* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
بیماری پارکینسون یک بیماری دژنراتیو است که بر اثر مرگ آرام و پیشرونده ی نرون های مغزی به وجود می آید. به دلیل آنکه بخشی از مغز که نقش مهمی در کنترل حرکات دارد، دچار می شودف شخص مبتلا به تدریج دچار حرکات تند و خشک و غیرقابل کنترل می شود. مثلاً بردن یک فنجان تا لب ها به آرامی و دقت، عمل مشکلی می شود.
امروزه درمان فقط برای کم کردن سیمپتوم ها و کاستن از پیشرفت بیماری به کار می رود و بیمار می تواند با پارکینسون سال ها زنده بماند.
مشکلات تولید شده توسط پارکینسون در بین ۵۰ تا ۷۰ سالگی پیش می آید و میانگین سنی ابتلا در کانادا ۵۷ سالگی است. در اوائل بیماری، سیمپتوم ها با پیری طبیعی اشتباه می شوند ولی به تدریج که بیماری پیشرفت می کند تشخیص بهتر انجام می شود. وقتی که سیمپتوم های اولیه دیده می شود به نظر می رسد که ۶۰ تا ۸۰ درصد سلول های ماده سیاه مغز که بعداً شرح می دهیم از بین رفته اند. هر ساله در جهان بیش از سیصدهزار نفر به این بیماری دچار می شوند. به نظر می رسد که سفیدپوستان بیشتر از سیاه پوستان و اسپانیایی ها و زرد پوستان بیمار می شوند. زردپوستان کمتر از همه نژادها مبتلا می شوند. در کانادا در حدود صدهزار نفر و در استان کبک ۲۵۰۰۰ بیمار وجود دارد و تعداد بیمار در سنین بالا بیشتر است. تصور می شود که در ۶۵ سالگی از هر صد نفر یک نفر و از۷۰سالگی به بالا از هر صد نفر دو نفر به آن دچار می شوند.
عدم تعادل در دوپامین
سلول های عصبی دچار شده بر اثر پارکینسون در مرکز مغز در قسمتی به نام ماده سیاه وجود دارند و این سلول ها سازنده دوپامین Dopamine هستند که یک پیام آور شیمیایی است که کنترل کننده حرکات است ولی هم چنین در احساس لذت نیز موثرند و مرگ این سلول ها باعث کمبود دوپامین می شود. معمولاً کنترل حرکات بر اثر تعادل دقیق بین مقدار دوپامین و استیل کولین (یک پیام آور شیمیایی دیگر) می باشد. اگر تعادل به هم بخورد، لرزش، سختی حرکات و عدم همکاری عضلات پیش می آید. برعکس تولید مقدار زیاد دوپامین می تواند از علل اولیه اسکیزوفرنی باشد.
علل
در اکثر موارد علت این که در بیماری پارکینسون نرون ها به تدریج از بین می روند معلوم نیست. دانشمندان معتقد هستند که یک سری عوامل ژنتیکی و محیط زیستی با هم همکاری می کنند ولی نمی توانند آنها را مشخص کنند. طبق مطالعات امروزی عوامل محیط زیستی مهم تر هستند تا عوامل ارثی ولی اگر بیماری قبل از ۵۰ سالگی به وجود بیاید عوامل ارثی مهمتر می شوند.
چند عاملی که بر اثر محیط زیست می توانند تولید بیماری بکنند عبارتند از:
۱ ـ در معرض زودرس یا طولانی مدت قرار گرفتن مواد شیمیایی آلوده کننده ی هوا مانند: حشره کش ها، علف کش ها و انگل کش ها .
۲ ـ MPTP یک ماده مخدر که گاهی با هروئین مخلوط می کنند، باعث بروز ناگهانی نوعی پارکینسون شدید و غیرقابل بازگشت می شود. این ماده مخدر درست مشابه انگل کش Roténone عمل می کند.
۳ ـ مسموم شدن با منواکسیددوکربن CO یا منگنز
سیمپتوم های بیماری پارکینسون
سیمپتوم های مربوط به حرکات بدن معمولاً به صورت آسی متریک دیده می شود یعنی اول فقط یک قسمت بدن را فرا می گیرد و بعد از چند سال به هر دو قسمت بدن می رسد.
سیمپتوم هایی که بیش از همه دیده می شوند:
ـ در ۷۰ درصد موارد علائم اولیه لرزش ریتمیک غیرقابل کنترل یک دست و بعد سر و ساق پاها دیده می شود. این حرکات بیشتر در حالت استراحت و با استرس وجود دارند و برعکس ۲۵ درصد بیماران هیچ گونه لرزشی ندارند.
باید به خاطر داشت که لرزشی که بر اثر فعالیت دیده می شود مثلاً برداشتن یک شئی هیچ ربطی به پارکینسون ندارد.
ـ کم شدن و یا قطع لرزش در هنگام حرکات و یا خواب
ـ سختی حرکات اعضا، حرکات آهسته، سخت و سریع و بی دقت و به تدریج که بیماری پیشرفت می کند باعث می شود که کارهایی مانند بستن دکمه لباس یا بند کفش، برداشتن سکه های پول، راه رفتن، ایستادن و خروج از اتوموبیل سخت و غیرممکن می شود.
ـ بیماران رفتار مشخصی دارند، قدم های کوچک با کشیده شدن پاها بر روی زمین، پشت خمیده راه رفتن و کمبود یا عدم حرکات دست ها در هنگام راه رفتن.
ـ کم شدن حس بویایی، بدخوابی و کم خوابی، و یبوست می تواند در اوائل بیماری دیده شود.
ـ پس از پیشرفت بیماری عدم تعادل پیش می آید.
سیمپتوم های دیگر که ممکن است دیده شود:
ـ دپرسیون و نگرانی
ـ اشکال در بلع
ـ تولید زیاد بذاق و اشکال در بلعیدن باعث خروج آب دهان می شود.
ـ صدای لرزان، نامفهوم
ـ عدم حرکات صورت در تغییر حالات مختلف (صورت نشان دهنده خوشحالی یا غم نیست)
ـ کم شدن و یا عدم پلک زدن
ـ داشتن خط ریز و درهم به علت آهستگی حرکات دست
ـ داشتن پوست چرب در صورت و یا پوسته های ریز شبیه شوره مو در صورت
ـ عدم کنترل ادرار
ـ گیج بودن، از دست دادن حافظه و سایر ناهنجاری های روانی که با تأخیر در پیشرفت بیماری دیده می شود.
ـ اشکال در تغییر حالت دادن بدن مثلاً به سختی از بستر خارج شدن یا بلند شدن از روی مبل و در بعضی اشخاص حرکت دادن اعضای بدن غیرممکن می شود.
سندروم پارکینسونی یا بیماری پارکینسون
سیمپتوم هایی شبیه بیماری پارکینسون در بعضی اشخاص پیش می آید، بدون این که بشود تشخیص بیماری پارکینسون داده شود. بیماری پارکینسون در ۸۵ درصد افرادی که سندورم های پارکینسونی دارند دیده می شود. اشخاصی که سندروم پارکینسونی دارند هم دارای اشکالات حرکتی هستند ولی فیزیولوژی بیماری فرق می کند و علت آن عدم تعادل در تولید استیل کولین است به جای دوپامین، بعضی تفاوت ها بسیار مشخص و درمان آن متفاوت است.
در بین عواملی که تولید سندروم پارکینسونی می کنند می توان از صدمات وارد به مغز بر اثر یک ضربه و یا یک غده مغزی، سکته های خفیف مغزی و یا مصرف بعضی از داروهایی که برای درمان حالت تهوع، صرع، فشار خون بالا و روان درمانی به کار می روند نام برد. بیماری های کم یاب سیستم عصبی نیز می توانند تولید سندروم پارکینسونی بکنند.
چه کسانی در خطر مبتلا شدن هستند
ـ بیماری معمولاً در افراد ۵۵ سال و بالاتر دیده می شود.
ـ مردها بیشتر دچار می شوند تا خانم ها و علت آن مشخص نیست.
اشخاصی که مبتلا به بیماری پارکینسون می شوند اغلب دچار پریودهای دپرسیون هستند به طوری که دانشمندان در حال مطالعه بر روی هیپوتز این که دپرسیون از عوامل مهم تولید بیماری است هستند. به هرحال این مسئله باید ثابت بشود ولی امکان دارد که دپرسیون از علائم اولیه بیماری باشد.
پیشگیری از بیماری پارکینسون
هیچ گونه امکان شناخته شده پزشکی برای پیشگیری از بیماری پارکینسون وجود ندارد ولی دانشمندان می گویند که:
مردان که نوشابه های حاوی کافئین مانند قهوه، چای، نوشابه به صورت متعادل یک تا چهار فنجان در روز مصرف می کنند امکان دارد که عامل محافظت کننده برای بیماری پارکینسون باشد. یک مطالعه بر روی چینی ها نیز نشان دهنده این مسئله بوده، بر عکس بر روی زنان نشان دهنده آثاری شبیه مردان نبوده با این حال یک مطالعه که ۱۸ سال طول کشیده نشان می دهد که مصرف قهوه برای زنانی که هورمون تراپی جانشینی نمی کنند امکان ابتلا را کم می کند و بر عکس برای زنانی که هورمون تراپی جانشینی می کنند امکان مبتلا شدن را زیادتر می کند.
مطالعه درباره معتادان به دخانیات نشان داده که آنها کمتر در خطر بیماری هستند زیرا نیکوتین تحریک کننده تولید دوپامین می شود که جبران کننده کمبود آن در نزد بیماران است ولی این اثر در مقابل خطرات تولید شونده توسط دخانیات مانند تولید چندین نوع سرطان کاملاً بی ارزش است.
درمان های دارویی بیماری پارکینسون
اگر چه دارویی برای درمان بیماری پارکینسون وجود ندارد ولی داروهایی هست که می تواند سیمپتوم های آن را کم کند. همین طور عوض کردن سبک زندگی نیز به کاهش این عوارض کمک می کند. اگر داروها را با پیشرفت بیماری تنظیم کنیم این سیمپتوم ها به طور نسبتاً خوب تحت کنترل قرار می گیرند، با این که ناامیدی و نگرانی که توسط بیماری تولید می شود بیمار باید نقش مهمی را در تصمیمات گرفته شده برای درمان بازی کند.
بخش دوم و پایانی هفته آینده
