کتاب Karim Emami: on Modern Iranian Culture, Literature & Art”نگاه کریم امامی به فرهنگ، هنر و ادبیات مدرن ایران” در آگوست گذشته توسط بنیاد میراث فرهنگی ایران به زبان انگلیسی منتشر شد.
این کتاب برای اولین بار در دوازدهمین کنفرانس دوسالانه مطالعات ایران شناسی با حضور خانم گلی امامی، همسر زنده یاد کریم امامی و گردآورنده مجموعه، دکتر احسان یارشاطر و خانم حورا یاوری، ویراستار کتاب رونمایی شد.
کتاب مجموعه جستارهایی است که زنده یاد امامی در دهه ۴۰ شمسی به زبان انگلیسی برای کیهان بین المللی نوشته است. این جستارها از جمله درباره هنر و ادبیات آن روز ایران از جمله نقاشی، مجسمه سازی، شعر و داستان است که همگی در حال تجربه فرم های مدرن بودند.
این جستارها علاوه بر ترجمه انگلیسی چند شعر از سهراب سپهری، مهدی اخوان ثالث، احمد شاملو و نیز داستان هایی از جلال آل احمد، ابراهیم گلستان، بهرام صادقی، جمال میرصادقی و غلامحسین ساعدی، شامل گزارش رویدادهای فرهنگی و نقد آثار نقاشی، مجسمه سازی، تئاتر و سینما است.
صمیمیت، تازگی و عشق نویسنده به هنر ایرانی در سراسر کتاب حضور دارد و آینه تمام نمایی است از فعالیت های پر شور و دامنه دار ادبی و هنری در تهران آن سال ها. سال های گمشده ای که به جرأت می توان گفت پربارترین و موثرترین دوران فعالیت های هنری و فرهنگی در تاریخ معاصر ایران
است.
گلی امامی در پیشگفتار کتاب می نویسد:
“مجموعه جستارهای کریم درباره هنر و فرهنگ در ایران سال های دهه ۱۳۴۰ درباره دورانی است که ایران در جهان فرهنگ و هنر برخورد با مدرنیسم را تجربه می کرد.
برای نسل من، این مجموعه یادآور بیش از یک دهه ای است که در آن نقاشی، مجسمه سازی، فیلم، تئاتر و نویسندگی با تحولات وسیعی روبرو شدند. در آن زمان ما متوجه اثرات عمیق این تحولات نبودیم.
برای نسل جوانتر ایرانیان، این کتاب وسیله ای است برای شناخت ریشه های فرهنگ مدرنی که به ارث برده اند.
و برای همگان، این کتاب پنجره ای است به فرهنگ مدرن ایران. گرچه این مقاله ها ۵۰ ـ ۴۰ سال پیش نوشته شده اند هنوز تازگی خود را حفظ کرده و به نظر می رسد ماه گذشته و یا هفته پیش نوشته شده اند.”۱
زنده یاد امامی این مقاله ها را برای کیهان بین المللی، روزنامه انگلیسی زبان کیهان می نوشته است. کتاب با یادداشت هایی از دکتر احسان یارشاطر و گلی امامی آغاز می شود. شائول بخاش که در آن سالها همکار زنده یاد امامی در کیهان بوده است در مقدمه مفصلی به جنبه های مختلف کار امامی و ارزش این مجموعه می پردازد. او می نویسد:
” اگر در دهه ۹۰ فیلم های ایرانی شروع به بردن جایزه های بین المللی در فستیوال های کان و ونیز کردند و اگر کارهای هنرمندان ایرانی راه خود را به موزه های معروف جهان گشود و اگر نویسندگان ایرانی مورد تقدیر جهانی قرار گرفتند، همه این گل چینی ها به دلیل بذرهایی بود که در دهه ۱۹۶۰ پاشیده شده بود… امامی بسیار زود دریافت که در حوزه فرهنگی اتفاق مهمی در حال وقوع است و بر آن شد تا نه تنها آن را ثبت و گزارش نماید، به آگاهی برساند و تبلیغ کند، بلکه آن را ارزیابی و نقد نماید… او منتقدی بود با توقع زیاد و در پی استاندارد بالا، تعهد هنری، اصالت، و تخصص حرفه ای…. امامی هم چنین نگران نقش منتقد در آن شرایط بود و بدان می اندیشید. شرایط فرهنگی که در آن هنرمندان جوان و بی تجربه بودند و اغلب با این فرم های جدید در حال تجربه کردن بودند. در این جستارها شاهد هستیم که منتقد با خودش هم در حال گفتگوست: شدت انتقادها تا چه حد باشد؟ تا چه میزان تبلیغ کار مجاز است، چگونه می توان مخاطبان کار هنری را، خواه آن کار یک فیلم یا یک نقاشی و یا یک تئاتر باشد، گسترش داد؟ نقش و مسئولیت منتقد چیست؟…. امامی به سهراب سپهری توجه ویژه ای داشت و برای کارهایش ارزش ویژه قایل بود و به همین دلیل هم هست که در کتاب چند جستار درباره سپهری دیده می شود… او هم چنین گروهی از نقاشان را هنرمندان “سقاخانه کار” نامید. نام گذاری که تا امروز با ماست و معرف گروهی است که در کار خود از نقش های مذهبی، خطاطی سنتی و مُهرها و متن های قدیمی استفاده می کردند.
امامی در پاسخ به یک خارجی که گفته بود “سنّت کوچه بن بست است” نوشت:”گذشته ی پر افتخار” می تواند به عنوان یک ابزار و یا منبع الهام مورد استفاده هنرمندان قرار گیرد.”۲
به دنبال مقدمه مفصل بخاش، حورا یاوری، ویراستار کتاب، در یادداشتی می نویسد:
“دهه ۱۳۴۰ با جستارهای امامی که خود روایتگر آن دوران بوده، حیاتی دیگر می یابد. جستارهایی که کشش و جذابیت خود را حفظ کرده و هنوز هم درباره هنرمندان، شاعران و سینماگرانی که تاریخ هنر ایران تا امروز را شکل داده اند، اطلاعات فراوانی به ما می دهد”.۳
خانم حورا یاوری در روز جمعه ۱۲ سپتامبر در نشست نود و یکم کانون کتاب تورنتو که به معرفی کتاب
“Karim Emami: on Modern Iranian Culture, Literature & Art” اختصاص یافته است سخنرانی خواهد کرد.
این برنامه در ساعت ۷ پس از نیمروز جمعه ۱۲ سپتامبر در سالن کتابخانه نورت یورک برگزار می شود.
کریم امامی که بود؟
زنده یاد کریم امامی زاده ۱۳۰۹ و درگذشته در ۱۳۸۴ مترجم برجسته، ویراستار، منتقد، روزنامه نگار و لغت شناس شناخته شده ایرانی است. او از آغاز به هنر و ادبیات مدرن ایران علاقه داشت. در ۱۹۵۹، قبل از آن که به روزنامه نگاری و ترجمه بپردازد به عنوان عکاس و فیلمساز در استودیو گلستان کار می کرد. در ۱۹۶۲ به روزنامه انگلیسی زبان کیهان اینترنشنال پیوست و تا سال ۶۸ که در کیهان بود کارهای شاعران و داستان های کوتاه ایرانی را به انگلیسی ترجمه کرد که در نشریات دیگر نیز منتشر شد.
امامی با جستارهای فراوانی که درباره داستان، شعر، فیلم و سایر کارهای هنری نوشت، به عنوان منتقد مدرن به جایگاه ویژه ای دست یافت.
امامی در ۱۹۶۸ به عنوان ویراستار انگلیسی و مدیر فرهنگی انتشارات فرانکلین مشغول به کار شد. وی بعدا به عنوان سرویراستار به انتشار کتاب های با کیفیت و نیز آموزش نسل جوان نویسندگان و ویراستاران پرداخت و استانداردهای بالای ویراستاری را پی ریخت.
در ۱۹۷۴ به رادیو و تلویزیون ملی ایران رفت و در آنجا انتشارات سروش را پایه گذارد و برنامه های متعدد ویراستاری، چاپ و انتشار کتاب و آموزش هایی در این زمینه را برنامه ریزی کرد. او همچنین با نشریه ادبی “کتاب امروز” همکاری داشت.
پس از انقلاب اسلامی و در ۱۹۷۸، به دستور صادق قطب زاده از رادیو تلویزیون اخراج شد. در ۱۹۸۲ به همراه همسرش گلی امامی و چند تن از دست اندرکاران نشر کتاب انتشارات زمینه را بنیاد نهاد. انتشاراتی که کیفیت انتخاب، آماده سازی و چاپ کتاب هایش با نام امامی رقم خورده بود. آن چه که بعدها به “روش امامی” معروف شد.
شرایط نامناسب سیاسی آن روزها ادامه فعالیت زمینه را ناممکن کرده و پس از چندی انتشاراتی به کتابفروشی تبدیل شد. به زودی کتاب فروشی زمینه مرکزی شد برای دیدار نویسندگان، روشنفکران و افراد علاقمند و نمونه ای شد برای چگونگی اداره کتاب فروشی محلی. به عنوان راهنمای خوانندگان، امامی و همسرش هر ماهه لیست مشروحی از کتاب های تازه چاپ شده را به همراه یادداشت های آموزنده و حاضر به نقدی را در “فهرست زمینه” منتشر کردند. “فهرست زمینه” به زودی به مرجعی برای کتاب خوان ها درآمد و در دهه ۱۳۸۰ نقش مهمی در معرفی کتاب های تازه چاپ شده داشت. از آثار انگلیسی ترجمه شده توسط زنده یاد امامی می توان از : “با خشم به یادآر” از جان آزبرن، “گتسبی بزرگ” از اسکات فیتزجرالد، “ایرانیان در میان انگلیسی ها” از دنیس رایت و “ماجراهای شرلوک هولمز” از آرتور دویل، نام برد. کریم امامی همچنین آثار فراوانی از نویسندگان و شاعران ایرانی را به انگلیسی ترجمه کرد، از آن جمله: فروغ فرخزاد، جلال آل احمد، ابراهیم گلستان، غلامحسین ساعدی و دیگران.
نتیجه تلاش چند ساله ی امامی بر کارهای سهراب سپهری کتاب های “پیامی در راه، نظری به شعر و نقاشی سهراب سپهری” و نیز “عاشق همیشه تنهاست” که در آن شعرهای سپهری به فارسی و انگلیسی آمده است.
مجموعه مقاله های امامی درباره ترجمه در سال ۱۹۹۳ با عنوان “از پست و بلند ترجمه” منتشر شد و جلد دوم این مجموعه در سال ۲۰۰۶ به بازار آمد.
مجموعه مقاله هایی که امامی در طول ۳ سال درباره انتشارات، ویراستاری حق مولف نوشته است در سال ۲۰۰۶ با عنوان “درگیر و دار کتاب و نشر” منتشر گردید.
یکسال پس از مرگش فرهنگ معاصر کیمیا منتشر شد که شامل مجموعه وسیعی از کلمه های جدید در زبان فارسی است. فرهنگ کیمیا تا کنون ۹ بار تجدید چاپ شده است.
در رثای او نیویورک تایمز نوشت: مترجم برجسته و ویراستاری که بیش از ۵۰ سال از عمر خود را صرف هنر و ادبیات فارسی کرد.۴
*پانویس های ۱،۲،۳و۴ از متن کتاب انتخاب شده است.
