در کانادا، دومین هفته ماه می “هفته ملی بهداشت روان” نامیده می شود. مراکز متولی سلامت و بهداشت روان در این هفته مردم را به یادگیری، صحبت کردن، منعکس نمودن و درگیر شدن با مسائل مربوط به بهداشت و سلامت روان تشویق می کنند.
حفظ سلامت روان به معنای حفظ تعادل و توازن در همه جنبه های زندگی است. این جنبه ها شامل جنبه اجتماعی، جسمانی، روحی، اقتصادی، و روانی است. رسیدن به تعادل مورد نظر امری قابل آموختن است و به عبارتی دیگر یک روند یادگیری است. تعیین متر و معیار برای تعریف سلامت روان امر بسیار دشوار و گاه ناممکن است، چرا که توازن و تعادل روان هر فرد امری است منحصر به همان فرد.
گاه به گاه لازم است تا به وضعیت بهداشت روان خود توجه کنیم و آگاه باشیم که چه میزان در وضعیتی متوازن زندگی می کنیم و آیا احساساتی از نوع لذت بردن، شادی و نشاط را غالبا تجربه می کنیم. خوب است اگر بتوانیم وضعیت روحی و روانی خود را به طور مرتب بررسی کنیم. مشکلات و استرس های جاری خود را شناسایی کنیم و آگاه باشیم که آنها چه تاثیری بر سلامتی و تعادل ما میتوانند داشته باشند. گاه باید به ذهن خود فرصت استراحت دهیم، به این معنی که از دشواری ها، استرس ها و نگرانی هایی موجود، موقتا فاصله بگیریم. اگر روزانه زمان حتی کوتاهی را به استراحت ذهن خود اختصاص دهیم، از تجدید نیرو و اطمینان بیشتری برخوردار خواهیم شد.
با گرامیداشت هفته ملی سلامت روان، برخی از روش های ساده و آسانی که در توازن و سلامت روان موثر هستند، در اینجا یادآوری می شوند.
یادگیری راه های مقابله با فکرهای منفی
بعضی اوقات، افکار و یا پیشداوری های منفی، بسیار قوی و مقاوم می شوند. بهتر است یاد بگیریم آنها را مدیریت کنیم. فکرهای منفی را نمی توان مسدود کرد، چنین تلاشی معمولا به موفقیت نمی انجامد. اما میتوان تلاش کرد تا فکرهای منفی اختیار عواطف و احساسات و رفتارهای ما را به دست نگیرند.
اگر مشکلی را نمی توانید درجا حل کنید، بهتر است ذهن خود را از آن دور کنید تا بدین طریق آرامش خود را حفظ کنید. برای مدیریت کردن افکار منفی، خوب است همه جانبه نگر باشیم. مثلا در بررسی یک موضوع، و یا قضاوت در مورد فرد و یا چیز خاص، آن را از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار دهیم. از توجه و تمرکز یکسویه بر یک بعد و یا جنبه اجتناب کنیم.
عادت کردن به انجام هر کاری در زمان خود
برای مثال، وقتی پیاده روی می کنید، بپذیرید که خود را به طور کامل در اختیار لحظه های جاری، مناظر، و رنگ و بوهای محیط قرار دهید. وقتی به دیدار دوستی رفته اید، وقتتان را صرف معاشرت با آن دوست کنید. تلفن دستی تان را خاموش کنید، و انجام کارهای دیگر را برای زمان دیگری بگذارید. زمانی را که برای پیاده روی و یا دیدار دوست گذاشته اید، به همان کار اختصاص دهید و ار آن بهره بیشتری ببرید.
ورزش
ورزش و فعالیت های بدنی منظم، در حفظ سلامت روان نقش موثری دارند. ورزش کردن منظم علائم افسردگی و اضطراب را کاهش می دهد. ملحق شدن به یک گروه ورزشی یا پیاده روی و یا یک باشگاه ورزشی علاوه بر بهره بردن از منافع ورزش، احساس تنهایی را تقلیل می دهد، چرا که امکان عضویت در یک گروه با اهداف مشترک را میسر می کند.
لذت بردن از سرگرمی ها
اهمیت وجود سرگرمی را در برنامه های معمول خود دست کم نگیریم! سرگرمی های سالم می توانند سبب توازن و تعادل در وضعیت بهداشت روان شوند. سرگرمی سبب لذت بردن، تجربه کردن آرامش و دور شدن از تنش های روزانه می شود. بسیاری از بازی ها و سرگرمی ها مغز را فعال نگاه می دارند.
داشتن اوقات و احساسات خوب
داشتن اوقات و احساسات خوب مثل احساس لذت، آرامش، لطافت، اعتماد و اطمینان و دیگر عواطف و احساسات مثبت تاثیر مهمی بر توازن و سلامت روان دارند. تلاش کنیم خود را در وضعیت هایی قرار دهیم که امکان ایجاد احساسات و عواطف مثبت بیشتری را فراهم می کنند.
تعیین و تنظیم اهداف شخصی
اهداف جاه طلبانه در تعادل و توازن سلامت روان می توانند اثر منفی داشته باشند. هدف شخصی مثلا می تواند خواندن کتابی باشد که مایل به خواندن آن هستید، می تواند یک پیاده روی روزانه باشد، می تواند یادگیری بافتنی، گلکاری، یادگیری شطرنج و یا یک فن و یا هنر جدیدی باشد. هدف هر چه که باشد، مهم این است که موفقیت در رسیدن به “هدف” موجب احساس رضایت و اطمینان می شود. برای آنکه امکان موفقیت خود را در به انجام رساندن “هدف” بیشتر کنیم، می توانیم آنرا در دفتری یادداشت کنیم، و برای به انجام رسیدن آن زمانی را تعیین کنیم. صحبت کردن با دیگران مثلا اطرافیان و دوستان، گاه امکان موفقیت را بیشتر می کند.
انجام کارهای جدید
انجام کارهای جدید مثلا پختن یک غذای جدید، کاشتن گل و یا سبزیجات و یا هر کار جدید دیگری انگیزه ها و امکان تنظیم اهداف شخصی را افزایش می دهند و احساس مثبت و اعتماد بیشتری ایجاد می کنند.
خاطره نویسی
بیان استرس های روزانه در قالب نوشتن خاطرات روزانه و یا صحبت کردن با افراد خانواده و یا دوستان همدل، کمک موثری به کاهش استرس و پیامدهای آن می شود. مطالعات زیادی ثابت کرده اند که بیان استرسها از طریق نوشتن و یا حرف زدن مقاومت بدن را در مقابل بیماری ها افزایش می دهد.
خندیدن، خندیدن، و خندیدن
همیشه از هر فرصتی برای خندیدن استفاده کنید. خندیدن یکی از کارکردهای طبیعی بدن برای حفظ تعادل و توازن است. لحظات و روزهای زندگی گاهی بیش از اندازه جدی و سخت هستند، آسان گرفتن، طنز گفتن، لبخند زدن و خندیدن تحمل دشواری ها را آسانتر و توازن و سلامت روان را میسر می کنند.
فعالیت داوطلبانه
فعالیت های داوطلبانه تاثیر دو جانبه ای بر تعادل و توازن روان دارند. از سویی با کمک کردن به افراد دیگر جامعه، احساس خوب و رضایت نسبت به خود را افزایش می دهیم. و از جانب دیگر شبکه اجتماعی و دوستان خود را افزایش می دهیم، و در معرض یادگیری و تجربه اندوزی های جدید قرار می گیریم. و اینها در تعادل و توازن ما تاثیر بسزایی دارند.
قدردانی از خود
گاهی باید از خود تشکر کنید و خود را بنوازید. مثلا: غذایی را که دوست دارید برای خود درست کنید، یا فیلمی را که دوست دارید ببینید، یا به دیدن دوست و یا خویشاوندی که مدتهاست نتوانسته اید او را ببینید، بروید و یا تلفن بزنید، و یا اینکه در پارک بر یک صندلی بنشینید، از رنگ و بوی گلها و گیاهان لذت ببرید. هر یک از این کارها و یا هر کاری دیگری را که می کنید، تنها به خاطر خودتان و قدردانی از خودتان انجام دهید.
کمک گرفتن
یاد بگیرید هر جا و هر زمان که لازم می دانید “نه” بگوئید و هر زمان که به کمک احتیاج دارید آنرا بیان کنید.
در زمینه سلامت روان علاوه بر افراد خانواده و دوستان می توان از منابع کمکی و خدماتی که در جامعه وجود دارد نیز استفاده نمود. بسیاری از مراکز بهداشت محلی، خدمات سلامت روانی ارائه می دهند و مشاوره های موثر فراهم می کنند. این خدمات همچنین به زبان فارسی نیز ارائه می شوند. برای افرادی که به لحاظ شرایط جسمی و یا سنی جا به جا شدن دشوار باشد خدمات خاصی موجود است. داشتن اطلاعات در مورد خدمات بهداشت سلامت روان بسیار با اهمیت است و دسترسی به آنها را آسانتر می کند.
از طریق لینک زیر می توانید به یک راهنمای فارسی در مورد خدمات و منابع موجود مربوط به سلامت روان و بیماری های روانی در شهر تورنتو دسترسی داشته باشید.
این راهنما که توسط Community Resource Connections of Toronto (CRCT) تهیه و منتشر شده است با تلاش خانم افخم مردوخی رئیس هیئت مدیره سازمان زنان ایرانی انتاریو و قلم نگارنده به فارسی ترجمه شده است:
http://www.crct.org/lanresources/index.cfm?lan=13
* شیدا بامداد، مددکار اجتماعی در زمینه سلامت روان و عضو کالج مددکاران اجتماعی انتاریو است.
