* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
بخش دوم و پایانی
رژیم غذایی
اولین مرحله درمانی که به بیماران پیشنهاد می شود تغییر رژیم غذائی است. پزشک تجویز می کند که مقدار مواد پروتئینی در خوراکی ها کم بشود تا میزان مواد زائد در خون پائین آمده و تهوع و استفراغ قطع شود.
کم کردن میزان فسفر در بعضی از مراحل بیماری لازم می شود. هم چنین میزان سدیم که در نمک طعام وجود دارد و چربی ها را باید کم کرد، بستگی به شدت بیماری رژیم غذایی باید تنظیم بشود لذا مشورت با یک متخصص تغذیه بسیار مفید واقع می شود.
ممکن است که پزشک تجویز کند که مقدار مایعات وارد شونده به بدن کنترل و کمتر بشود و مصرف آب، یخ، چای، قهوه، نوشیدنی ها، آب میوه، سوپ، شیر، کرم، بستنی و غیره نباید روی هم رفته از ۵/۱ لیتر در روز بیشتر باشد.
برای کنترل تشنگی پیشنهاد می شود که بیمار مرتباً دهانش را با آب بشوید بدون این که قورت بدهد. مکیدن آب نبات یا جویدن آدامس هم باعث ترشح بیشتر بزاق شده و دهان را مرطوب نگه می دارد.
داروها
وقتی که رژیم غذایی برای تنظیم آب و الکترولیت ها مانند کلسیم، فسفر، پتاسیم و غیره کافی نباشد مصرف داروها باید به آن اضافه شود مانند ویتامین D یا Renagel برای کنترل فسفر و kayexalate و کلسیم و Sensipar برای تنظیم مقدار کلسیم.
ممکن است بعضی داروها هم برای نگهداری مقدار گلبول های قرمز نیز لازم بشود مانند Eprex .
کنترل شدید فشار خون شریانی شدت صدمات وارد شونده به کلیه ها را کم می کند و استفاده از داروها مانندMavik . هم چنین لازم می شود که مقدار زیاد آب که در بدن مانده با داروهای ادرار آور مانند Lasix و یا Hydrodiurie از بدن دفع شود.
در نزد بیماران دیابتی میزان قند در خون باید در حد قابل قبول باشد. بسته به شدت بیماری اگر رژیم غذائی کافی نباشد از داروهای خوراکی و انسولین استفاده می شود. داروها عبارتند از Metformin و اگر بیماری شدید نباشدDiabeta و Diamicron و Mobenol .
دیالیز
دیالیز نوعی فیلتر است که باعث می شود مواد زائد و سمی و مقدار بیش از حد لازم مایع از خون دفع شود. دو نوع آنالیز داریم: دیالیز پری تونئال و همو دیالیز. انتخاب نوع دیالیز بستگی به سن بیمار و قدرت تحمل درمان دارد، زیرا دیالیز پری تونئال احتیاج به حداقل قابلیت و قدرت عمل بیمار دارد، همین طور وجود بیماری های دیگر و بالاخره انتخاب بیمار.
در آنالیز پری تونئال از پری توئین بیمار به عنوان فیلتر استفاده می شود. پری توئین روپوش دو جداره سطح داخلی شکم و اعضای داخل حفره شکم مانند معده و روده و غیره است که بین دو جدار فضای بسیار نازکی است که در آن یک کاتر بسیار نازک و نرم قرار می دهند که به طور دائمی در آنجا باقی می ماند. توسط این لوله پری توئین را پر از مایعی به نام dyalisat می کنند و می گذارند چند ساعت بماند. خونی که در این مدت از عروق بی شمار پری توئین عبور می کند صاف می شود (فیلتر می شود) و آب اضافی همراه با مواد سمی وارد قسمت داخلی بین دو مامبران (پوشش) می شود و وقتی که این عمل انجام شد dialysat آلوده را خالی کرده و به جای آن دیالیزات تازه وارد می کنند.
این نوع دیالیز معمولاً در منزل توسط بیمار یا یکی از اعضای فامیل به طور تکراری هر شش ساعت یکبار انجام می شود و نوع اتوماتیک آن توسط یک دستگاه تنظیم شده روزی یکبار شب هنگام انجام می شود.
همودیالیز باید در بیمارستان یا کلینیک های مخصوص انجام شود و از یک دستگاهی به نام دیالیزور برای فیلتر کردن خون استفاده می شود. در ابتدا خون به داخل دستگاه پمپ می شود و در داخل ماشین در کنار پوششی که به عنوان فیلتر به کار می رود قرار می گیرد. مواد زائد و آب اضافه از فیلتر رد شده و خارج می شوند و خون دوباره به داخل بدن بر می گردد. این کار معمولاً ۴ ساعت طول می کشد و باید سه بار در هفته تکرار شود.
پیوند کلیه
برای بعضی از بیماران باید پیوند کلیه انجام بشود. برای این عمل باید امید به زنده ماندن بیمار تقریباً خوب باشد (مثلاً ۵ سال در بعضی ممالک) برای این که عمل جراحی انجام شود باید یک سری آزمایشات و مطالعات توسط یک متخصص کلیه که دارای فوق تخصص و تجربه در پیوند کلیه است انجام بشود تا تصمیم پیوند کلیه برای این بیمار گرفته شود. کلیه پیوندی می تواند از یک دهنده زنده گرفته شود که اغلب یکی از نزدیکان یک کلیه می دهند (یا در بعضی ممالک از یک شخص زنده خریداری می شود مثل ایران) و یا از شخصی که اخیراً فوت کرده گرفته می شود. با یک پیوند موفق بیمار می تواند سال ها با سلامتی زندگی کند. میزان موفقیت پیوند کلیه در کبک به علت اینکه کلیه بیمار برداشته نمی شود، بلکه یک کلیه اضافه می شود بسیار بالاتر از ممالک دیگر است.
به طور کلی با این که کم کاری مزمن کلیوی بر اثر بیماری های کمیاب و غیر قابل پیش بینی تولید می شود، در بیشتر موارد در اثر بیماری هایی که در جامعه ما زیاد دیده می شوند مانند دیابت های نوع اول و دوم و فشار خون سرخرگی بالا تولید می شود. با کنترل جدی این دو بیماری باعث کاهش ابتلا به بیماری کم کاری کلیوی می شوید. فراموش نکنید که علائم بیماری فقط وقتی دیده می شود که بیماری به طور کامل بوجود آمده باشد. برای اشخاصی که مورد خطر هستند آزمایش های مرتب خون و ادرار برای این که بیماری شروع شده یا نه لازم است.
وقتی که مشخص شد که بیماری وجود دارد همه چیز تمام نشده و امکان کم کردن پیشرفت بیماری و کنترل صدمات وارده به کلیه ها و ادامه کنترل بیماری های عامل و داشتن یک رژیم صحیح به طور کامل و در صورت لزوم استفاده از بعضی داروها و ترک فوری و ضروری سیگار (دخانیات بطور کامل) است.
همکاری مناسب بیمار با پزشک و انجام دادن مسائل گفته شده می تواند باعث شود که با وجود حضور بیماری شخص بتواند از یک زندگی خوب در طی چندین سال لذت ببرد.
طب مکمل
طب چینی ـ فعالیت های کلیه را تقویت کرده و صدمات کلیوی را کم و آمادگی پیوند کلیه را بیشتر می کند برای این کار از گیاهی به نام Cordyceps استفاده می کنند.
برای پیشگیری
چندین مطالعه نشان داده که کوردیسپس می تواند باعث بهتر شدن فعالیت های کلیوی و دفاعی بدن و محافظت از کلیه ها در مقابل آثار سمی آنتی بیوتیکی به نام Amikacine و Cyclosporine و کم کردن آثار آسیب پذیری کلیه و صدمات وارده به کلیه ها بر اثر لوپوس ارتیماتوی تکراری می شود.
برای درمان
روغن ماهی: یک بیماری کلیوی که بنام بیماری Berger نیز نامیده می شود می تواند به سمت کم کاری کشنده کلیوی پیشرفت کند. طبق چند مطالعه کلینیکی نشان داده شده که اگر بیمار به مدت طولانی با روغن ماهی درمان شود پیشرفت بیماری کم کاری کلیوی در آنها آهسته تر بوده، مطالعات قبلی دیگری نشان داده بود بر روی انواع دیگر بیماری موثر بوده.
توجه: به علت این که رژیم غذایی بیمارانی که از کم کاری کلیوی رنج می برند باید دقیقاً تحت کنترل باشد قبل از مصرف هر نوع مکمل غذایی با پزشک تا مشورت کنید.
* عطا انصاری استاد سابق دانشکده پزشکی دانشگاه کیسانگانی Kisangani است
