* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
بخش دوم و پایانی
واکسیناسیون
برای محافظت از بیماری باید قبل از زمستان واکسن گریپ را دریافت کرد که در عضله تزریق می شود. درکانادا معمولاً اوایل ماه نوامبر انجام می شود و برای افرادی که بیش از دیگران در خطر مبتلا شدن و یا دچار عوارض خطرناک بیماری هستند، مجانی است مثل:
ـ کودکان از ۶ ماهه تا ۲۳ ماهه
.
ـ اشخاصی که به بعضی از بیماری های مزمن دچار هستند.
ـ افراد ۶۰ سال به بالا.
ـ کسانی که در سیستم بهداشتی کار می کنند.
باید در نظر داشت که میزان موثر بودن واکسن ضد گریپ معمولاً ۷۰ تا ۹۰ درصد است، ولی بعضی سال ها می تواند کمتر از این باشد، زیرا مواد موجود در واکسن در هر سال با سال قبل متفاوت است.
قدرت محافظت واکسن ۲ هفته پس از تزریق شروع می شود. زمان محافظت تقریباً شش ماه است. واکسن تزریقی باعث مبتلا شدن به گریپ نمی شود، زیرا هیچ گونه ویروس زنده ندارد.
واکسن ضد گریپ از مبتلا شدن به سرماخوردگی جلوگیری نمی کند. همین طور برای گریپ مرغی این واکسن فقط برای انواع ویروس هایی به کار برده شده در واکسن موثر است نه ویروس های دیگر و عفونت های سینوسی ـ ریوی و برونشیت.
در نزد افراد سالخورده واکسن ضد آنفلوانزا امکان تولید مشکلات به وجود آمده توسط گریپ را کم می کند.
همه ساله متخصصان کشورهای مختلف تحت نظر سازمان بهداشت جهانی در ژنو جمع می شوند تا تصمیم بگیرند که از چه انواعی از ویروس های فعال برای تهیه واکسن مورد استفاده در ماه های آینده استفاده شود.
واکسن غیر تزریقی
کانادایی هایی که سنشان بین ۲ تا ۵۹ سال است از این به بعد می توانند از واکسن ضد گریپ که در بینی پاشیده می شود استفاده کنند. این واکسن که Flu Mist نام دارد توسط سازمان بهداشت کانادا در ماه ژوئن ۲۰۱۰ تصویب شده و مقاومت بیشتری برای ویروس های زیادی ایجاد می کند، زیرا سیستم دفاعی عکس العمل شدیدتری با این واکسن انجام می دهد. این واکسن را در استان کبک فقط با نسخه پزشک می شود تهیه کرد. مواد موجود در آن با واکسن تزریقی فرق دارد و حاوی ویروس های زنده گریپ می باشد. این ویروس ها توسط لابراتوارهای مخصوص ضعیف شده اند تا تولید گریپ های شدید و خطرناک نکنند.
این واکسن برای سالخوردگان و افرادی که سیستم دفاعی ضعیف دارند (مثلاً آنهایی که تحت درمان سرطان ها یا ایدز هستند) مناسب نیست. همین طور ممکن است به خاطر استفاده از راه بینی سیمپتوم های آسم را شدیدتر کند.
درمان های دارویی
در هنگام اپیدمی داروهای ضد ویروس برای پیشگیری از گریپ برای اشخاص در خطر تجویز می شود.
بعضی از داروها برای آرامش سیمپتوم ها تهیه شده اند مثل داروهایی که تب را کم می کنند و بعضی ها مثل ضد ویروس ها کمک می کنند که شدت و مدت عفونت کم شود به شرطی که خیلی زود در اول بیماری مصرف شود. بعضی از افراد که خیلی شدید مریض شده اند باید در بیمارستان بستری شوند و از درمان های قوی تر استفاده کنند.
داروهای تب بر: بالا رفتن درجه حرارت بدن جزو برنامه های دفاعی طبیعی بدن بر علیه عفونت هاست. طبق نظر انجمن پزشکان متخصص اطفال کانادا برای پائین آمدن تب و عوارض بی حالی و درد می شود از استامینوفن مثل تایلنول، تمپرا، پانادول استفاده کرد ولی اگر تب از ۵/۳۹ درجه سانتی گراد (۱۰۳ فارنهایت) بیشتر شد بسیار مهم است که به پزشک مراجعه شود. باید در نظر داشت که برای کودکان فقط باید از استامینوفن استفاده شود. فقط بزرگسالان می توانند از آسپرین استفاده کنند. آسپرین در نزد کودکانی که واکسینه شده اند یا گریپ دارند می تواند تولید سندروم Reye بکند که یک بیماری دستگاه عصبی بسیار خطرناک و گاهی کشنده است. از ایبوپروفن (ادویل) هم ممکن است استفاده شود ولی این آنتی انفلاماتوار غیر استروئیدی هم کتراندیکاسیون (موارد منع مصرف) دارد و ممکن است باعث تولید زخم معده شود.
داروهای ضد ویروس: داروهایی هستند که ویروس ها را از بین می برند ولی فقط در موارد خاصی مثل موارد زیر به کار می روند:
ـ برای پیشگیری از گریپ هنگام اپیدمی و در شروع اپیدمی مصرف می شود.
ـ برای کم کردن سیمپتوم ها و کوتاه کردن مدت بیماری (تقریباً یک روز) در نزد اشخاصی که سلامتی صدمه پذیر دارند به شرطی که به محض شروع سیمپتوم ها از آن استفاده شود.
داروهای ضد ویروس دیگری هم هستند که برای طولانی نشدن مطلب از اسامی آنها خودداری می کنم.
درمان در خانه
مقادیر زیادی مایعات بنوشید مثل آب، آب میوه، سوپ های گرم و غیره زیرا کمک می کند که دچار دزهیدراسیون (کم آبی) نشوید و مخاط ریوی رقیق تر شده و بهتر دفع می شوند.
استفاده از بخار آب برای مرطوب کردن فضای اتاق هم همین کار را انجام می دهد.
در رختخواب ماندن و استراحت کردن کمک می کند که سیستم دفاعی بهتر با عفونت مقابله کند.
در صورت گلودرد، قرقره کردن با آب و نمک برای آرامش آن مفید است.
طب مکمل
جنسینگ (ریشه گیاه Ginseng): برای پیشگیری، جنسینگ سیستم دفاعی را تقویت می کند و استفاده از آن به پیشگیری از گریپ کمک می کند اگر همراه با واکسن ضد گریپ استفاده شود. در نزد افرادی که واکسینه شده بودند ۱۰۰ میلی گرم ۲ بار در روز جنسینگ آسیایی یا ۲۰۰ میلی گرم ۲ بار در روز جنسینگ آمریکایی امکان تولید عفونت دستگاه تنفسی را کم می کند.
اکیناشیا Echinacea: تعداد زیادی از مردم برای پیشگیری از سرماخوردگی و گریپ از اکیناشیا استفاده می کنند ولی بیشتر مطالعات انجام شده بر روی اکیناشیا برای پیشگیری از سرما خوردگی است و نتیجه مثبت بوده، به نظر می رسد به علت داشتن خواص تانیر روی سیستم دفاعی می تواند برای گریپ هم موثر باشد ولی مطالعات اخیر برای اثبات آن کافی نیست.
استراگال: ریشه خشک شده این گیاه در طب سنتی چین برای بالا بردن قدرت دفاعی بدن در مقابل بیماری های ویروسی به کار می رود. مطالعات انجام شده بر روی تعداد کمی از افراد با متدولوژی غیر علمی بوده و این ریشه باید فقط در پیشگیری انجام شود.
زنجبیل: طبق طب سنتی چین اگر به محض شروع سیمپتوم های سرما خوردگی و گریپ از زنجبیل استفاده شود از عفونت های دستگاه تنفسی جلوگیری می کند.
اندروگرافی Andrographis: قسمت های هوایی این گیاه صدها سال است که برای درمان تب و عفونت های دستگاه تنفسی در طب های سنتی آسیایی به کار می رود. یک سنتز روی چهار مطالعه و یک سنتز دیگر نشان داده که این گیاه به تنهایی یا با گیاهان دیگر از پلاسبو (روش درمانی تلقینی با استفاده از دارونما) برای درمان عفونت های تنفسی بهتر جواب داده. مطالعات نشان داده که این گیاه دارای آثار تقویت کننده سیستم دفاعی بدن، آنتی انفلاماتوار و تب بر است.
هومیوپاتی: یک مطالعه سیستماتیک که در سال ۲۰۰۶ چاپ شد نشان داد که داروی مشهور هومیوپاتی به نام Oscilloccinum که برای پیشگیری و درمان گریپ به کار می رود اثری در پیشگیری ندارد و اثر درمانی آن هم بسیار کم و ناچیز است.
آقطی سیاه(Sambucus nigra): یک مطالعه همراه با گروه شاهد که بر روی ۲۷ بیمار انجام شد نشان داد که این گیاه برای آرامش سریع سمپتوم های گریپ از دارونما بسیار موثرتر بوده است. انجمن گیاه درمانی انگلستان پیشنهاد می کند که از گل های این گیاه در هنگام وجود تب استفاده شود و سازمان بهداشت جهانی استفاده سنتی آن را برای تحریک ترشح خلط ریوی و خروج آن قبول دارد.
بید سفید(Salix alba): کمیسیون E و ESCOP خواص درمانی بید سفید برای درمان بیماری های تب دار، روماتیسم و سردرد را قبول دارند و انجمن گیاه درمانی انگلستان نیز آن را برای درمان سرماخوردگی و گریپ پیشنهاد می کند.
طب سوزنی و فشاری: طب سوزنی می تواند به سرعت بهبودی در بیمار مبتلا به گریپ کمک کند. یک مطالعه غیرعلمی در چین نشان داده که طب سوزنی باعث کم شدن تب می شود. یک مطالعه غیر علمی دیگر در جمهوری چک نشان می دهد که فشار درمانی که در شیاتسو برای آرامش سیمپتوم های گریپ موثر است. در این مطالعه از روش Chromassi که مخلوطی از ماساژ درمانی و فشار درمانی (فشار با انگشت در نقاط طب سوزنی) استفاده شد. این روش بر طبق عقیده ریتم های بیولوژیک و طب سنتی چین بنا شده و مثل طب سوزنی فشار بر روی مریدین ها باعث ایجاد تعادل جریان انرژی می شود.
تغییر رژیم غذایی: خانم هلن باری بو متخصص تغذیه عقیده دارد که تغییر رژیم غذایی در مدت بیماری و استفاده از سوپ جوجه در سرعت بهبودی موثر است. این موضوع در طب سنتی ایران نیز وجود دارد مثل خوردن آش گشنیز و لیمو شیرین.
* عطا انصاری استاد سابق دانشکده پزشکی دانشگاه کیسانگانی Kisangani است
