شهروند ۱۲۲۵ پنجشنبه ۱۶ اپریل ۲۰۰۹
بیستم بهمن ماه، سالروز تولد ابراهیم پورداود، پژوهشگر و بنیان گذار آموزش های ایران باستان است. زمینه تحقیقات پورداود فرهنگ، لغت و ادبیات، تاریخ، آیین و آداب و رسوم ایران باستان است. از آثار او می توان از تفسیر اوستا شامل گاتها، یشتها، یسنا و خرده اوستا، ایرانشاه، گفت و شنود فارسی و همچنین منتخب اشعار او در پوراندخت نامه و یزدگرد شهریار نام برد. پورداود همچنین روزنامه های ایرانشهر و رستاخیز را در سال های ۱۲۸۳ و ۱۲۸۴ هجری منتشر کرد.
ابراهیم پورداود فرزند محمد حسین پورداود در سال ۱۲۶۴ خورشیدی در شهر رشت به دنیا آمد. از کودکی به شعر علاقه داشت و با توجه به اینکه در آن زمان در رشت مدارس جدید وجود نداشت، به تحصیل مقدمات فارسی و عربی در خانه و مکتب پرداخت. سپس در سال ۱۲۸۴ برای تحصیل طب قدیم به تهران رفت و در حین اقامت در تهران به فراگیری مقدمات زبان فرانسه مشغول شد. علیرغم موانع بیشمار، در سال ۱۲۸۹ به فرانسه رفت و در آنجا پس از تحصیل علوم مقدماتی، در دانشگاه پاریس در رشته حقوق به تحصیل پرداخت. در این زمان جنگ جهانی درگرفت و پورداود عزم بازگشت کرد، اما دامنه ی جنگ دایم فراتر می رفت و پس از اقامتهای کوتاه و دراز مدت در کشورهای مختلف، سرانجام در آلمان ساکن شد. در آنجا به ادامه تحصیل در رشته حقوق پرداخت و در این حین متوجه شد که علاقه بسیاری به مطالعه ایران باستان دارد. با توجه به اینکه به چند زبان بیگانه آشنا بود و می توانست منابع مربوط به ایران باستان را به این زبانها بخواند و از محضر خاورشناسان مشهور بهره ببرد، بیشتر اوقات خود را به مطالعه این منابع می گذراند. از این زمان پا به دایره تحقیق درباره ایران باستان گذاشت و سالیان دراز به مراوده با خاورشناسان بسیاری همچون مارکوات، براون، اسکارمان، هارتمن، فرانک، شدر، هل، میتووخ، بلوشه و مینورسکی پرداخت.
پس از بازگشت به ایران به هند رفت و در آنجا به تفسیر و ترجمه اوستا مشغول شد. ترجمه اوستا نه فقط ترجمه بلکه گنجینه گرانبهایی از اطلاعات گوناگون درباره فرهنگ و داستانها و اساطیر و مذاهب و تاریخ ایران باستان است که پورداود با مراجعه به همه کتب اساسی درین رشته تا زمان تالیف فراهم کرده است. پس از چهل سال کوشش، از اوستا گزارشی به وجود آورد که بزرگترین تفسیر جهانی این کتاب آسمانی نام گرفت. این مجلدات از هنگام انتشار تا کنون ماخذ اساسی و بلکه ماخذ یگانه برای اطلاع از اوستا و آیین زرتشتی و اساطیر باستان بوده است. در این تحقیقات، پورداود بسیار دقیق و موشکاف بود. در چاپ دوم جلد اول اوستا بیش از ۶۰۰ کتاب را بررسی کرد و در نگارش جلد دوم یشتها مجموعا از ۲۰۴ منبع بهره برد. سبک نگارش پورداود بسیار ساده و با استفاده از جملات کوتاه و کامل و خودداری از تشبیه و استعاره و کنایه همراه بود. او همچنین از لغات پارسی استفاده بسیار می کرد.
در تاکید بر اهمیت کار پورداود به چند نکته باید توجه داشت. اول اینکه پس از ۳۰۰۰ سال که از عمر اوستا می گذشت، برای نخستین بار، پورداود این کتاب آسمانی را به زبان کنونی ایران برگرداند. دیگر اینکه، پورداود این کار را زمانی انجام داد که در ایران درس خوانده ها و به دنبال آنان عوام بی سواد و متعصب از پیروان دین زرتشت با نامهای گبر و مجوس و آتش پرست یاد می کردند. هنوز در بخشهایی از ایران آثار زرتشتی به نام گبری خوانده می شود (قلعه گبری در سروستان). پورداود همچنین آغازگر مطالعات ایرانشناسی و بنیانگذار کرسی زبانهای باستانی ایران در دانشگاههای کشور بود. در آن زمان زبانهای باستانی در ایران تدریس نمی شد و اطلاع درستی از فرهنگ و ادبیات ایران باستان در میان نبود. در سال ۱۳۲۴ آموزشگاه ایرانشناسی را تاسیس کرد و به آموزش شاگردان بسیاری همچون احسان یارشاطر، محمد معین، بهرام فره وشی، محمد امین ریاحی پرداخت که در نهایت راه او را ادامه دادند.
پس از تدریس در دانشگاه تاگور در هند و دو سال اقامت در برلین، در سال ۱۳۱۸ پس از بیست و نه سال به ایران بازگشت و در دانشگاه تهران به سمت استادی به تدریس زبانها و فرهنگ باستانی ایران پرداخت.
تلاشهای پورداود در پژوهش در تاریخ و زبان ایران باستان به کرات مورد توجه جهانیان قرار گرفت. در دهه چهل، شخصیتها و موسسات برجسته جهانی خدمات پورداود را با اعطای جوایز، نشانها و درخواست عضویت، به رسمیت شناختند. در این دهه، جایزه رابیندرانات تاگور، بزرگترین نشان علمی و فرهنگی هند، به او تعلق گرفت و دانشگاه هند دکترای افتخاری در زمینه خاورشناسی را به پورداود اعطا کرد. در سال ۱۳۴۴ آکادمی جهانی هنر و دانش (ورل)، پورداود را به عنوان عضو رسمی این آکادمی متشخص و برجسته انتخاب کردند و دربار واتیکان نشان بین المللی شوالیه سن سیلوستر را به پاس خدمات پورداود به جامعه بشریت به او اعطا کرد.
ابراهیم پورداود در بیست و ششم آبان ماه ۱۳۴۷ در تهران به بخشایش ایزدی پیوست. یادش گرامی، روانش شاد باد.
منابع
ـ “زمان و زندگی استاد پورداود” از علی اصغر مصطفوی، تهران، انتشارات مولف، ۱۳۷۲.
ـ “یادنامه پورداود، جلد اول و دوم” به اهتمام دکتر محمد معین، تهران، انتشارات اساطیر، ۱۳۸۴.
ـ “اناهیتا، پنجاه گفتار پورداود” به کوشش مرتضی گرجی، تهران، انتشارات امیر کبیر، ۱۳۴۳.
ـ “ره آورد گیل”، به کوشش محمد علی فائق، گیلان، سال اول، شماره ۱، زمستان ۱۳۸۲، ص ۱۰۷-۱.
ـ “ابراهیم پورداود”، مجله راهنمای کتاب، شماره ۶، تهران، اسفند ۱۳۳۹، ص ۷۷۱- ۷۶۴ .
