینیکی نشان داد که مصرف ۲۵۰ میلی گرم زردچوبه 4 بار در روز بسیار مؤثرتر از دارونما برای آرامش مشکلات گوارشی شرکت کنندگان بوده است.
از زردچوبه برای بهتر شدن فعالیت های صفراوی که معمولا از عوامل اصلی ایجاد سوء هاضمه است هم استفاده می شود. یک مخلوط تهیه شده از زردچوبه و Chelidoine برای دردهای شکمی در ناحیه کبدی موثر بوده. این مطالعه به علت این که زردچوبه و Chelidoine هم گیاهی است که فعالیت های کیسه صفرا را تقویت می کند دچار ضعف متدولوژیکی است و باید مطالعات دقیق تری انجام شود.
محققین توجه خاصی به آثار زردچوبه روی بیماری الزایمر دارند و سه مطالعه کلینیکی در حال انجام است.
توجه!
محققان آثار ضد سرطان زردچوبه را قبول دارند ولی مقادیر بالایی لازم است که آثار ناخواسته آن در دراز مدت مشخص نیست و در بعضی موارد این آثار ناخواسته مهم هستند.
با این که هیچ نوع آثار ناخواسته از مصرف زردچوبه در هنگام بارداری دیده نشده بعضی از محققان عقیده دارند به علت این که در طب سنتی از زردچوبه برای درمان آمنوره (عدم وجود عادت ماهیانه) استفاده می شود بهتر است که بانوان باردار از مصرف میزان بالای زردچوبه خودداری کنند.
کنتراندیکاسیون
انسداد مجاری صفراوی و سنگ های صفراوی – اگر یک زخم یا سنگ باعث بسته شدن مجاری صفراوی شده قبل از درمان با زردچوبه با پزشک مشورت کنید.
آثار ثانویه ناخواسته- هیچ اثر شناخته شده برای میزان مصرف معمولی وجود ندارد.
اثر متقابل (فعل و انفعالت)
با سایر گیاهان و مکمل ها
زردچوبه و کورکومین می توانند آثار آنتی انفلاماتوار سایر گیاهان و محصولات طبیعی را تشدید کنند.
با داروها
به طور تئوری آثار زردچوبه و کورکومین روی داروها باعث بیشتر شدن آثار آنتی انفلاماتوار آنها می شوند
به طور تئوری کورکومین روی درمان های شیموتراپی و رادیو تراپی اثر مثبت دارد
بعضی از تهیه کنندگان،brameline را به کورکومین اضافه می کنند تا بهتر جذب شود.
piperineکه باعث تندی فلفل سیاه است هم باعث جذب کورکو مینوئیدها در نزد حیوانات و انسان می شود.
کاری- که مخلوطی از ادویه جات حاوی زردچوبه هم هست ولی مقدار آن متفاوت است.
احتیاط
بعضی از مواد موجود در زردچوبه دارای آثار ضد پلاکت در آزمایشات In nitro بوده. با این که هنوز هیچ مطالعه ای روی انسان انجام نشده مصرف زیاد زردچوبه در نزد بیمارانی که داروهای ضد انعقاد خون مثل آسپرین- هپارین یا کومدون مصرف می کنند می تواند باعث اثر ضد انعقاد خون بیشتری شده و احتمال خونریزی را بیشتر کند.
* عطا انصاری استاد سابق دانشکده پزشکی دانشگاه کیسانگانیا است.
Ataansari@videotron.ca
