* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
Mumps
در خبرهای کانادا احتمالا شنیده اید که چهارده بازیکن حرفه ای هاکی به بیماری اوریون مبتلا شده اند. دوستداران هاکی، عکس سیدنی کرازبی، بازیکن برجسته ی هاکی را با گردن ورم کرده به هم نشان می دهند. حال با بیماری این بازیکنان آشنا شویم.
اوریون یک بیماری مسری است که بر اثر سرایت ویروس تولید می شود و باعث تورم و التهاب یک یا دو غده پاروتید که مسئول تهیه بزاق هستند می شود. این غده ها در نزدیکی گوش ها هستند، گردن و گونه ها متورم می شوند و باعث تولید درد در هنگام جویدن و قورت دادن غذا می شود. این عفونت ممکن است به غده های دیگر مانند لوزالمعده، مغز، بیضه و تخمدان هم گسترش یابد.
بیماری معمولاً به کودکان حمله می کند و به تدریج نادرتر هم می شود مخصوصاً در ممالکی که واکسن سه گانه سرخک، مخملک و اوریون جزو سیستم واکسیناسیون سیستماتیک مجانی برای کودکان است.
سرایت
ویروس اوریون به راحتی از یک شخص به نفر دیگر سرایت می کند به وسیله پخش آب دهان شخص بیمار بر اثر سرفه یا عطسه و یا تماس با اسباب بازی یا ظروف آلوده.
شخص آلوده به ویروس اوریون از سه روز قبل از تورم غدد پاروتید که به آن پاروتیدیت می گوییم تا ۹ روز بعد به شدت قابلیت انتقال ویروس را دارد.
مشکلاتی که بیماری می تواند تولید کند
با این که این مشکلات به ندرت دیده می شوند ولی بیماری می تواند باعث بروز مشکلات زیر بشود:
ـ مننژیت: اگر عفونت بر اثر جریان گردش خون به دستگاه عصبی برسد (در حدود ۵ درصد بیماران)
ـ انسفالیت: اگر مغز بیمار عفونی شود می تواند مرگ آور باشد (یک در هزار از بیماران)
ـ پانکرانیت
ـ اورکیت عفونت بیضه ها یا در تخمدان ها در نوجوانان تازه بالغ
از دست دادن شنوایی با این که بسیار ه بندرت دیده می شود، اوریون می تواند باعث کر شدن دائمی یک یا هر دو گوش بشود.
سیمپتوم های بیماری اوریون
سیمپتوم های بیماری معمولاً ۲ تا ۳ هفته پس از تماس با ویروس دیده می شوند. بعضی از افراد سیمپتوم های کمی دارند و بعضی اصلا هیچ سیمپتومی ندارند. سیمپتوم های دیده شده عبارتند از:
ـ تب
سیدنی کرازبی بازیکن مشهور هاکی نیز مبتلا شده است
ـ سردرد
ـ تورم یک یا دو طرف صورت نزدیک فک بر اثر تورم غدد بزاقی
ـ درد در هنگام جویدن و قورت دادن
ـ خستگی
ـ بی اشتهایی
ـ درد در عضلات و گوش ها
بعضی از سیمپتوم هایی که نشانگر شدت بیماری هستند، عبارتند از:
ـ تب ۴۰درجه سانتیگراد (۱۰۴درجه فارنهایت)
ـ سختی عضلات گردن
ـ غش کردن
ـ سرگیجه
ـ سردردهای شدید
ـ دردهای شکمی
ـ تورم یا حساسیت یک یا هر دو بیضه
پیشگیری
در کانادا از سال ۱۹۶۹ که واکسن اوریون مورد استفاده است ۹۹ درصد از تعداد بیماران کم شده و از ۳۴۰۰۰ بیمار به کمتر از ۴۰۰ نفر در اوائل سال های ۱۹۹۰ رسید و از سال ۲۰۰۰ به بعد به طور متوسط ۸۰ بیمار در سال دیده می شود.
ولی مراکز اپیدمیک در مناطق مختلف کشور در ده سال گذشته مرتباً دیده شده است.
با اینکه اوریون در کانادا کم دیده می شود، ولی مرتبا مناطق اپیدمیک دیده می شوند و اشخاصی را که واکسینه نشده اند و یا فقط یک بار واکسینه شده اند را مبتلا می کند. این مناطق اپیدمیک در نقاط زیادی از دنیا وجود دارند و مسافران آلوده شده به ویروس در خارج می توانند کودکان ایمیونیزه شده در آمریکای شمالی را مبتلا کنند.
با دو بار واکسینه شدن توسط واکسن سرخک، مخملک و اوریون می شود از بیماری مصون ماند. جدول واکسیناسیون سیستماتیک در کانادا دو بار، واکسن سرخک، مخملک و اوریون و یا همراه با واکسن آبله مرغان است. تزریق اولین واکسن در حدود ۱۲ تا ۱۵ ماهگی و دوز دوم در ۱۸ ماهگی یا بین ۴ ـ ۶ سالگی قبل از ورود به مدرسه.
درمان های دارویی
در اکثر موارد بیماری پس از دو هفته خوب می شود و احتیاج به درمان ندارد، ولی می شود بعضی از سیمپتوم ها را آرام کرد مثل تب و درد.
کمپرس با آب سرد یا ولرم برای آرامش تورم غدد پاروتید.
استفاده از استامینوفن مثل تایلنول، تمپرا، پانادول و … یا ایبوپروفن مثل ادویل، موترن و امثالهم.
توجه داشته باشید که از ایبوپروفن برای کودکان کمتر از ۶ ماه استفاده نکنید و هرگز به کودکان و نوجوانان آسپرین (اسید استیل سالی سیلیک) ندهید.
برای سرعت بهبودی مهم است که:
ـ فعالیت های آرام و استراحت داشته باشید.
ـ مرتبا مایعات مثل آب، آب میوه و سوپ بخورید. از آب میوه های ترش استفاده نکنید زیرا باعث تحریک و درد غدد ترشح بزاق می شود.
از غذاهای نرم مثل پوره، ماست، بستنی و امثالهم به مقدار کم پنج، شش بار در روز استفاده کنید.
بیماری می تواند باعث بسته شدن مجرای ترشحی غده پاروتید و یا تورم لوزه ها هم بشود. اگر فکر می کنید که کودک یا نوجوان شما دچار بیماری شده باید با پزشک تماس بگیرید. لازم است که مورد بیماری را به منشی دکتر هم بگویید تا شما را در اتاق انتظار نگه ندارد تا دیگران آلوده شوند.
* عطا انصاری استاد سابق دانشکده پزشکی دانشگاه کیسانگانی Kisangani است.
