The-Past

“گذشته” تازه ترین  فیلم “اصغر فرهادی”، کارگردان برنده اسکار برای فیلم “جدایی نادر از سیمین” باز هم در حول و حوش مسایل خانوادگی دور می زند. درام دیگری که بیشتر از فیلم های گذشته او با پیچ و خم های داستانی همراه است، اما نه بهترین فیلم او.

داستان فیلم به خاطر رابطه یک زن با بیش از یک مرد یا همسر نمی توانست در ایران ساخته شود، لذا فرهادی آن را در خارج ساخت تا بتواند از این محضور در امان باشد.

یک مرد ایرانی (علی مصفا) که همسری فرانسوی دارد، به فرانسه می رود تا به تقاضای همسرش او را طلاق دهد. همسر او از دو شوهر قبلی اش دو دختر دارد که با او زندگی می کنند و در حال حاضر با مرد دیگری زندگی مشترکی را آغاز کرده. این مرد پسری دارد و همسرش نیز در بیمارستان در حال کُما به سر می برد. این جمع اضداد که در زیر یک سقف با مشکلات شخصی و خانوادگی ـ باهم ـ درگیر هستند، یک درام نه چندان تازه را تشکیل می دهند چرا که در جوامع غربی چنین سوژه ای فراوان است و اصولا چنین روابطی چندان تازه نیست.

فرهادی نیز نظیر کیارستمی که داستان فیلم هایش بیشتر در ماشین اتفاق می افتد، فضای داستان فیلم هایش را در آپارتمان ها خلاصه می کند و گرچه در فیلم “جدایی نادر از سیمین” به خاطر اتفاقات عدیده، فضای بسته آپارتمان فیلم تماشاگر را خسته نمی کرد، اما اینجا چنین نیست و به خاطر تکرار آن در فیلم های او حتی کسالت بار هم شده است.

“گذشته” در واقع در “حال” اتفاق می افتد، هرچند ریشه در گذشته دارد. با این وجود تماشاگر به کنه جدایی این زن و مرد که از دو فرهنگ متفاوت می آیند، پی نمی برد و اینکه چرا جدایی آنان چند سال طول کشیده است. جایی دختر زن به او می گوید” مردی که دارد با او زندگی می کند شبیه همین شوهر ایرانی است” که مفهوم اش این است که زن هنوز به شوهر سابق اش  دلبند است اما آن را بروز نمی دهد. نکته ی دیگری که فرهادی اینجا تا حدی رویش تأکید می کند و تا حدی با علم به فرهنگ ما نامأنوس است، بیش از حد مدرن بودن مرد ایرانی و خشن بودن زن فرانسوی است. در یک جامعه ی مدرن مثل فرانسه که رابطه انسان ها باهم و با فرزندانشان مسالمت آمیز است و مسئله ی طلاق اغلب حل شده و دوستانه انجام می شود، ما مرد ایرانی را مدرن تر می بینیم تا آن زن غربی را. گرچه می توان استثناها را هم در نظر گرفت، اما برای تماشاگری که با هر دو فرهنگ آشناست این ثقیل به نظر می رسد.

مشکل فیلم نقص شکافتن ریشه و علت جدایی این زن و مرد است. ما با “گذشته” آنان آشنا نمی شویم. اینکه چه عامل و یا عواملی منجر به جدایی آنان شده و چرا قبل از ترک مرد ایرانی و بازگشت اش به ایران، طلاق صورت نگرفته یا چرا بعد از چهار سال، ما پاسخی برای هیچ یک از این پرسش ها نمی گیریم.

بازی ها نسبت به فیلم “جدایی نادر از سیمین” با توجه به برنده شدن “برنیس بژو” برای نقش زن فیلم در جشنواره ی کن امسال، ضعیف است و دلچسب نیست، شاید به خاطر راه نیافتن به عمق شخصیت هاست که فرهادی متأسفانه نتوانسته اوج کار فیلم “جدایی” اش را هم به این فیلم منتقل کند.

“گذشته” فیلمی است که می توان به سهولت از کنارش گذشت و حتی اگر کسی هم آن را نبیند چیزی را از دست نداده است.