* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
گریپ چیست
گریپ یا انفلوانزا بیماری ای است که با حمله ی یک ویروس به دستگاه تنفسی به وجود می آید و بر روی تمام بدن اثر می گذارد. بیماری ۳ تا ۷ روز طول می کشد و می تواند مانع فعالیت های روزانه ی بیمار شود.
این نوع ویروس مرتباً تغییر حالت می دهد به همین جهت هر ساله نوع جدیدی از گریپ تولید می شود و واکسن باید برای مدل جدید ویروس تهیه شود.
در کانادا هر ساله ۱۰ تا ۲۵ درصد مردم دچار گریپ می شوند و با اینکه اکثر بیماران بدون مشکلات ثانویه خوب می شوند ولی بین سه تا پنج هزار نفر بر اثر بیماری فوت می کنند و اکثر آنها بیماران ضعیف بوده اند.
در آمریکای شمالی فصل گریپ از نوامبر شروع شده و تا آوریل ادامه دارد. فصل گریپ در تمام مناطق آمریکای شمالی یکسان نیست و بستگی به محل و هوای آن دارد. سه نوع ویروس باعث تولید گریپ می شوند و هر کدام گروه های مختلفی دارند.
ـ نوع A ـ از همه خطرناک تر است و چندین پاندمی (همه گیری) تولید کرده مثل پاندمی مشهور گریپ اسپانیولی در سال ۱۹۱۸ که باعث مرگ بیش از ۲۰ میلیون نفر شد. در سال ۱۹۶۸ نوبت گریپ هنگ کنگی بود که تولید پاندمی بکند. ویروس نوع A در مدت خیلی کوتاهی تغییر حالت می دهد و در نتیجه مقابله با آن مشکل تر می شود و بدن باید یک جواب ایمنی برای هر نوع ویروس انفلوانزای منتشر شده آماده کند.
ویروس نوع A در هر قرن ۳ تا ۴ پاندمی تولید می کند. در سال ۲۰۰۹ یک نوع جدید ویروس نوع A یک پاندمی جدید تولید کرد و طبق نظر متخصصان بهداشت عمومی نسبت به تعداد افرادی که جانشان را از دست دادند خطرناک بودن آن متوسط اعلام شد.
گریپ مرغی نیز از انواع نوع A می باشدکه باعث بیماری در پرندگان اهلی مانند مرغ و خروس و بوقلمون و پرندگان وحشی مثل غاز و اردک می شود. این ویروس به راحتی از پرندگان به انسان سرایت می کند ولی به ندرت از انسان به انسان، نوع HSN1 باعث مرگ افراد زیادی در آسیا شد.
معمولاً در نزد کسانی که تماس مستقیم با پرندگان بیمار یا مرده داشتند و یا در بازارهای فروش پرندگان زنده رفت و آمد داشتند بیشتر دیده شده است.
نوع B ـ در اغلب موارد خطرش کمتر است و باعث اپیدمی های محلی می شود. این نوع ویروس کمتر تغییر حالت می دهد که نوع A.
نوع C ـ سیمپتوم های تولید شده شبیه سرماخوردگی است و این نوع ویروس هم نسبت به نوع اول کمتر تغییر حالت می دهد.
گریپ یا سرماخوردگی
در حالت گریپ
ـ تب و سردرد به ندرت دیده می شوند.
ـ دردها و خستگی و ضعف زیاد مهم نیستند.
ـ آب بینی مرتباً جاریست.
ـ سرما باعث گریپ نمی شود.
ایتالیایی های قرن چهاردهم تصور می کردند که گریپ با سرما می آید و آن را influenza di freddo می نامیدند که زیاد هم اشتباه نبود چون گریپ ها در مناطق شمالی و جنوبی اغلب اوقات در زمستان تولید می شوند، ولی در آن زمان نمی دانستند که در مناطق گرمسیر گریپ در تمام مدت سال می تواند مردم را بیمار کند و در حقیقت فصلی برای اپیدمی وجود ندارد.
در مدت زمان طولانی مردم تصور می کردند که سرما باعث می شود که مقاومت بدن در مقابل گریپ کم بشود ولی هیچ دلیل علمی وجود ندارد که نشان بدهد که بر اثر سرما سیستم دفاعی ضعیف شده و ویروس وارد دستگاه تنفسی می شود و اگر بیماری در زمستان زیاد دیده می شود احتمالاً بر اثر اینست که مدت زیادتری در منزل هستیم و امکان بیشتری برای سرایت بیماری هست، به علاوه این که در زمستان هوا خشک تر و سرایت بیماری بیشتر است، زیرا در مواقعی که هوا خشک نیست، رطوبت مخاط بینی از ورود میکرب ها جلوگیری می کند، ولی در هوای خشک، مخاط بینی هم خشک و باعث راحتی ورود ویروس به بدن می شود.
مسری بودن و آلوده کردن
یک شخص مبتلا از یک روز قبل از به وجود آمدن سیمپتوم های اولیه تا ۵ الی ۱۰ روز بعد می تواند دیگران را مبتلا کند و کودکان می توانند بیشتر از ۱۰ روز مسری باشند. گریپ به سرعت سرایت می کند و یکی از علل آن پخش شدن قطرات بسیار ریز آلوده در هوا به علت سرفه یا عطسه کردن شخص بیمار می باشد. ویروس بر اثر آب دهان نیز منتشر می شود. ویروس می تواند روی دست ها و صورت شخص بیمار هم وجود داشته باشد، لذا باید از بوسیدن و دست دادن به بیمار خودداری کرد. همین طور اشیاء شخص بیمار مثل اسباب بازی کودکان آلوده به ویروس می توانند عامل سرایت بیماری بشوند زیرا ویروس ها یک تا دو روز در روی سطح اشیاء زنده می مانند.
مشکلاتی که بیماری می تواند تولید کند
مشکلات خطرناک وقتی تولید می شوند که گریپ توام با یک عفونت باکتریایی باشد مثل سینه پهلو و اشخاصی که قبلاً دچار برونشیت، برونشیولیت و آسم بوده اند گریپ هم روی آن اضافه می شود. همین طور می تواند باعث شدت مشکلات قلبی بشود. اشخاصی که سلامتی کامل ندارند مانند افراد مسن و آنهایی که دچار بیماری های ریوی هستند بیشتر در خطر مشکلات و مرگ هستند.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم
اگر سیمپتوم های زیر دیده شد برای تشخیص و احتمالاً درمان عوارض ناخواسته باید به پزشک مراجعه کرد:
ـ تب بالاتر از ۵/۳۸ درجه سانتی گراد بیش از ۷۲ ساعت
ـ تنگی نفس در حال استراحت
ـ درد در قفسه سینه
سیمپتوم های گریپ
علائم گریپ می تواند از ۲۴ ساعت تا یک هفته و بیشتر طول بکشد ولی معمولاً بین ۳ تا ۷ روز است. خستگی و سرفه ممکن است تا دو هفته ادامه داشته باشد.
در ابتدا پیدایش لرز ناگهانی، دردهای عضلانی در تمام بدن، سردرد، گلودرد، عطسه کردن و تب شدید تا ۴۰ درجه سانتی گراد. باید در نظر داشت که در کودکان کمتر از ۵ سال و بالغین ۶۵ سال به بالا میزان تب زیاد مهم نباشد. سپس سرفه های خشک و آبریزش بینی و درد قفسه صدری.
علائم دیگری که ممکن است دیده شوند عبارتند از احساس سوزش در چشم ها، عرق کردن شبانه، اسهال ویروسی که به آن گریپ روده ای نیز می گویند، خواب آلودگی شدید، عدم داشتن اشتها و دردهای مفصلی.
توجه: باید در نظر داشت که این علائم ممکن است که با ویروس های مشابه گریپ یا ویروس هایی که به سیستم تنفسی حمله می کنند مانند پارا انفلوانزا و سایر بیماری ها نیز دیده شوند.
چه کسانی در خطر مبتلا شدن هستند
تمام افراد می توانند به گریپ مبتلا شوند و افرادی که سیستم دفاعی ضعیفی دارند بیشتر در خطرند.
بچه های کوچک مخصوصاً آنهایی که به کودکستان و مهد کودک می روند و افرادی که با آنها در تماسند.
ـ افراد مسن مخصوصا آنهایی که در خانه سالمندان زندگی می کنند. ۸۰ تا ۹۰ درصد افرادی که بر اثر بیماری جان خود را از دست می دهند از این گروه هستند.
افرادی که در کلینیک ها، بیمارستان ها، داروخانه ها و امثال آن کار می کنند به علت تماس مداوم با گروه های در خطر.
ـ خانم های باردار از ماه چهارم به بعد.
ـ افرادی که دچار بیماری های مزمن هستند، مثل مبتلایان به ایدز، بیماری های مزمن کلیوی و قلبی عروقی، کم خونی های مهم، دیابت و بیماری های ریوی.
ـ افرادی که تحت درمان با داروهای ضعیف کننده سیستم دفاعی هستند مثل داروهای ایمیونوسوپرسور، کیموتراپی، تعویض عضو، آنتی بیوتیک ها و احتمالاً آنهایی که دچار نگرانی هستند و افکار منفی دارند.
عوامل تولید کننده خطر بیماری
ـ داشتن سیستم دفاعی ضعیف به علت استرس مزمن، کم خوابی، بدغذایی و غیره.
ـ کسانی که مجبورند در مکان های عمومی در مدت شیوع بیماری رفت و آمد داشته باشند، مثل مراکز خرید، توالت های عمومی، استفاده از وسائل نقلیه عمومی و غیره.
ـ ماندن در محیط کوچک و بسته با چند نفر دیگر مثل سفر با ترن، هواپیما، کشتی های تفریحی.
راهنمایی های اولیه برای پیشگیری
گریپ معمولاً اثرات خیلی بدی بر روی سلامتی ندارد ولی وقتی که بیمار سلامتی متزلزل داشته باشد این بیماری عفونی می تواند مشکلات سلامتی جدی و مرگ آور تولید کند.
راهنمایی هایی برای پیشگیری را در زیر می خوانید:
ـ در هنگام دوره اپیدمی
ـ شستن دست ها با صابون، از دست زدن به چشم و دهان و بینی خودداری کردن زیرا محل ورود ویروس می باشند.
ـ زیاد به بیمار مبتلا نزدیک نشدن. برای جلوگیری از پخش آلودگی بیمار مبتلا هنگام سرفه و عطسه باید دستش را بالا برده در زاویه آرنج سرفه و عطسه کند.
ـ در هنگام اپیدمی زیاد در اماکن عمومی نباید رفت.
در نظر داشته باشید که بیمار تا زمانی که سیمپتوم های گریپ را دارد می تواند دیگران را آلوده کند.
ـ واکسینه شدن اگر شخص در خطر مبتلا شدن و یا در معرض عوامل مبتلا کننده قرار دارد.
تقویت سیستم دفاعی
در فصل بیماری گریپ تقریباً تمام مردم در معرض ویروس قرار دارند ولی همه به بیماری مبتلا نمی شوند و این بستگی به جواب سیستم دفاعی بدن شخص دارد و می شود این سیستم را تقویت کرد با:
ـ رژیم غذایی سالم و کامل
ـ کم کردن مصرف الکل، شکر و کافئین
ـ ورزش مرتب
ـ خواب کافی
ـ و در صورت لزوم پیدا کردن راه حل هایی برای کم کردن استرس ها
بخش دوم و پایانی هفته آینده
* عطا انصاری استاد سابق دانشکده پزشکی دانشگاه کیسانگانی Kisangani است
