آب و هوا اغلب خلق و خوی انسان را تحت تاثیر قرار می دهد. نور خورشید که ابرها را می شکند می تواند روح ما را لطافت بخشد، در حالی که یک روز بارانی ممکن است احساس ما را تیره و تار کند.
با وجود این که تغییرات آب و هوا در عموم مردم توانایی برای سازگاری با زندگی روزمره را تحت تاثیر قرار نمی دهد، برخی از مردم در مقابل نوعی از افسردگی متاثر از تغییرات آب و هوا آسیب پذیر هستند. برای این دسته از مردم کوتاه شدن ساعات روز با شروع پاییز آغاز نوعی از افسردگی است که می تواند تا آغاز بهار به طول بینجامد. این وضعیت اختلال خلقی فصلی نام دارد.
چگونه الگوی تغییرات فصلی می تواند موجب افسردگی در انسان شود؟
افسردگی فصلی که نوعی افسرگی عمده است با آغاز زمان خاصی در سال شروع می شود که معمولا در فصل زمستان و تا بهار سال آینده به طول می انجامد. البته باید توجه داشت که افسردگی فصلی مختص فصل زمستان نیست و برخی افراد در آغاز فصل تابستان علایم این گونه افسردگی را تجربه می کنند. این نوع افسردگی ضمن این که در موقع خاصی از سال آغاز می شود به طور تکرار شونده هر سال همان موقع از سال بروز می یابد بنابراین رخداد یک بار در طول عمر، افسردگی فصلی تلقی نمی شود.
علایم افسردگی زمستانی
۱- خلق پایین
۲-کاهش علاقه به فعالیت های معمول
۳-کاهش تمرکز
۴-کاهش انرژی و احساس خستگی
۵- افزایش خواب در ۷۰ تا ۹۰ درصد موارد
۶- افزایش اشتها در ۶۰ تا ۷۰ درصد موارد
۷- افزایش وزن در ۷۰ تا ۸۰ درصد موارد
۸- تمایل به خوردن شیرینی جات و کربوهیدراتها در ۸۰ تا ۹۰درصد موارد
علایم اختصاصی افسردگی تابستانی
۱-کاهش وزن و اشتها
۲ – بدخوابی
۳- اضطراب و نگرانی
علل بروز افسردگی فصلی
محققان علت بروز افسردگی فصلی را به ساعت بیولوژیک بدن ربط می دهند. در بعضی افراد، بدن به تغییرات محیطی پاسخ های بیولوژیک شدیدتری می دهد. تغییر مدت روز و کاهش نور خورشید به طور مشخص بدن فرد را به عکس العمل وامی دارد.
در مغز هورمونی به نام سروتونین که هورمون شادی است به واسطه پیغامی که از طریق نور وارده از چشم دریافت می کند ترشح می شود. وقتی طول مدت روز کاهش می یابد ترشح این هورمون در مغز کاهش یافته فرد دچار افسردگی می شود.
هورمون دیگری در مغز ترشح می شود به نام ملوتونین. این هورمون به محض تاریکی هوا از غده پنیل در مغز ترشح می شود. در فصل پاییز و زمستان که روزها کوتاه و یا ابری است این هورمون در طول روز هم ترشح شده و احساس خواب آلودگی، بی حالی و گیجی به فرد دست می دهد که از علایم افسردگی است.
چه باید کرد؟
۱- از آنجا که علت اصلی بروز افسردگی فصلی کاهش نور دریافتی از خورشید است، پرداختن به فعالیت در فضای باز بسیار تاکید می شود.
۲- تغییر دکوراسیون منزل به گونه ای که جای نشستن افراد رو به پنجره باشد
۳- استفاده از سقف های شیشه ای و کنار زدن پرده ها در طول روز
۴- انجام ورزش های خارج از منزل مانند پیاده روی به طور روزانه و ورزش در فضاهای باز و یا کنار پنجره
۵- استفاده از نوردرمانی توسط درمانگر متخصص و نیز استفاده از چراغ های آفتابی برای روشن کردن فضاهای سربسته
۶- مراقبت از رژیم غذایی و رعایت دستورات مربوط به تغذیه سالم و نیز مراقبت از خواب
۷- مراجعه به روان درمان گر و مشاور برای دریافت درمان های شناختی رفتاری
۸- مراجعه به روانپزشک برای دریافت دارو در صورتی که روش های بالا جواب ندهد.
* دکتر نسترن ادیب راد مشاور خانواده و جوانان در ایران و کانادا، مولف و مترجم پنج جلد کتاب در این زمینه است.
