* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
Stroke
بخش دوم و پایانی
عوامل دیگر
ـ مصرف دخانیات به تولید آتریواسکلروز کمک کرده و نیکوتین آن به عنوان تحریک کننده قلب و بالا برنده فشار خون مضر است و هم چنین منوکسید دوکربن که در دود سیگار وجود دارد باعث کم شدن مقدار اکسیژنی که به مغز می رسد می شود، زیرا بجای اکسیژن بر روی گلبول قرمز می چسبد.
ـ چاقی
ـ بدی تغذیه
ـ استرس مزمن
ـ میزان بالای مصرف الکل و مواد مخدر قوی مانند کوکائین
ـ مصرف داروهای ضدبارداری از راه دهان مخصوصاً برای خانم های بالای ۳۵ سال که در معرض خطرات ذکر شده هستند.
باید در نظر داشت که در صورت بیماری های عروق قلب و به طور کلی خود قلب این عوامل خطرناکترند.
پیشگیری
به علت این که سکته مغزی عوارض بدون بازگشت دارند باید بیشتر به پیشگیری توجه داشت. برای این کار باید عوامل خطر را درمان کرد و آزمایشات لازم را انجام داد.
ـ مرتباً با پزشک تان مشورت کنید تا یک سری معاینه و آزمایشات کامل انجام دهد. پزشک شما با گوش کردن صدای سرخرگ کاروئید اگر شک کند که ممکن است سرخرگی دچار گرفتگی باشد دستور اکوگرافی داپلر می دهد که نشان دهنده درجه تنگی سرخرگ می باشد.
ـ مرتباً فشار خونتان را کنترل کنید. اگر از فشار خون بالا رنج می برید آن را درمان کنید حتی اگر اثرات آن را احساس نمی کنید، زیرا مهمترین علامت خطر است.
ـ رژیم غذائی بسیار مهم است مخصوصاً از مصرف غذاهای شور باید جلوگیری شود.
ـ ورزش مرتب
ـ اگر مشروب می نوشید مقدار آن را کم کنید.
ـ اگر سیگار می کشید فوراً ترک کنید. این ها می توانند کمک کنند که فشار خونتان پایین بیاید. در صورت لزوم پزشک شما داروهای لازم مثل بتابلوکان و ادرار آورنده ها را تجویز می کند. هر بار که با پزشکتان ملاقات دارید از او بخواهید فشارتان را اندازه بگیرد.
ـ مرتباً میزان چربی خونتان را اندازه گیری کنید و در صورت بالا بودن به فکر درمان آن باشید. در کانادا هر ۵ سال برای آقایان بالاتر از ۴۰ سال و خانم های یائسه ۵۰ سال به بالا و برای کسانی که در خطرند مانند بیماران دیابتیک، فشار خون بالا، مصرف کنندگان دخانیات، افراد چاق (چربی زیاد دور شکم)، کسانی که سابقه خانوادگی بیماری های قلبی دارند و سایر اشخاص در خطر، آزمایشات باید مرتباً انجام شود.
ـ قند خون را مرتباً آزمایش کنید تا از دیابت جلوگیری کنید و اگر دچار بیماری قند هستید میزان قند خونتان را کنترل کنید. اگر هنگام آزمایشات سالانه پزشک شما لازم دید می تواند دستگاه های اندازه گیری را برایتان تجویز کند که صبح ها ناشتا قندتان را امتحان کنید. در استان کبک بدون نسخه هم می شود این دستگاه ها را خرید ولی کمی گران تر است.
ـ اگر ضربان قلبتان تند است با پزشک مشورت کنید.
ـ بیماری های قلبی را درمان کنید.
ـ مصرف الکل را کم کنید.
ـ به طور روزانه فعالیت های ورزشی را انجام دهید.
ـ یعنی به طور کلی وضع و عادات زندگی تان را عوض کنید.
ـ در صورت لزوم نوع داروی ضدبارداری را عوض کنید. خانم های ۳۵ سال به بالا که از قرص های ضدبارداری استفاده می کنند و خانم هایی که در خطرند (سیگار می کشند و یا فشار خون بالا دارند) باید از سیستم های دیگری استفاده کنند مانند استریله و یا قرص هایی که پروژسترون ندارند.
ـ تغذیه روی عوامل خطرها بسیار موثر است. دانشمندان روی ۳۷۵ مطالعه علمی که بین سال های ۱۹۷۹ تا ۲۰۰۴ انجام شده بود تحقیق کردند و نتیجه گرفتند که تغذیه می تواند به پیشگیری از سکته مغزی کمک زیادی بکند. غذای کم نمک کمتر از ۱۱۵۰ میلی گرم در روز که دارای پتاسیم و منیزیم زیاد باشد باعث پایین آمدن فشار خون شده از سکته مغزی جلوگیری می کند. غذاهای سرشار از سبزی و میوه معمولاً دارای مقدار زیادی پتاسیم هستند مانند نان کامل ـ آجیل ـ دانه ها ـ حبوبات و سبزی هایی که برگ های سبز پر رنگ دارند. این مطالعات نشان داد که افرادی که روزانه مقدار زیادی از این نوع غذاها همراه دو وعده غذای ماهی در هفته می خوردند کمتر در خطر سکته مغزی هستند.
مطالعات دیگر نشان داده که چای سبز به پیشگیری از سکته مغزی کمک می کند و رژیم غذائی مدیترانه از فشار بالای خون پیشگیری می کند.
پیشگیری از دچار شدن دوباره
گاهی به افرادی که یک بار دچار سکته کوچک و یا سکته واقعی بر اثر یک ترومبوز یا یک آمبولی مغزی شده اند پیشنهاد می شود که روزانه یک داروی ضد انعقاد خون مصرف کنند. این دارو باعث می شود که امکان تولید لخته خونی خیلی کم بشود. معمولاً از یک مقدار کم آسپرین استفاده می شود. داروهای دیگری هم وجود دارد که از چسبیدن پلاکت ها به هم جلوگیری می کند و یا برای کسانی که نمی توانند از آسپرین استفاده کنند به کار می رود.
درمان های دارویی سکته مغزی
بسیار مهم: سکته مغزی یک اورژانس پزشکی است و احتیاج به درمان فوری دارد. درست مانند سکته قلبی، بیمار باید بلافاصله هر چه زودتر به مرکز پزشکی برسد. حتی اگر علائم بیماری فقط چند دقیقه طول بکشد، هر چه زودتر درمان شود احتمال عوارض بد بعدی کمتر است.
اولین هدف درمان کم کردن صدمات وارد شونده به مغز است. اگر سکته خطرناک باشد بیمار چندین روز در بیمارستان تحت نظر باقی می ماند. بعضی وقت ها احتیاج به یک دوره توان بخشی در مراکز مخصوص و یا در منزل لازم می شود و بعد باید علت سکته را جستجو و درمان کرد مثلاً فشار خون بالا یا آریتمی قلبی را درمان کرد.
داروها
تنها یک دارو می تواند خطر صدمات غیرقابل برگشت را کم کند، چون که اگر علت سکته مغزی ترومبوز یا آمبولی باشد باید از فعال کننده پروتئین خونی که به حل لخته کمک می کند و plasminogène Tissulaire نام دارد استفاده کرد و برای این که مفید واقع شود دارو باید از طریق تزریق در سیاهرگ در سه ساعت اول بعد از حمله مغزی انجام شود.
چند ساعت بعد از سکته مغزی غیر خونریزی مغزی از داروهای ضد انعقاد مانند هپارین استفاده می شود که کمک می کند از تولید لخته های جدید در عروق جلوگیری شود و هم چنین از بزرگتر شدن لخته ها در صورتی که وجود داشته باشند، جلوگیری شود. هنگامی که از شدت بیماری کاسته شد پزشک معمولاً از داروهای ضد انعقاد و سبک تر مانند آسپرین برای تمام عمر بیمار استفاده می کند. در هنگام درمان توان بخشی از داروهای دیگری می شود استفاده کرد مثلاً از داروهای ضداسپاسم برای کمک به نرم شدن عضلات.
جراحی
اگر خونریزی مهمی تولید شود عمل جراحی مغز برای برداشتن خون جمع شده لازم می شود. اگر جراح یک آنوریسم پیدا کرد آن را درمان می کند که از تولید سکته های بعدی جلوگیری شود و درمان آن قرار دادن یک سیم پلاتین در داخل رگ گشاد شده برای بستن آن می باشد.
توجه ـ ممکن است در هنگام یک سری آزمایشات پزشکی یک آنوریسم مغزی پیدا شود که خونریزی نکرده در این حال انجام یک عمل جراحی برای پیشگیری از سکته مغزی یک تصمیم بسیار مهم و قابل توجه است زیرا عمل جراحی احتمال دارد یک تا دو درصد عوارض ثانویه بسیار بد عصبی داشته باشد و یک درصد هم احتمال مرگ بیمار است و در نتیجه مطالعات دیگری لازم است که انجام شود که بیمار هم بداند آیا واقعاً چنین عملی برای جلوگیری از یک سکته مغزی که در آینده ممکن است انجام شود لازم است یا نه. پزشکان توصیه می کنند اگر بیمار کمتر از ۵۵ سال دارد بهتر است عمل انجام شود و برای اشخاص بیشتر از ۵۵ باید نتایج خوب و بد آن را به دقت بررسی کرد.
* عطا انصاری استاد سابق دانشکده پزشکی دانشگاه کیسانگانیKisanganiاست.
