گفت وگو با شهرام تابع محمدی، مدیر و بنیانگذار جشنواره دیاسپورا
سه شنبه پنجم نوامبر ۲۰۱۳ ساعت ۹ شب در سالن اینس تاون دانشگاه تورنتو در داون تاون، پس از تمام شدن پنل گلوبر روشا که به شرایط سیاسی و اجتماعی اواخر دهه ی پنجاه و اوایل دهه ی شصت برزیل و تأثیر آن بر روی تولید فیلم هایی همچون Antonio Das Mortes پرداخته بود، همهمه ی خدانگهدار و موفق باشید و … شنیده میشد. منتظر ماندم تا یاریگران جشنواره ی دیاسپورا با تجهیزات فیلم برداری و ساک و کوله پشتی بر دوش از شهرام تابع محمدی ـ مدیر جشنواره ـ خداحافظی کنند، تا بتوانم با او به گفت وگو بنشینم و ارزیابی او را از سیزدهمین دوره ی این جشنواره که از اول تا پنجم نوامبر برگزار شد، بدانم.
آقای تابع محمدی خسته نباشید. یک دوره ی دیگر را هم از سر گذراندید. استقبال مردم در این دوره چطور بود؟
ـ ما امسال نسبت به سال های پیش چندین رکورد شکستیم. امسال پنج، شش فیلم که در این سالن به نمایش درآمده بود سوپر سولد آوت شد؛ به این معنی که نه تنها همه ی صندلی ها پر شد بلکه مجبور شدیم تعدادی صندلی اضافی بگذاریم. البته قبل از این هم پیش آمده بود ولی شاید سالی یک بار اتفاق می افتاد. با در نظر گرفتن اینکه Innis Town Hall یکی از بزرگ ترین سالن های تورنتو است؛ چون برخلاف آنچه که به نظر می آید دارای ۲۰۰ صندلی ست در حالی که سالن های سینماهای دیگر معمولاً بین۸۰ ،۱۰۰ تا ۱۲۰ صندلی دارند، این برای ما موفقیت بزرگی محسوب می شود.
شهرام تابع محمدی بنیانگذار و مدیر جشنواره فیلم دیاسپورا
تورنتو بزرگ ترین شهر فستیوالی دنیاست. چیزی حدود ۸۰ فستیوال سینمایی سالانه در تورنتو برگزار می شود. هیچ شهری در دنیا به این اندازه فستیوال ندارد به همین دلیل است که رقابت بین آنها خیلی زیاد است بنابر این، اینکه در چنین شرایطی یک فستیوال بتواند دوام بیاورد و ادامه پیدا کند کار آسانی نیست. طبیعتاً این به چند مسئله بستگی دارد. مثلاً در مورد فستیوال دیاسپورا، ما رابطه ی بسیار خوبی با تماشاچی برقرار می کنیم، با آنها دوست می شویم به طوری که به شرکت کردن دوباره علاقه مند می شوند و حتی به جمع برگزارکنندگان فستیوال می پیوندند. بسیاری از کسانی که در حال حاضر به عنوان داوطلب با ما همکاری می کنند مثلاً پال دسیلوا که استاد سینما و هم اکنون معاون مدیر جشنواره است یک سال از جشنواره دیدن و سپس برای همکاری ابراز آمادگی کرد. همینطور هدسن مورا که مجری پنل گفت وگوی امشب بود.
نکته ی حائز اهمیت دیگر این بود که امسال تعداد تماشاگران ایرانی که برای دیدن فیلم های غیر ایرانی آمدند بیشتر بود. در سال های گذشته گرایش ایرانیان بیشتر منحصر به فیلم های ایرانی می شد. این نشان می دهد که تمایل برای اختلاط فرهنگی در میان کامیونیتی ایرانی دارد بالا می رود که بسیار باعث خوشحالی ست.
موضوع هر جشنواره را چگونه انتخاب می کنید؟
ـ بعضی وقت ها موضوعی پیش می آید که موضوع سال است. مثلاً زمانی که قضیه ی جنبش سبز در ایران اتفاق افتاده بود ما همان تم را انتخاب کردیم یا اینکه در سال دیگر موضوع زن های فیلم ساز را انتخاب کردیم ولی همان اول سال با هم صحبت می کنیم و موضوع دوره ی سال بعد را مشخص می کنیم.
چالش های پیش روی فستیوال را چه می دانید؟
ـ از جمله ی این چالش ها کمبود مالی ست. افراد زیادی هستند که به طور داوطلبانه در برگزاری فستیوال به ما کمک می کنند ولی نه من و نه هیچ کدام از آنها بازاریابی و تبلیغ بلد نیستیم و احتیاج داریم به کسی که در این امر متخصص باشد؛ کسی که حاضر باشد داوطلبانه با ما کار کند.
از مسائل دیگر این است که به عنوان مثال یک سری فستیوال ها هستند که برای مخاطب خاصی پرداخته شده اند، مثلاً جوئیش فستیوال (فستیوال یهودیان) که برگزار می شود یهودی ها وظیفه ی خود می دانند از فستیوال دیدن و حمایت کنند؛ حتی ممکن است از فیلم سر در نیاورند و هنر برایشان مهم نباشد ولی به خاطر یهودی بودن فستیوال از آن حمایت می کنند. فستیوال فیلم فلسطین هم همینطور، یک عده هستند که طرفدار فلسطین هستند و برای حمایت می روند. ولی ما اینطور نیستیم، ما باید همه را به جشنواره جذب کنیم چون با یک کامیونیتی بخصوص کار نمی کنیم، باید با همه ی کامیونیتی ها ارتباط بگیریم و این کار را به همان اندازه مشکل می کند.
آیا به گزینه ی فاندریزینگ هم فکر کرده اید؟
ـ به آن فکر کرده ایم ولی کسی بین ما در این زمینه تخصص ندارد. این مسئله ی مهمی ست چون در سال های اخیر فستیوال از ما بزرگ تر شده. تا پنج سال پیش تمام تلاش های من و همکارانم این بود که فستیوال را از نظر کمی گسترش دهیم ولی از یک نقطه به بعد متوجه شدیم که نه تنها دیگر نباید برای بزرگ شدنش تلاشی کنیم، بلکه باید سعی کنیم در همین ابعاد نگاهش داریم. همانطور که می دانید مثلاً فستیوال جهانی ای مثل جشنواره ی تورنتو با نیروی داوطلب قابل اجرا نیست، بلکه نیاز به کسانی دارد که حقوق بگیرند تا بتوانند زمان خود را وقف جشنواره کنند و جوابگو باشند. همه ساله تعداد فیلم هایی که به دست ما می رسد در حال افزایش است. به خاطر اینکه با گذشت زمان جشنواره مشهورتر می شود؛ امسال ما چندین فیلم از هند و فیلم های زیادی از مکزیک و حتی از اندونزی دریافت کردیم. به همین ترتیب برای ما هم مشکل می شود چون باید به عنوان مثال از ۳۵۰ فیلم ۲۵ فیلم را دستچین کنیم. به خصوص در لحظه های آخر حذف بعضی فیلم ها و چشم پوشی کردن از آنها به عبارتی گریه آور می شود. و مشکل اساسی هم مشکل مالی ست. ما نیاز داریم که در طول سال دو نفر را استخدام کنیم که کار فستیوال را پیش ببرند و جوابگو باشند. برای این امر باید بودجه ی قابل ملاحظه ای داشته باشیم. در این صورت می توانیم افسار جشنواره را باز کنیم و اجازه دهیم بزرگ تر شود و شکل واقعی خودش را بگیرد.
نقطه ی قوت جشنواره ی دیاسپورا را در چه می بینید و شاخصه های فستیوال امسال را چه می دانید؟
ـ به لحاظ کار درونی خودمان موفق شده ایم رابطه ای به وجود آوریم که همه احساس کنند که فستیوال مال خودشان است. یعنی احساس نمی کنیم که کسی برای کسی کار می کند بلکه همه دارند برای جشنواره ی خودشان کار می کنند و خود را صاحب فستیوال می دانند. این فرهنگی ست که در اغلب کامیونیتی ها کم است. من خوشحالم که توانسته ایم محیطی را ایجاد کنیم که آدم ها بیایند و بمانند و یا پس از یک دوره غیبت باز هم با اشتیاق برگردند. البته نمی توان انتظار داشت که داوطلبی ۱۳ سال پشت سر هم برای فستیوال کار کند.
به لحاظ کیفی هم، نکته ای که من به آن مباهات می کنم این است که خیلی خوب توانستیم در این سیزده سال به اصطلاح جواهراتی را که بین توده ی سنگ پنهان شده بودند، پیدا کنیم. ما فیلم هایی را در این جشنواره معرفی کردیم که بعداً در فستیوال های دیگر بسیار موفق ظاهر شدند و سینماگرانی که به شهرت رسیدند؛ این نشان می دهد که آن ذائقه ی سینمایی درست را برای تشخیص کار خوب داریم.
قضیه ی بعدی این است که فستیوال در میان کامیونیتی کانادایی نیز اسمی به هم زده و اینک دیگران هستند که برای همکاری و برای گذاشتن برنامه های جانبی سراغ ما می آیند. مثلاً برندا موت که رئیس دپارتمان هنرهای تصویری دانشگاه رایرسون است خودش طبق تعریفی که از فستیوال شنیده بود و خبردار شده بود که درباره ی آمریکای لاتین کار می کنیم برای همکاری به ما مراجعه کرد؛ خیلی برای فستیوال کار کرد و زحمت کشید و نهایتاً از او درخواست کردیم که در پنل بزرگداشت گلوبر روشا شرکت کند، او نیز پذیرفت. همینطور آماندا فرناندز که شب چهارم کنسرت داد یکی از خوانندگان بسیار مطرح جاز آمریکای لاتین است که برنامه هایش معمولاً در مکان هایی همچون روی تامسون هال برگزار می شود ولی امسال خودش زنگ زد و برای اجرای موسیقی درخواست داد و ما هم استقبال کردیم.
حالا که فستیوال تمام شده چه حسی دارید؟
ـ من همیشه در مورد نوشتن این حرف را می زنم ولی شامل فستیوال هم می شود. می گویم: من با اینکه مرد هستم ولی حس زایمان را کاملاً درک می کنم. (می خندد و ادامه می دهد) ابتدا کارها شروع می شود، یواش یواش بزرگ می شود، بعداً تا به خودت می آیی می بینی یک هفته به آغاز مراسم جشنواره مانده و باید کارهایت را جمع و جور کنی و نهایتاً به امشب می رسیم که جشنواره به پایان رسیده. حالا می ماند کارهای بعد از فستیوال که مربوط به پس فرستادن فیلم ها، نوشتن چک ها برای افراد، و تهیه ی گزارش مالیاتی برای اداره ی مالیات کانادا می شود. همچنین برای همه ی افراد و نهادهایی که برنامه را اسپانسر کردند باید گزارش تهیه شود تا از نتایج حمایت های مالی شان باخبر شوند. بنابر این در واقع اواخر نوامبر کار سیزدهمین فستیوال تمام می شود. یک شب قدردانی هم در برنامه داریم که برای داوطلبانی که برای فستیوال زحمت کشیده اند ترتیب می دهیم و با یک مجلس شام از زحمات با ارزششان قدردانی می کنیم. نهایتاً از اول دسامبر فستیوال بعدی را شروع می کنیم.
سیزدهمین فستیوال به نظر شما چه کاستی هایی داشت؟
ـ هنگام پخش فیلم پرویز مشکل پیش آمد به دلیل اینکه علیرغم هزینه ی بالایی که پرداخت کردیم نسخه ای که از ناشر گرفته بودیم با کیفیت نبود. این ناشر توزیع کننده ی فیلم های ایرانی مستقر در فرانسه است. خیلی ناراحت شدم که چنین مسئله ای در حین پخش یک فیلم ایرانی اتفاق افتاد. برای این ناشر ایمیلی نوشتم و به رفتار غیرکارشناسانه اش اعتراض کردم و خاطرنشان کردم که او را به هیچ فستیوالی سفارش نمی کنم.
سیزدهمین جشنواره ی پنج روزه ی دیاسپورا در روز پنجم نوامبر خاتمه یافت. موضوع امسال این جشنواره “آمریکای لاتین” بود که طی آن هفت فیلم از چهار کشور آمریکای لاتین با موضوع دیاسپورا به نمایش درآمد. در میان باقی فیلم ها دو فیلم بلند و یک فیلم کوتاه ایرانی و یک فیلم فرانسوی/آمریکایی با بازی گلشیفته فراهانی در برنامه جشنواره بود: پرویز (Parviz)، ساخته مجید برزگر و با بازی لوون هفتوان از ایران؛ خیابان مارجینال (Marginal Road)، ساخته یاسمن عامری از کانادا (مونترآل)؛ و فیلم کوتاهResilience ساخته دردانه دادویی از کانادا (تورونتو). همین طور فیلم درست مثل یک زن (Just Like a Woman) ساخته رشید بوشارب از فرانسه/آمریکا با بازی گلشیفته فراهانی.
