بشر از هزاران سال قبل سیاه دانه را می شناخته و از آن برای درمان بسیاری از بیماری ها استفاده می کرده است. مردم مصر و هندوستان و بعضی از کشورهای خاورمیانه شاید بهتر و بیشتر از مردم کشورهای دیگر به ارزش های پزشکی و دارویی سیاه دانه پی برده و هنوز در تغذیه و درمان بیماری ها از آن استفاده می کنند. می گویند در بوته سیاه دانه به طور کلی یکصد نوع فیتوکمیکال موجود است و دانشمندان انتظار دارند که در تحقیقات آینده همه این ها را بهتر شناسایی کرده و مسلماً مواد دیگری در ساختمان این گیاه وجود دارد که هنوز شناسایی نشده است.
علاوه بر ده ها نوع اسید موجود در سیاه دانه مقدار زیادی ویتامین B3,B2,B1 ، اسید فولیک، کلسیم، آهن، روی و فسفر وجود دارد. تمام اسیدهای آمینه شناخته شده در غذاهای دیگر را می توان در دانه کوچک آن یافت. تا به حال هیچ گیاه دارویی و یا ادویه جاتی مثل سیاه دانه شناخته نشده که حاوی این همه مواد ضروری باشد.
در مصر سیاه دانه را دانه مقدس نام نهاده اند و داستان های جالبی درباره آن رواج دارد. می گویند که در چند سال گذشته در قبر King Tut و در کنار جسد مومیائی شده او یک شیشه از چربی یا عصاره سیاه دانه پیدا کرده اند که خود نشانگر ایمان مردم آن دوره به سیاه دانه و مقدس بودن آن است. از سیاه دانه در کشور مصر برای درمان ناهنجاری های دستگاه گوارش مخصوصاً درد معده، درمان سردرد و دندان درد استفاده می کردند. ملکه Nefertiti لطافت و زیبایی پوست خود را مدیون روغن سیاه دانه می دانست و بر این باور بود که روغن سیاه دانه سبب استحکام و زیبایی ناخن و موی سر می شود.
دانشمندان عقیده دارند که سیاه دانه موجب استحکام استخوان های بدن شده و سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند. در بسیاری از مراکز پزشکی و تحقیقاتی دنیا از عصاره سیاه دانه برای درمان بیماری های سیستم ایمنی Autoimmune استفاده می نمایند.
اخیراً بعضی از مطالعات علمی نشان می دهند که سیاه دانه از بروز بسیاری از سرطان ها مخصوصاً سرطان پانکراس جلوگیری می کند. سیاه دانه در درمان ناهنجاری های ریوی به وضوح شناخته شده است و بهتر از هر داروی دیگر در درمان سرماخوردگی نقش دارد. سیاه دانه سبب ازدیاد شیر مادر می شود و در فعالیت غده های شیرساز در سینه موثر است. این دانه کوچک نوعی آرامش در بدن به وجود می آورد و استرس را کاهش می دهد. اگر بخواهیم درباره خواص سیاه دانه مطلبی بنویسیم مسلماً مدت ها وقت مورد نیاز است و با یکی دو صفحه مطلب نمی شود این گیاه معجزه گر را معرفی کرد. امید است که در آینده طب مدرن تحقیقات بیشتری بر روی مواد موجود در آن و خواص دارویی و تغذیه ای آن به عمل آورد و آن را بهتر به مردم بشناساند.
نقش ید در پیشگیری و درمان سرطان پستان
مهمترین عملکرد ید در بدن حفظ سلامتی و فعالیت پیچیده غده تیروئید یا رهبری تمام غدد داخلی است. سال ها است گروهی از دانشمندان و پژوهشگران سرطان باور دارند که کمبود ید در بدن علاوه بر بیماری های غده تیروئید افزایش امکان بروز سرطان سینه است. آمار موجود به وضوح نشان می دهد در کشورهایی که به هر دلیلی در آب و خاک آن و همچنین محصولات آن منطقه مانند گندم و برنج و انواع سبزیجات و میوه جات به اندازه کافی ید وجود ندارد میزان بروز بعضی از سرطان ها مانند سرطان پروستات و پستان بیشتر از کشورها یا مناطقی است که محیط زیست آنها کمبود ید ندارند.
تحقیقات جدید نشان می دهد که میزان ید مورد نیاز روزانه که در حال حاضر حدود ۱۵۰ میکروگرم است برای بدن کافی نیست و این رقم باید به روزی ۵/۱۲ میلی گرم که صد برابر مقدار توصیه شده است افزایش یابد که در بیماری های غده تیروئید و بروز سرطان پستان جلوگیری شود. گروهی از پزشکان معتقدند که در درمان سرطان سینه اگر به بدن به اندازه کافی ید نرسد درمان آن موثر نخواهد بود، ولی دانشمندان باید تصمیم بگیرند که مقدار توصیه شده قدیمی را افزایش دهند و مقدار استاندارد جدیدی را پیشنهاد نمایند. ما می دانیم که میزان بروز سرطان پستان در چین و ژاپن نسبت به کشورهای به اصطلاح پیشرفته غرب خیلی ناچیز است و دانشمندان باور دارند که آن به علت مصرف غذاهای دریایی و جلبک ها و خزه ها که دارای مقدار زیادی ید هستند، می باشد. در حال حاضر اکثر جمعیت دنیا از نمک های ید دار استفاده می کنند. در کشورهایی که از آب شور دریاها نمک تهیه می کنند و کمتر از نمک معدنی استفاده می شود این تفاوت نمودار سلامتی غده تیروئید را روشن تر بیان می کند. جالب این که در یک مطالعه علمی ثابت گردیده که ید کافی در بدن خانم هایی که ژن سرطان سینه را دارند موثر بوده و در پیشگیری و درمان آن نقش دارد.
کمبود ویتامین D و بیماری قند
همان طوری که بارها در این صفحه اشاره نمودم ویتامین D چند سالی است که انقلابی در تغذیه به وجود آورده و علت بسیاری از بیماری ها کمبود ویتامین D می باشد.
این بار دانشمندان دانشگاه جان هاپکینز ثابت نموده اند که کمبود درازمدت ویتامین D امکان بروز بیماری قند نوع دو و بیماری های قلب و عروق را افزایش می دهد. این پژوهشگران دریافتند که بیشتر از ۹۰ درصد بیماران مبتلا به بیماری قند کمبود ویتامین D دارند. متاسفانه هنوز معمول نیست که قبل از تشخیص نهایی بیماری و شروع درمان آن ویتامین D خون را اندازه گیری کنند در حالی که این یکی از مهمترین آزمایشاتی است که هر کسی باید حداقل سالی یک بار آن را انجام دهد. در کنار این بررسی عده زیادی از افراد سالم زیر پوشش بررسی ویتامین D قرار گرفتند و نتایج آن نشان می دهد که اکثر مردم سالم هم کمبود ویتامین D دارند که به تدریج عوارض خود را نشان می دهند. در ضمن مشاهده شده است که متابولیسم یا سوخت و ساز ویتامین D در کنار کمبود آن می تواند سبب بالا رفتن فشار خون و کلسترول و تری گلیسرید و چاقی شود که پایه و اساس بیماری های مزمن را به وجود می آورند.
ما می توانیم حدود ۵۰ درصد از ویتامین مورد نیاز را از اشعه خورشید بر روی پوست بدن به دست آوریم که بقیه آن باید از طریق غذاهای مختلف تأمین گردد.
مختصری درباره خواص غذائی و داروئی زیره
زیره حاوی مقدار زیادی آهن است که در درمان کم خونی نقش دارد. مثلاً یک قاشق چایخوری زیره که حدود ۴ گرم می باشد می تواند ۱۶ درصد آهن مورد نیاز بدن را در روز تأمین نماید. در ضمن این ادویه خوش عطر حاوی مقدار زیادی منگنز، کلسیم و منیزیم می باشد. زیره در تقویت دستگاه گوارش نقش دارد و در ترشح آنزیم های لوزالمعده یا غده پانکراس موثر می باشد. در زیره مواد ضدسرطان وجود دارند که در پیشگیری بروز بعضی از سرطان ها مخصوصاً سرطان کبد شناخته شده اند. زیره بهترین سم زدای کبد می باشد که در سلامتی کبد و در نتیجه بدن انسان نقش مهم دارد. مردم کشورهای هند و مکزیک و مصر و خاورمیانه از زیره به عنوان ادویه غذایی استفاده می کردند که به تدریج به دنیا معرفی گردید.
قدرت آنتی اکسیدان های موجود در زیره به صورتی است که از عملکرد رادیکال های آزاد در بدن که سبب صدمه سلول های بدن شده و بیماری های مختلف را به وجود می آورند، جلوگیری می کند. مصرف زیره باعث تقویت سیستم دفاعی بدن می گردد و افرادی که عادت به مصرف زیره به همراه رژیم غذایی روزانه دارند سالم ترند، زیرا همان طوری که اشاره شد به علت خاصیت سم زدائی آن موجب سلامتی کبد شده و در نتیجه سلامتی بدن تأمین می شود.
*دکتر پرویز قدیریان استاد دانشگاه مونتریال در تغذیه، استاد دانشگاه مک گیل در سرطان شناسی، کارشناس سازمان بهداشت جهانی و همکار شهروند است.
www.cancerriskinfo.com
