پیشباز جشنواره لومیناتو ۲۰۱۲/۸ تا ۱۷ جون، تورنتو
شهرام تابع محمدی
مشکلات مالی لومیناتو از سال پیش دلهره در دل هنردوستان به وجود آورد. با این حال این جشنواره که در کنار جشنواره فیلم به دومین شناسنامه جهانی تورنتو تبدیل شده است برای ششمین بار با بسیاری برنامه های رایگان به این شهر بازگشت. سرمایه گذاری بالایی که برنامه های هنری لومیناتو می طلبد و ارائه رایگان آنها در دورانی که جهان غرب در سراشیب سقوط اقتصادی دست و پا می زند فرضیه به بن بست رسیدن این جشنواره به دلیل مشکلات مالی را پررنگتر می کند. همین است که باید تا این جشنواره برپا است از وجود و حضورش در تورنتو استفاده کرد. در پنج سال گذشته، لومیناتو موفق شد با کیفیت بالای برنامه هایش و البته با روابط عمومی موفقی که به کار گرفت توجه هنردوستان جهان را به خود جلب کند. “لب زنی” (Lipsynch)، نمایش نه ساعته روبر لوپاژ، “کشتن ماه” (Shooting Moon) و “بال های مومی” (Wings of Wax) از گروه تئاتر رقص هلند، “هزار و یکشب” (One Thousand and One Nights)، نمایش شش ساعته تام سپل از داستان های شهرزاد، و کنسرت گوران برگویچ ( Goran Bergovic)، و رقص شگفت آور “تونو” (TONO) از این قبیل اند.
امسال فیلیپ گلاس در کنار یار دیرینش رابرت ویلسون با “انیشتین کنار دریا” (Einstein on the Beach ) به لومیناتو باز می گردد. پیش از این او موسیقی باله زیبای “کشتن ماه” و “بال های مومی” را برای گروه تئاتر رقص هلند نوشته بود. همینطور کار مشترک نه چندان دلچسبی با لئونارد کوهن داشت بر اساس کتاب اخیر او به نام “کتاب شوق” که نشان داد موسیقی مجلل گلاس و موسیقی خودمانی و بی تجمل کوهن را نمی شود به این سادگی به هم چسباند. امسال اما او و رابرت ویلسون با بازسازی اپرای موفق شان “انیشتین کنار دریا” به تورنتو می آیند که فرصت یگانه ای است برای دیدن ساخته این دو نابغه موسیقی و تئاتر.
رابرت ویلسون برای آنها که جشن هنر شیراز را به خاطر می آورند نام بیگانه ای نیست. اثر مشهور او (KA MOUNTain and GUARDenia Terrace) – که به دلیل بازی با کلمه قابل ترجمه نیست اما در فارسی از آن با “کوه کا” اسم برده می شود – در جشن هنر در کوه هفت تن شیراز برای اولین بار به صحنه رفت. اجرایی که هفت شبانه روز پیاپی ادامه داشت و بازیگرانش روی صحنه می خوابیدند و تماشاچیان به خانه می رفتند و ساعتی یا ساعت هایی بعد برای دیدن باقی نمایش باز می گشتند. ویلسون از تاثیرگذارترین هنرمندان تئاتر آوانگارد است. او را به خاطر ساختارشکنی اش تمجید می کنند، مثل دوری گزیدن از متن و از دیالوگ. درباره او و سبک کارش هفته آینده که به نمایش جدیدش می پردازم بیشتر صحبت خواهم کرد. “انیشتین کنار دریا” معمولا به انیشتین در ساحل ترجمه می شود اما از دید من کنار دریا بهتر طنز مورد نظر خالقش را می رساند. گلاس و ویلسون این اپرا را در سال ۱۹۷۶ نوشتند و در همان سال در جشنواره آوینیون فرانسه برای اولین بار به صحنه بردند. این نمایش در چهار صحنه و بی آنکه قصه ای را دنبال کند طرحی آبستره از انیشتین به دست می دهد. انیشتین در اینجا ویولنی در دست دارد و رقص بازیگران را همراهی می کند. نمایش چهار ساعت و نیم بی وقفه اجرا می شود اما تماشاچیان می توانند از سالن خارج شوند و بازگردند. “انیشتین کنار دریا” روزهای ۸، ۹، و ۱۰ جون در سونی سنتر اجرا می شود. رابرت ویلسون و فیلیپ گلاس روز چهارشنبه ۶ جون (پیش از اولین اجرا) با علاقمندان هنرشان درباره این اثر صحبت خواهند کرد.
اما فیلیپ گلاس تنها هنرمندی نیست که امسال به لومیناتو بازمی گردد. روبر لوپاژ هم که “لب زنی” را چند سال پیش در لومیناتو به صحنه برد با “ورق بازی ۱: پیک” (Playing Cards 1: SPADE) را اجرا خواهد کرد. توجه لوپاژ به مسائل اجتماعی و سیاسی را در هر دو کاری که به لومیناتو آورد می توان دید. در “لب زنی” لوپاژ به موضوع مهاجرت می پردازد و این بار، در “ورق بازی ۱: پیک” اشغال عراق به وسیله آمریکا را زیربنای کار سه ساعته جدیدش گذاشته. این اولین بخش از چهارگانه ای است که هرکدام نام یکی از خال های ورق را بر خود دارند. داستان در لاس وگاس در سال ۲۰۰۳ آغاز می شود و در رفت و آمد به عراق شکل می گیرد. ساخته های لوپاژ اگرچه طولانی اند، اما خسته کننده غیرواقعی ترین صفتی است که می توان برای آنها به کار برد. لوپاژ روز ۱۴ جون با بینندگان نمایش جدیدش به گفتگو خواهد نشست.
روفوس وینرایت ترانه سرا و خواننده کانادایی آخرین آلبومش را با نام “بیرون از بازی” (Out of Game) اجرا خواهد کرد. روفوس را نابغه جوان موسیقی می شناسند. او فرزند کیت مک گریگل است که خود از محبوب ترین خواننده های کانادا بود و از سرطان درگذشت. امسال لومیناتو برنامه بزرگداشتی برای او ترتیب داده با نام “باز و باز هم عشق” (Love Over and Over) که در آن روفوس و هنرمندان دیگر ترانه های کیت را اجرا خواهند کرد. کنسرت روفوس رایگان است، اما بزرگداشت کیت مک گریگل را باید پرداخت.
برنامه های لومیناتو را می توانید در سامانه این جشنواره پیدا کنید: www.luminato.com
در دو هفته آینده به چند برنامه اصلی این جشنواره خواهم پرداخت.
* دکتر شهرام تابع‌محمدى، همکار تحریریه ی شهروند، بیشتر در زمینه سینما و گاه در زمینه‌هاى دیگر هنر و سیاست مى‌نویسد. او دکترای مهندسی شیمی و فوق دکترای بازیافت فرآورده های پتروشیمی دارد. پژوهشگر علمی وزارت محیط زیست و استاد مهندسی محیط زیست دانشگاه ویندزور است. در حوزه فیلم هم در ایران و هم در کانادا تجربه دارد و جشنواره سینمای دیاسپورا را در سال ۲۰۰۱ بنیاد نهاد.
shahramtabe@yahoo.ca
