این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی. هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
بخش نخست
منظور از منوراژی یا هایپرمنوره La Menorragie (Hypermenorrhee) قاعدگی طولانی و خونریزی زیاد از حد می باشد و یک مشکل قاعدگی است که زنان زیادی دچار به آن می شوند. مقدار خونی که معمولاً در هنگام قاعدگی از دست می رود به طور متوسط حدود ۴ قاشق است و مدت قاعدگی معمولاً ۳ تا ۷ روز است در صورتی که در نزد زنانی که دچار منوراژی می شوند میزان آن به ۶ قاشق یا بیشتر و مدت آن از ۷ روز بیشتر است. منوراژی می تواند بعضی وقت ها همراه با دردهای شدید باشد که وضع زندگی شخص را مختل می کند و در بعضی مواقع باعث ایجاد کم خونی می شود.
یک نفر از تقریباً هر ۲۰ زن ۳۰ تا ۴۹ ساله، هر سال، به علت منوراژی شدید به پزشک مراجعه می کند، البته این نظر بیمار است زیرا اندازه گیری خون از دست رفته در مدت قاعدگی کار ساده ای نیست.
به غیر از منوراژی معمولی که شدید بودن قاعدگی است خونریزی های غیرطبیعی که کم و بیش مهم هستند ممکن است بین دو رگل پیش بیاید. اگر خیلی کم و گاه گاهی دیده شود به آن لکه دیدن Spotting و اگر مهم و تقریباً دائمی باشند به آن متروراژی Métrorragies می گویند و به اندازه منوراژی اهمیت ندارند.
منوراژی رگل های طولانی و شدید و مهم هستند، در حالی که لکه دیدن و متروراژی خونریزی هایی هستند که بستگی به رگل ندارند. وجود فیبروم رحمی که تومورهای خوش خیم جداره ی رحم هستند می توانند علت رگل های شدید یا منوراژی و خونریزی در بین دو رگل با متروراژی و هر دو را جداگانه تولید کنند.
باید در نظر داشت که منوراژی می تواند دردناک باشد، متروراژی ها و لکه ها اگر سبک هستند در اغلب موارد بی دردند. دردها بر اثر انقباضات رحم تولید می شود نه بر اثر خونریزی، و وجود درد نشان دهنده خطرناک بودن خونریزی نیست.
علت ها
قاعدگی تمام شده و در آخر یک دوره رگل جدار داخلی رحم (آندومتر) پر از سلول های زیاد و پرخون است. قاعدگی یک خونریزی ساده نیست، بلکه کنده شدن جدار داخلی است و رحم برای آماده شدن برای بارداری باید یک سری سلول های تازه داشته باشد و اگر اوولاسیون به بارداری ختم نشود سقوط میزان هورمون ها در خون باعث انقباضات رحمی می شود و آندومتر جدا شده به خارج رانده می شود و وقتی قاعدگی تمام شد آندومتر دوباره تشکیل شده و برای اوولاسیون بعدی آماده می شود.
بالاترین دلیل خونریزی های غیرطبیعی از واژن کم و زیاد شدن هورمون هاست. ترشح استروژن و پروژسترون رشد آندومتر و اوولاسیون را کنترل می کند، کمبود آنها در خون باعث تولید قاعدگی می شود ولی امکان دارد اوولاسیون انجام نگیرد و آندومتر به تولید خود ادامه می دهد تا رحم شروع به انقباضات و تخلیه کند و آندومتر ضخیم شده زمان بیشتری برای خارج شدن احتیاج دارد و تولید منوراژی می کند.
وجود دوره های بدون اوولاسیون زیاد دیده می شود مخصوصاً در اوائل بلوغ و نزدیک یائسگی، ولی ممکن است تا یائسگی در هر زمانی پیش بیاید. یک عقب افتادگی چند روزه رگل و پس از آن یک رگل شدیدتر از معمول اغلب مربوط به یک سیکل بدون اوولاسیون است. عقب افتادگی بیشتر از ۱۵ روز همراه با یک خونریزی مهم می تواند بر اثر سقط جنین باشد در این صورت آزمایش بارداری مثبت خواهد بود.
باید دانست که سقط جنین هایی که قبل از سه ماهگی انجام گیرد اغلب خوش خیم هستند و نشان دهنده این است که جنین نمی توانسته زنده بماند، سقط جنین یک مشکل بارداری حساب نمی شود مگر این که سه بار تکرار شود.
علل دیگر منوراژی یا خونریزی های غیرطبیعی واژن
ـ وجود یک غده خوش خیم در رحم مثل فیبرم های رحمی یا پولیپ ها که در مخاط رحم به وجود می آیند هم می توانند از علل مهم تولید منوراژی و یا خونریزی های غیرطبیعی باشند مخصوصاً پس از ۳۵ سالگی.
ـ با استفاده از درمان های هورمونی مثل داروهای ضدبارداری، درمان هایی برای باردار شدن، هورمون درمانی یائسگی می توانند منوراژی و خونریزی های نامرتب مثل لکه دیدن ایجاد کنند.
بیشتر مصرف کنندگان قرص های ضدبارداری مخصوصاً اگر مطابق احتیاج آنها نباشد می توانند لکه ببینند و یا دچار متروراژی بشوند، همچنین استفاده کنندگان از استریله های داخل رحمی هورمونی و بعضی از مصرف کنندگان استریله های مسی ممکن است دچار رگل های طولانی تر و یا زودتر از موعد بشوند.
ـ وجود لکه یا خونریزی سبک پس از مقاربت ممکن است بر اثر یک قرص ضدبارداری یا هورمون درمانی ناجور باشد و یا تورم گردن رحم که در اغلب موارد خوش خیم است.
ـ آندمتریوز: پیشرفت غیرطبیعی نسوج آندومتریال خارج از رحم می تواند باعث رگل های فراوان تخلیه شده در لوله و نه در واژن بشود. دردهای شکمی شدید پس از رگل در روزهای پس از خونریزی دیده می شوند که نشان دهنده آندومتریوز هستند.
ـ خونریزی های غیر عادی در نزد خانمی که بیش از ۴۰ سال دارد و هنوز داروی ضدبارداری مصرف می کند ممکن است بر اثر یک انفلاماسیون و یا سرطان گردن رحم باشد و باید حتماً در اولین فرصت با پزشک مشورت شود.
علل دیگری که ممکن است تولید متروراژی کنند ولی به ندرت دیده می شوند:
ـ بیماری های دیگر اعضای تناسلی، عفونت داخل لگن (سالپنتریت)، سرطان تخمدان، سرطان آندومتر (پس از ۶۵ سالگی)
ـ استفاده از بعضی داروها مثل داروهای ضد انعقاد، آسپرین به مقدار زیاد، شیمی درمانی
ـ بیماری های مختلف مانند بیماری های تیروئیدی، لوپوس، بیماری های خونریزی دهنده ارثی مثل Von willebrand
ـ حاملگی خارج از رحمی، خونریزی هایی که اغلب پس از تاخیر در رگل رخ می دهد و گاهی همراه عوارض بارداری مثل حالت تهوع و بزرگ شدن پستان ها.
مشکلاتی که ممکن است پیش بیاید
مشکلی که بیش از همه در منوراژی دیده می شود کم خونی بر اثر کمبود آهن است. خونریزی های فراوان یا تکراری باعث کمبود شدید آهن در بدن می شود و در نتیجه بدن نمی تواند گلبول های قرمز بسازد. در حدود ده درصد زنان در سنینی که رگل می شوند دچار کم خونی و در نتیجه کمبود آهن هستند و برای کم خونی کافی ست که رگل فراوان و یا کمی طولانی تر داشته باشند. (بیشتر از ۷ روز) یا زودتر از موعد (هر ۲۵ روز) و به اندازه کافی بدنشان آهن جذب نکند. خونریزی هایی که علل جدی تری دارند مثل فیبرم یا غده ممکن است باعث بی حالی شدید و یا غش کردن (بیهوشی) بشوند که بسیار مهم است که ناگهانی و همراه با درد هستند و بیمار باید بلافاصله به بیمارستان منتقل شود.
دردها معمولاً ربطی به شدت خونریزی ندارد و مخصوصاً مربوط به فراوانی رگل و حساسیت هر فرد می شود.
وجود لخته خون یا رنگ تیره خونریزی نه تنها علامت خطر نیست، بلکه علائم مطمئن کننده است. انعقاد باعث می شود که خونریزی کم تر بشود و وقتی خون با اکسیژن تماس بگیرد اکسیده شده و سیاه رنگ می شود. خون قاعدگی اگر فوراً دفع شود قرمز رنگ است و اگر همراه با لخته و تیره باشد نشان دهنده این است که آندومتر مدتی است که از داخل رحم کنده شده (حدود چند ساعت) قبل از این که انقباضات رحمی آنها را دفع کند و این مسئله علامت نگران کننده ای نیست.
ادامه دارد
* عطا انصاری استاد سابق دانشکده پزشکی دانشگاه کیسانگانی Kisangani است
