هارون صدیقی
او یک اندیشمند جهانی پیشرو و یک مسلمان پرهیزگار است. همسرش، سارا، یک پزشک است و با حجاب ظاهر می شود. او وزیر امور خارجه ی توانمند یک ملت مسلمان میانه رو است، با اقتصادی بسیار موفق ـ ترکیه.
زادگاه و حوزه ی انتخابی اش شهر قونیه است که آرامگاه صوفی و عارف کبیر سده ی ۱۳ میلادی، جلال الدین [محمد بلخی] رومی را در آغوش دارد ـ شخصیتی که شعرهای روحانی اش در قالب ترجمه ی انگلیسی از ۱۱ سپتامبر تا امروز پرفروش ترین کتاب های شعر در آمریکای شمالی بوده است.
از احمد داوود اوغلو می پرسم، درباره ی اعتراض مسلمانان به فیلم اسلام ستیزانه ای که یک مسیحی قبطی ساخته، و نیز اعتراض های پیش از آن نسبت به کارتون های دانمارکی از محمد پیامبر و سوزاندن قرآن، چه می اندیشد.
وزیر خارجه ترکیه
پاسخ می دهد: سفیر آمریکا و سه آمریکایی دیگر که در بنغازی کشته شدند قربانیان یک حمله ی تروریستی شریرانه هستند و ما به قوی ترین صورت آن را محکوم می کنیم.
اما فیلم مورد گفت وگو هم درخور نکوهش است و به هیچ روی، زیر پوشش آزادی بیان و رسانه، توجیه پذیر و تحمل پذیر نمی باشد.
“با وجود این، خشونت هیچگاه نمی تواند ابزاری پذیرفتنی برای واکنش نشان دادن باشد. مسلمانان، هر جا که هستند با خویشتنداری برخورد کنند و انتقادهای بجای خود را در کانال های صلح آمیز به جریان اندازند. در واقع، این چیزی است که دین به ما می آموزد.
“از سوی دیگر، ما نباید دیدگان خود را بر اسلام ستیزی ببندیم. هراس آفرینی بر پایه ی تصویرسازی های کاملن بی بنیاد و ناپذیرفتنی، رو به افزایش نهاده و راست افراطی، به ویژه در اروپا، بر این شعله نفت می پاشد…
” تبعیض علیه مسلمانان به میزان آزاردهنده ای رسیده است. ما باید به جایی برسیم که اطمینان یابیم با اقدام های اسلام هراسی، مانند همین فیلم خشم برانگیز، برخوردی مشابه با برخورد با جنایت نفرت پراکنی صورت گیرد.”
در غیر این صورت، “یک اقلیت کوچک افراط گرا ولی متمرکز” خواهد توانست همچنان غرب و مسلمانان جهان را گروگان بگیرد.
داوود اوغلو (در زبان ترکی تلفظ می شود “داووتوهلو”) دانشگاه دیده ای است که کتابش با عنوان “ژرفای استراتژیک” که در ۱۹۹۴ پرفروش ترین کتاب سال شناخته شد، خطوط کلی جایگاه ترکیه را در جهان آشوبزده ی پس از جنگ سرد ترسیم می کند.
او در سال ۲۰۰۲ مشاور سیاسی نخست وزیر شد و در سال ۲۰۰۹ پست وزارت امور خارجه را اشغال کرد. او با بهره گیری از قرار داشتن ترکیه در چندین خط گسل ژئوپولتیکی، این عضو ناتو را به بازیگری شایان توجه در تمامی مسئله های بحرانی روز تبدیل کرد.
او را به هنری کیسینجر تشبیه کرده اند، نه به لحاظ ماکیاولی عمل کردن، بلکه به سبب دانشش که به او امکان داده با تسلط کامل و بدون یادداشت، بداهه گویی کند، بی تردید و بی هراس از منتقدان درون و برون مرز.
او روز پنجشنبه [۲۰ سپتامبر] در تورنتو به مدت ۹۰ دقیقه در برابر شورای آتلانتیک کانادا درباره ی ایالات متحده، کانادا، روسیه، اتحادیه اروپا، ارمنستان، اسرائیل، ایران، سوریه، بهار عربی و موضوع های دیگر سخن گفت. بیل گراهام، وزیر امور خارجه ی پیشین و رئیس شورا، گفتار او را “سخنرانی باشکوه” خواند.
داوود اوغلو در آن سخنرانی و پس از آن در یک مصاحبه، به موردهای زیر اشاره داشت:
اتحادیه اروپا:
ترکیه هنوز امید دارد که به اتحادیه بپیوندد. اگرچه مقاومت آلمان و فرانسه را که به دلیل تعصب ضداسلامی آنها (یک بدفهمی فرهنگی) می باشد، توهین به خود می انگارد.
اما در این مسئله اروپا بازنده است. اروپا در بحران اقتصادی به سر می برد، در حالی که اقتصاد یک تریلیون دلاری ترکیه شکوفاست. صادرات ترکیه سر به ۱۳۵ میلیون دلار زده و برنامه ریزی شده که تا سال ۲۰۲۳ به ۵۰۰ میلیارد دلار برسد.
در سال ۲۰۱۱ اروپا دو میلیون شغل از دست داد و ترکیه به همان شمار، شغل ایجاد کرد. اگر ترکیه عضو اتحادیه اروپا بود می توانست بیش از هر کشور دیگری به یونان یاری برساند.
“ترکیه اکنون باری بر دوش اروپا نخواهد بود، آن گونه که ده سال پیش بود. اکنون، هم از دید اقتصادی و هم از دیدگاه های دیگر، یک سرمایه است.
اروپا باید برگزیند: از لحاظ ژئوپولتیک مطرح؛ از لحاظ اقتصادی، پویا؛ و از نظر فرهنگی، فراگیر باشد؛ یا آنکه از لحاظ ژئوپولتیک، برکنار، از لحاظ اقتصادی، ایستا؛ و از لحاظ فرهنگی، جداساز باشد.
“هرگاه راه دوم را برگزینند اعتبار، کارآیی، و پویایی خود را از دست می دهند” و وزن خود را نیز در صحنه های جهانی.
“برای اروپا ترکیه کلید است.”
اسرائیل:
از نگاه تاریخی، ترکیه بهشت امنی بود برای یهودیانی که از جریان سامی ستیزی در اسپانیا و آن سوی اروپا می گریختند. هولوکاست، تنها جنایتی علیه یهودیان نبود که علیه بشریت بود.
در گذر چندین دهه ترکیه تنها متفق اسرائیل در جهان مسلمان نشین بود، ولی اسرائیل ناگهان به غزه حمله کرد.
“آنها می پندارند می توانند هرکاری دلشان خواست بکنند. ما به چنین رفتاری چراغ سبز نشان نمی دهیم.”
در سال ۲۰۱۰ کوماندوهای اسرائیلی ۹ غیرنظامی ـ هشت ترک و یک آمریکایی ـ را کشتند، [آن هم] در جریان انجام یک مأموریت بشردوستانه دریایی که عازم غزه بودند.
در زمینه ی صلح با فلسطینیان، دولت بنیامین نتانیاهو پیشرفتی نداشته و به گسترش شهرک سازی غیرقانونی برای یهودیان در کرانه ی غربی ادامه می دهد. پایان دادن اسرائیل به اشغال، برای ترکیه و بیشتر عرب ها، به ویژه آنها که برای دستیابی به عزت و حقوق انسانی مبارزه می کنند، یک اولویت برتر به شمار می آید.
تا زمانی که اورشلیم به آرامش نرسد، فلسطین روی آرامش نخواهد دید. هرگاه در فلسطین صلح برقرار نشود در خاورمیانه صلح برقرار نمی شود؛ و تا زمانی که خاورمیانه روی آرامش نبیند، جهان روی صلح را نخواهد دید.
بهار عربی:
“دگرگون سازی تاریخی یک ضرورت است” که آخرین فصل جنگ سرد به شمار می آید و زمانی است که “همه ی ساختارهای دوران جنگ سرد و فرمانروایان قدیمی باید بروند.” این چیزی ست که در هر کشوری به صورتی دیگر چهره می نماید اما روند جریان، بازگشت ناپذیر است.”
ترکیه پیشاپیش “به یک تصمیم استراتژیک برای یاری رساندن به مردم، و نه به رژیم ها، رسیده است.” ترکیه در فراخواندن حسنی مبارک به کناره گیری و ترغیب معمر قذافی و بشار اسد به پیشی گرفتن بر دگرگونی ها، نخستین بود و هنگامی که آنها گوش ندادند، ترکشان کرد.
در سوریه “بسیار دشوار است که پیش بینی کنیم بحران چه مدت به درازا خواهد کشید، اما فروپاشی رژیم، گریزناپذیرست.”
کانادا ـ ترکیه:
پس از آنکه استفن هارپر کشتار ارمنیان را توسط ترک های عثمانی در جنگ جهانی اول به عنوان “نسل کشی” به رسمیت شناخت ـ اصطلاحی که ترکیه سال هاست پذیرایش نیست ـ روابط [دو کشور] رو به تیرگی نهاد.
نخست وزیر، طیب اردوغان، از همان هنگام تائید کرد که ترکیه در دوران حکومت “فاشیستی” خود “اقلیت های قومی را پاکسازی” کرد؛ و گفت که به دنبال یافتن راه هایی برای پایان دادن به آن تراژدی می باشد. وی روابط با ارمنستان را نیز بهبود بخشیده است.
داوود اوغلو می گوید:”ما آماده ی گفت وگو درباره ی آن رویداد هستیم، از جمله با دوستان ارمنی خود در گروه های آواره. ما خواهان یک حافظه ی عادلانه هستیم، نه یک حافظه ی یکسویه.”
در همین حال، دولت هارپر با مشاهده ی شکوفایی اقتصادی و ژئوپولتیکی ترکیه، درصدد اصلاح [روابط] برآمده است. روز پنجشنبه وزیر امور خارجه، جان برد، برای پرده برداری از یک یادمان در مکانی که ۳۰ سال پیش یک سیاستمدار ترک در اتاوا آماج سلاح آتشین قرار گرفت و به خاک افتاد ـ رویدادی که گفته شد عاملانش تروریست های ارمنی بوده اند ـ با داوود اوغلو همراه شد.
جان برد به قتل سیاستمرد آمریکایی در لیبی اشاره ای داشت و هر دو گفتند که یادمان به همه ی سیاستمردانی که توسط تروریست ها به خاک افتاده اند، برپا گردیده است.
داوود اوغلو گفت:”با [برپایی] این یادمان، کانادا بلوغ شایسته ای از خود نشان می دهد … ما امید داریم که کانادا بتواند به کوشش تسلی بخش بین ارمنیان و ترکیه ادامه دهد نه آنکه در این مسئله جانبداری کند.”
* اصل مقاله با عنوان Turkey transform itself into an indispensable ally در تورنتواستار روز یکشنبه ۲۳ سپتامبر به چاپ رسیده است.
