صدمات استخوانی ـ عضلانی زانوها/ دکتر عطا انصاری

این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی. هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود

بخش دوم و پایانی

عواملی که می توانند باعث خطر بشوند

*بیشترین عوامل تولید کننده صدمات عضلانی استخوانی عوامل بیومکانیک هستند، مثل تکرار بیش از حد یک حرکت، یا قرار گرفتن وضع بدن، تکیه به جایی دادن و امثالهم

*چاقی و سنگینی وزن، از فاکتورهای مهمی است که بر زانو فشار وارد و درد را شدیدتر می کند.

*بدی محور زانو (زانوانی که به طرف داخل یا خارج رفته اند پای پرانتزی) باعث می شود که سائیدگی در مفصل تولید شود.

*عدم رشد کامل مفصل (آتروفی) یا عدم نرمش عضلات و یا سایر نسوج نزدیک مفصلی.

*تکنیک غلط در ورزش و استفاده از دوچرخه ای که متناسب با قد دوچرخه سوار نیست هم از عوامل تولید کننده خطر مبتلا شدن هستند.

پیشگیری

از اضافه وزن که می تواند باعث تشدید درد شده و بهبودی را سخت تر کند پرهیز کنید.

به طور ناگهانی فعالیت های ورزشی یا کاری را که فشار به زانو بیاورد زیاد نکنید، اگر به تدریج فعالیت ها اضافه شوند به بدن زمان لازم را می دهند که خودش را آماده کند و عضلاتش را قوی تر و به تاندون های زانو نرمش بدهد.

با یک مربی حرفه ای مشورت کنید تا تکنیک درست ورزش و حرکات بدن را به شما بیاموزد.

از کفش های مناسب هر ورزش برای آن ورزش استفاده کنید.

در کارهای خطرناک که امکان صدمه دیدن وجود دارد یک پزشک متخصص باید اطلاعات لازم برای کم کردن فشار کار بر روی بدن، استفاده از زانوبند و سایر مسائل لازم را به کارمندان و کارگران توضیح دهد.

در صورت لزوم چنانچه مشکل ساختمانی بدن وجود دارد، باید تصحیح شود مثل صافی کف پا یا زیادی قوس آن که باید با کفی پزشکی مخصوص که برای شخص ساخته شده برطرف شود.

سندروم رانی کشککی

برای دوچرخه سواران، بلندی زین دوچرخه با قد ورزشکار و استفاده از وسیله ای که پا را روی پدال نگه می دارد، مهم است. زین خیلی پائین یکی از دلایلی است که در صدمه به زانوها زیاد دیده می شود. همین طور پیشنهاد می شود که از درجات آسانتر و راحت تر استفاده کنید و سریع تر پدال بزنید تا اینکه روی درجات سخت به خودتان و زانویتان فشار بیشتر بیاورید.

سندروم مالش نوار ایلئو تی بیال

پس از هر برنامه ورزشی چندین بار در روز حرکات کششی برای نوار ایلئو تی بیال و عضلات باسن انجام دهید. از یک مربی ورزشی یا یک فیزیوتراپ کمک بگیرید.

دوچرخه سواران باید از دوچرخه متناسب با قد و قواره خود استفاده کرده و همین طور از یک حالت ارگونومیک استفاده کنند.

دوندگان می توانند ریسک صدمات زانو را با انتخاب زمین صاف کم کنند و روی زمین ناصاف و ناهموار ندوند.

دوندگانی که روی پیست بیضی شکل تمرین می کنند باید یکبار در میان جهت دویدن را عوض کنند تا فشار وارده بر یک پا بیش از دیگری نباشد. کسانی که در خیابان می دوند هم مدام یک پایشان را بالاتر از دیگری می گذارند زیرا خیابان ها هم دارای شیبی هستند که کمک به تخلیه آب برف و باران می کند.

کوهنوردان هم قبل از بالا رفتن از کوه های بلند چند مرتبه از کوه های کوچک بالا بروند تا آمادگی داشته باشند. استفاده از چوب راه رفتن هم کمک به کم شدن استرس وارده به زانوها می کند.

درمان های دارویی

در مرحله حاد، صدمات در اشخاص متفاوت است و بین ۷ تا ۱۰ روز طول می کشد و با یک مرحله انفلاماسیون شدید که ۴۸ تا ۷۲ ساعت طول می کشد شروع می شود که باید هر چه زودتر انفلاماسیون و درد را آرام کرد و بعد انفلاماسیون هنوز وجود دارد ولی به مقدار کمتر، قسمت صدمه دیده آمادگی بیشتری از قبل برای صدمات دیگر دارد و نسوج اطراف آن التهاب پذیرتر از سابق هستند.

چند راهنمایی

به زانوها استراحت بدهید و حرکاتی را که باعث صدمه شده تکرار نکنید. استراحت یکی از روش های مهم درمان است ولی یک بی حرکتی طولانی نیز باعث سختی حرکات و ضعف عضلات نگهدارنده زانو می شود. زانو هرگز نباید در استراحت کامل باشد و یا کم حرکت بماند، مالیدن یخ به مدت ۱۰ تا ۱۲ دقیقه روی زانو هر یک یا دو ساعت در دو سه روز اول و بعد سه تا چهار بار در روز، (کمپرس آب سرد و ساک ماژیک بی اثرند زیرا به اندازه کافی سرد نیستند و زود گرم می شوند) از یخ تا موقعی که سیمپتوم ها وجود دارند استفاده کنید.

داروها: در این مرحله پزشک به ندرت داروهای ضد درد مثل تایلنول و یا آنتی انفلاماتوارهای غیر استروئیدی مثل ادویل، موترن و غیره که در بازار آزاد تهیه می شوند و یا از داروهای دیگری که با نسخه تهیه می شود تجویز می کند. از آنتی انفلاماتوارها نباید بیشتر از دو تا سه روز استفاده کرد. اگر سیمپتوم ها هنوز جدی هستند پزشک پیشنهاد می کند که به فیزیوتراپ مراجعه شود.

در مرحله توان بخشی درمان اکثر صدمات عضلانی استخوانی زانو با حرکات ورزشی در منزل انجام می شود. حرکات معمولاً برای کشش نوار ایلئو تی بیال برای سندروم آن و تقویت عضله چهار سر و بهبودی وضع کشکک برای سندروم رانی کشککی است که توسط پزشک ورزشی یا فیزیوتراپ آموخته می شود.

در مواقعی که تمرین های خانگی موثر نشود و سیمپتوم ها شدیدتر، از درمان های فیزیوتراپی استفاده می شود. فیزیوتراپی از خشک شدن مفصل (انکیولوز) جلوگیری کرده، انفلاماسیون را کم می کند و به تقویت عضلات و تحرک مفصل کمک می کند.

استفاده از بانداژ در اکثر صدمات زانویی نتیجه ندارد مخصوصاً در سندروم رانی کشککی اصلا نباید استفاده شود، زیرا باعث فشار بیشتری بر روی کشکک می شود و عوارض را شدیدتر می کند.

بازگشت به فعالیت های روزمره

بازگشت به فعالیت های روزمره به تدریج وقتی که دیگر درد وجود ندارد و عضو تمام حرکات اولیه را پیدا کرده انجام می شود. تکرار حرکات ورزشی که در منزل انجام می شد به پیشگیری از بازگشت بیماری کمک می کند. اگر دردهای زانو بر اثر فشار زیاد شغلی است بازگشت به کار باید با مشورت پزشک متخصص کار انجام شود. تعویض نوع کار یا محل کار در اغلب موارد برای عدم بازگشت درد مفید است.

عمل جراحی

جراحی به ندرت لازم می شود و سعی می شود که از آن به علت نتیجه نگران کننده در درازمدت استفاده نشود. باید توجه داشت که یک توان بخشی ناکامل یا بازگشت سریع به فعالیت های روزمره باعث تاخیر در بهبودی و زیاد شدن امکان بازگشت بیماری می شود.

طب مکمل

ورزش های تقویتی و کششی عضلات از درمان های اساسی اکثر صدمات عضلانی استخوانی زانوست و باید صددر صد جزو هر نوع درمان باشد.

طب سوزنی: یک مطالعه چاپ شده در سال ۱۹۹۹ نشان دادکه برای کم کردن سیمپتوم های سندروم رانی ـ کشککی و بهتر شدن وضع بدنی، طب سوزنی همراه با فیزیوتراپی بسیار موثرتر است تا فیزیوتراپی به تنهایی. این مطالعه به مدت یک سال بر روی ۷۵ بیمار که از این سندروم در حین فعالیت به مدت متوسط شش سال و نیم رنج می بردند، انجام شد.

بیوفیدبک: در یک مطالعه اولیه به روی ۲۶ بیمار که از سندروم رانی ـ کشککی رنج می بردند نشان داد که بهبودی آنها سریع تر انجام گرفته.

آرنیکا (چشم گاو): کمیسیون E قبول دارد که گل های آرنیکا دارای خواص آنتی انفلاماتوار و ضد درد هستند و برای صدمات مفصلی به کار می روند.

چنگال شیطان: موثر بودن ریشه این گیاه آفریقایی برای درمان دردهای مفصلی و عضلانی استخوانی توسط کمیسیون E و Escop تائید شده. درمان حدود ۲ تا ۳ ماه طول می کشد.

صمغ کُندر: Boswellia در طب سنتی چینی و هندی به کار می رود و دارای خواص آنتی انفلاماتواری می باشد.

صمغ کاج: از آن برای درمان دردهای مفصلی و عضلانی استفاده می شده است.

درخت بید سفید: پوست درخت بید سفید دارای سال سین ـ ماده اولیه آسپرین ـ است و قرن هاست که به علت خواص ضد درد و آنتی انفلاماتوار برای درمان صدمات تاندونی به کار می رود، ولی هیچ مطالعه کلینیکی در این باره انجام نشده. چندین مطالعه کوچک موثر بودن آن را برای بهبود دردهای کمری نشان داده است.

استئوپاتی: در موقعی که سندروم مالش نوار ایلئو تی بیال بر اثر یک عدم تعادل سبک باسن تولید شده، استئوپاتی با تعادل باسن به بهبود وضع بیمار کمک می کند.

امواج شوک دهنده برای افرادی که دچار تاندونیت کشککی مزمن هستند باعث کم شدن درد می شود یک مطالعه که در سال ۲۰۰۷ بر روی ۷۳ ورزشکار که از تاندونیت کشککی رنج می بردند نشان داد که درمان با امواج شوک دهنده ۴ مرتبه در فاصله ۲ تا ۷ روز به درمان کمک کرده ولی باید مطالعات دیگری انجام شود.

گلوکزامین و کندروآیتین با این که خیلی مشهور شده و دلائلی هم برای موثر بودن آن وجود دارد بر روی دردهای آرتروز سبک و متوسط اثر داشته ولی تا به حال هیچ مطالعه کلینیکی بر روی انواع دیگر دردهای زانویی انجام نشده است.

*عطا انصاری استاد سابق دانشکده پزشکی دانشگاه کیسانگانی Kisangani است.