* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی. هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
بخش دوم و پایانی
درمان های داروئی آندومتریوز
در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای آندومتریوز وجود ندارد. هیسترکتومی از بین بردن قطعی سیمپتوم ها را تضمین نمی کند، زیرا آندومتریوز می تواند به سرعت در قسمت دیگری از بدن تولید شود.
مهم این است که به محض احساس سیمپتوم های آندومتریوز با پزشک مشورت شود، زیرا هر چه زودتر بیماری تشخیص داده شود درمانش بهتر انجام می شود و باعث کم شدن امکان نازائی می شود. باید دانست که سیمپتوم های گفته شده می تواند بر اثر یک مشکل دیگر در دستگاه تولید مثل باشد ـ مانند کیست های تخمدان ـ یک اکوگرافی شکمی به سرعت باعث تشخیص آن می شود.
داروهای ضددرد
استامینوفن (تایلنول) و آنتی انفلاماتوارها مثل آسپرین ـ ادویل ـ موترن را می توان برای دردهای لگنی تولید شده بر اثر آندومتریوز به کار برد. در صورت لزوم پزشک می تواند آنتی انفلاماتوار قوی تری مثل Naprosyn تجویز کند.
گاهی یک حمام گرم و یا یک بالشتک گرم کننده می تواند برای رفع دردها کافی باشد.
درمان های هورمونی
درمان های هورمونی می تواند به آرامش دردها کمک کند ولی درمان مشکل نیست و بر روی نازایی هم اثری ندارد ولی بر روی تولید هورمون ها توسط تخمدان ها اثر گذاشته باعث کم شدن خونریزی می شود. اینجا چند درمان هورمونی که بیشتر از همه استفاده می شود را معرفی می کنیم:
داروهای ضدبارداری
قرص های ضدبارداری که مرتباً روزانه مصرف می شوند بدون یک هفته استراحت باعث آرامش دردها در نزد بسیاری از زنان می شود و همین طور باعث کم شدن مقدار خون قاعدگی و کم شدن استروژن ها و پیشگیری از بارداری شده و معمولاً به خوبی تحمل می شوند. هورمون های آزاد شده توسط این قرص ها از اوولاسیون جلوگیری کرده و نمی گذارد که هیپوفیز، هورمون های فعال کننده تخمدان ها را ترشح کند.
استریله Mirena که در داخل رحم گذاشته می شود و از پروژستاتیف پوشانده شده به طور قابل توجهی خونریزی رگلی و دردهای مربوط به آندومتریوز را کم می کند و باید هر پنج سال یک بار عوض شود و آثار ناخواسته ای که ممکن است در دوران سیکل مخصوصاً در ماه های اولیه تولید کند لکه بینی است.
*Depo-Provera ـ تزریق پروژستاتیف در عضله باسن هر سه ماه یکبار: هورمون تزریق شده از اوولاسیون جلوگیری می کند و باعث کم شدن و یا قطع قاعدگی و دردهای همراه با آندومتریوز می شود و امکان دارد باعث عوارض ناخواسته زیر بشود: اضافه شدن وزن به طور قابل توجه در نزد بعضی از بیماران و لکه بینی در مدت سیکل و در بعضی ها باعث عوض شدن وضع روحی و اخلاقی می شود، و بازگشت اوولاسیون ممکن است در بعضی از خانم ها تا مدتها پس از قطع دارو عقب بیفتد.
بدون آثار ضدبارداری
* Danazolـ باعث یک منوپوز مصنوعی شده و از ترشح استروژن توسط تخمدان ها جلوگیری می کند. این دارو برای آرامش دردها به کار می رود و باعث قطع قاعدگی در نزد اکثر بانوانی که از آن استفاده می کنند می شود. درمان معمولاً ۶ تا ۹ ماه طول می کشد، آثار ثانویه ناخواسته آن کمی اضافه شدن وزن، گُرگرفتگی، خشکی واژن و گاهی آثار آندروژنیک مثل اکنه و مو در آوردن در صورت است که پس از قطع درمان از بین می روند.
* داروهایی مثل Lupron, Zoladex, Synarel این ها هورمون هایی هستند که فعالیت های هیپوفیز را توسط هورمون های هیپوتالاموس قطع می کنند و هم چنین تولید منوپوز می کنند. این دارو تزریقی است و معمولاً نباید بیشتر از ۶ ماه مصرف شود. آثار ثانویه ناخواسته عبارتند از گرگرفتگی، سردرد، خشکی واژن، بداخلاقی و از دست دادن مواد معدنی استخوان ها در کوتاه مدت.
ورزش کردن برای کم کردن آثار ناخواسته داروها:
یک مطالعه کلینیکی انجام شده به مدت ۴ هفته نشان داد که ورزش های بدنی وسیله بسیار موثری برای کم کردن آثار ثانویه آندروژنیک (اکنه و موهای صورت) هنگام درمان با Danazol بوده. برای این مطالعه محققان بیماران را به دو گروه تقسیم کردند گروه اول Danazol دریافت کردند و گروه دوم Danazol به اضافه ۴ نوبت ۴۰ دقیقه ای ورزش در هفته داشتند. ۳۹ بیمار شرکت کننده در این مطالعه سیمپتوم هایشان کم شده بود و آنهایی که ورزش می کردند آثار ناخواسته ثانویه آندروژنیک کمتری داشتند.
یک مطالعه دیگر که ۱۲ ماه طول کشید نشان داد زنانی که این داروها را مصرف می کردند و ورزش هم می کردند میزان از دست دادن مواد معدنی استخوان هایشان بر اثر دارو کمتر بوده تا گروه شاهد.
درمان های جراحی
*جراحی کنسرواتریس ـ برای این که شانس باردار شدن برای بانوانی که می خواهند بچه دار شوند و برای اضافه شدن امکان بارداری و یا دردهایی که به درمان های دارویی جواب ندادند این جراحی به کار می رود زیرا رحم و تخمدان ها برداشته نمی شوند.
اگر اندومتریوز بزرگ نباشد جراحی توسط لاپاروسکوپی انجام می شود و برای این کار سوراخ کوچکی در نزدیکی ناف زیر شکم باز می شود و لاپارسکوپ از آنجا وارد می شود. لاپارسکوپ، میکروسکوپی است که دارای یک منبع نور و یک وسیله سوزاننده برقی یا لیزری برای سوزاندن نسوج است. ۷۰ تا ۱۰۰ درصد بیماران دچار آرامش فوری پس از جراحی می شوند ولی در نزد بسیاری از بانوان با گذشت زمان دردها بر می گردند.
اگر آندومتریوز خیلی پیشرفته باشد زیر شکم را به اندازه بیشتری باز می کنند.
جراحی رادیکال: در مواقع بسیار شدید لازم می شود که هیسترکتومی یعنی برداشتن کامل رحم و تخمدان ها برای جلوگیری از تقویت هورمونی انجام شود ولی این درمان باعث منوپوز و نازائی دائمی می شود بنابراین آخرین مرحله درمانی باید بشمار برود.
وقتی که جراحی کنسرواتریس نتواند به باردار شدن کمک کند از تکنیک های دیگر بارداری مثل لقاح در لوله آزمایش و نصب آن در رحم می شود استفاده کرد.
دردها، خستگی، نگرانی و اشکال در باردار شدن این ها همه عوامل تحریک کننده اعصاب و روان هستند و گاهی می توانند باعث افسردگی (دپرسیون) و نگرانی های شدید بشوند. شرکت در انجمن های بانوانی که به این مشکل ها دچارند و استفاده از تجارب دیگران همین طور مراقبه (مدیتیشن) و تکنیک های تنفسی و آرامشی بسیار موثرند.
طب مکمل
طبق آخرین مطالعات ژانویه ۲۰۱۱ هیچ داروی طبیعی برای درمان آندومتریوز به طور جدی مورد مطالعه قرار نگرفته، بعضی از متخصصان طب طبیعی استفاده از میوه Gattilier ، ریشه گل قاصدک و پوست viorne obier یا Frêne Epineux را برای کم کردن سیمپتوم ها پیشنهاد می کنند. برای استفاده با متخصص واقعی ناتوروپاتی یا طب گیاهی مشورت کنید.
کنترل درد: ورزش هایی مانند تای چی و یوگا به بعضی خانم ها کمک می کند با دردها کنار بیایند.
روغن کرچک: می تواند باعث کم شدن دردهای لگنی بشود یک کمپرس حاوی مقدار کافی روغن کرچک زیر شکم گذاشته و روی آن یک بطری داغ یا بالشتک داغ بگذارید و حداقل ۳۰ دقیقه صبر کنید و در صورت لزوم هر روز تکرار کنید.
طب سنتی چین: طب سنتی چین یک متد غیرکلاسیک است که توسط خانم ها برای درمان اندومتریوز به کار می رود. دکتر Andrew Weil یکی از معروف ترین پیشنهاد کننده های آن است و درمان آن معمولاً درمان های تقویت کننده کلیه ها و چی (جریان انرژی در بدن) می باشد و باعث جریان بیشتر خون در شکم می شود. در این درمان از طب سوزنی و گیاهان چینی استفاده می شود. چند مطالعه انجام شده در چین نشان داده که این درمان ها به آرامش سیمپتوم ها و حتی درمان نازائی در بعضی از بیماران کمک می کند ولی متاسفانه مطالعات همراه با گروه شاهد نبوده و از نظر متدولوژی ضعیف است. این درمان باید توسط متخصص طب چینی انجام شود.
تغییرات غذایی: برای کم شدن شدت سیمپتوم های آندومتریوز و یا پیشگیری از اضافه شدن آنها پزشک آمریکایی دکتر Weil پیشنهاد می کند که از یک رژیم آنتی انفلاماتوار استفاده شود. این رژیم شبیه رژیم مدیترانه ای است و پیشنهاد می کند که:
ـ از مواد غذایی مختلف استفاده شود.
ـ تا آنجایی که امکان دارد از مواد غذایی تازه استفاده شود.
ـ تا آنجایی که امکان دارد از مواد غذایی تصیفه شده و جانک فود استفاده نشود.
ـ به حد وفور سبزی و میوه بخورید.
ایشان پیشنهاد می کند که از خوردن گوشت و لبنیات در بازار استفاده نکنید و اگر می خواهید گوشت و لبنیات بخورید از نوع بیولوژیک آن که هورمون ندارند استفاده کنید.
*عطا انصاری استاد سابق دانشکده پزشکی دانشگاه کیسانگانی Kisangani است.
