روز دوشنبه، ۲۶ ژانویه ۲۰۱۵ رهبر حزب چپ‌گرای سیریزا، آلکسیس سیپراس به عنوان نخست‌وزیر یونان در برابر رئیس جمهور این کشور به جای اسقف کلیسا سوگند یاد کرد.
اندوه بیکاری، فقر، خواری ملی و … روز یکشنبه جای خود را به لبخند و شادی داد و بیشتر یونانی‌ها تا صبح روز دوشنبه که باز هم اول هفته هست و چرخه‌ی روزگار به راه خود ادامه خواهد داد، در خواب فرو رفتند، با امید به این که دولت جدید چپ‌گرا بتواند اندکی، تنها اندکی از بار سنگین تحقیر ملی که برای‌شان مگر خواری و نداری و بیکاری، ارمغانی نداشته، بکاهد. نه تنها هواداران دولت جدید که بیشتر حزب‌های چپ‌گرای اروپایی و از جمله احزاب چپ اسپانیا و پرتغال آرزو می‌کنند که برنامه‌های اقتصادی و مالی یونان چنان به چرخش درآید که الگویی باشد برای مردم کشورهای دیگر اروپا که مجبور هستند تن به ذلت و فرومایگی نئولیبرال‌های آلمان، هلند و فنلاند بدهند. اینان باید آنچه سرمایه‌داران کشورهای بزرگ مانند آلمان دیکته می‌کنند را پذیرا باشند، وگرنه، از وام‌های خانمان‌سوز خبری نیست. این وام‌ها هم مگر سود برای بانک‌های متعلق به همان سرمایه‌دارها، توشه‌ای در انبان ندارد.
البته حزب سیریزا برای آن که بتواند اکثریت مجلس یونان را در اختیار داشته باشد، پس از نپذیرفتن همکاری حزب کمونیست یونان، با یکی از حزب‌های دست‌راستی که آنها هم مخالف برنامه‌های اتحادیه اروپا هستند، ائتلاف کرده و همین امر ممکن است در پیشبرد برنامه‌های از پیش طرح شده وقفه ایجاد کند. البته یانیس واروباکیس که پیش از انتخابات شایعه‌ی پست وزارت اقتصاد دولت چپ‌گرا برای او بر سر زبان‌ها بوده، در گفتگویی با روزنامه‌ی اطلاعات Information دانمارک گفته است: “نگران روزهای بعداز پیروزی هستم. اگر ما پیروز انتخابات شویم، زمانی برای برنامه‌ریزی نداریم. نیروهای
الکسیس سیپرس نخست وزیر جدید یونان به جای ادای سوگند گل بر مزار شهدا گذاشت
دست‌راستی از هیچ اقدامی برای شکست ما فروگذار نخواهند بود. آنها می‌خواهند پیروزی ما را در نطفه خفه کنند.”
حزب سیریزا با وعده‌ی گفتگوی مجدد در مورد وام‌های یونان به بانک‌های اروپایی و تغییر شرایط پرداخت آنها وارد میدان مبارزات انتخاباتی شد. این حزب به مردم قول داده که با «ترویکا» سازمان متشکل از اتحادیه اروپا، صندوق بین‌المللی پول و بانک مرکزی اروپا، وارد مذاکره خواهد شد و زیر بار تعهدهای کمرشکن دولت پیشین در برابر آنها نمی‌رود.
چالش‌های زیادی بر سر راه دولت جدید یونان خواهد بود؛ یکی از دشوارترین آنها هم اجرای قول کاهش وام‌های کشور به نیم آنچه که امروز بدهکارند، است. یونان اکنون مبلغ سیصدوهیجده میلیارد یورو به کشورها و بانک‌های اروپایی و صندوق بین‌المللی پول بدهکار است که در شعارهای انتخاباتی حزب سیریزا، حذف نیمی از آن برای برون‌رفت از بحران مالی کنونی قول داده شده است.
پیروزی حزب چپ‌گرای یونان، آن‌هم با درصدی بالا، سرمایه‌دارهای اروپایی را به لرزه واداشته که در تلاش هستند این لرزش را پنهان و از آشکار شدنش جلوگیری کنند. نمونه‌ی این لرزه، کاهش نرخ قیمت‌ها در بازار بورس جهان بوده که روز دوشنبه شاهد آن بودیم. قیمت یورو در مقایسه با سایر ارزهای جهانی در یازده سال اخیر به پایین‌ترین حد خود رسید.
البته واکنش بانک‌ها و مؤسسه‌های مالی سرمایه‌داری هم قابل توجه خواهد بود. این واکنش‌ها می‌توانند ستون فقرات حزب سیریزا را چنان آسیب بزنند که کمر راست کردن ناممکن شود. یادمان باشد، رسانه‌ها که بیشترین سهم را در فریب مردم دارند، در اختیار سرمایه‌داران هستند و می‌توانند چنان عمل کنند که شادی اندک امروز را خیلی زود به یأس و ناامیدی تبدیل نمایند. اگر چنین شود، دولت اصلی‌ترین پشتوانه‌ی خود که مردم هستند را به‌تدریج از دست خواهد داد و ایستادگی در برابر «ترویکا» اگرچه ناممکن که دشوار خواهد شد.
با نگاهی به چند واکنش از سوی مدیران و سیاستمداران کشورهای مختلف می‌شود دریافت که از هم‌اکنون شمشیرها را آخته و از رو بسته‌اند تا ترس در دل مردم یونان بنشانند:
یکی از بلندپایگان بانک مرکزی اتحادیه اروپا روز یکشنبه که هنوز هم نتیجه انتخابات قطعی نشده بود، در گفتگویی با رویترز گفت: “بانک‌ها نمی‌توانند برای راحتی مردم یونان، از پول خود چشم‌پوشی کنند و آن را ببخشند. در ادامه هم افزود که این کار از نظر حقوقی با مشکل روبرو خواهد شد.”
با وجود آن‌که پیروزی این حزب قطعی بود، شوک پیروزی حزب چپ‌گرای سیریزا چنان بود که مگر یک نفر بقیه تبریک پیروزی‌شان را دوشنبه اعلام کردند. بنا به گزارش‌های منتشر شده، تنها فرانسیس اولاند بود که یکشنبه پیروزی را به سیپراس تبریک گفته و خواهان امید و ادامه‌ی همکاری نزدیک با یونان شده است: «اروپا روح همبستگی، همکاری، پیشرفت و مسئولیت‌پذیری را که تاکنون با یونان داشته است، ادامه خواهد داد.»
دیوید کامرون، نخست‌وزیر انگلستان هم با تأخیر تبریک گفت و در پیام کوتاهی در توئیتر نتایج برآمده از انتخابات یونان را هشدار داد: «انتخابات یونان و نتیجه‌ی آن، موجب رشد ناامنی اقتصادی در اروپا خواهد شد. به همین‌خاطر، دولت بریتانیا باید بر برنامه‌های خود استوار بماند و ثبات را در خانه‌ی خویش 
مستحکم کند.»
آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان هم دولت جدید را تشویق و ترغیب کرد که: «دولت جدید باید نسبت به تعهداتی که دولت پیشین بر عهده داشته وفادار بماند.»
نرون دایسلبلو، وزیر اقتصاد هلند که اکنون ریاست جدید گروه وزرای دارایی حوزه یورو موسوم به گروه یورو را به‌عهده دارد، تأکید می‌کند که: «عضویت یونان در حوزه‌ی پولی یورو به پایبندی این کشور به اجرای قراردادهای‌اش بستگی دارد.»
نخست‌وزیر فنلاند، آلکساندر استاب، ضمن تبریک پیروزی حزب سیریزا، اعلام کرد که بدهی‌های یونان را نمی‌توان بخشید.»
با ادبیاتی که سران برخی از کشورهای اتحادیه اروپا به‌کار گرفتند، اجرای سیاست کشتن گربه پشت در حجله به خوبی نمایان است. صاحبان سرمایه که سیاستمداران هم بخشی از آنها هستند، فشار بر دولت‌های خود را از هم‌اکنون شروع کرده‌اند که مبادا یونان الگویی برای دیگر کشورهای اروپای جنوبی، مانند اسپانیا و پرتغال بشود. برده‌داری مدرن، دیگر از حالت فردی به شکل جمعی و سرزمینی درآمده و نباید گذاشت کسانی، این نوع برده‌داری که مدت‌ها است در آسیا و آفریقا اعمال می‌شود و اکنون به اروپا هم رسیده را تقویت کنند. پایداری و استقامت مردم یونان در برابر هجوم سرسام‌آور نیروهای موسوم به لیبرال اما در واقع نئولیبرال، بستگی به همبستگی مردم کشورهای دیگر و به‌ویژه احزاب چپ و سوسیال دموکرات اروپا و جهان دارد. باید از هم‌اکنون، گام‌هایی برای پشتیبانی از خواست‌های به‌حق مردم یونان برداشت تا یوغ بردگی که اتحادیه اروپا و سازمان موسوم به «ترویکا» در لباس خیرخواهی بر گردن آنان نهاده است، فرو بریزد و آزادی و استقلال نیز که دور هم نیست، در تیررس باشد. پیام آنگلا مرکل روشن است: در تجارت و بازرگانی جهانی، رحم و بخشودگی جایی ندارد. با وجود به زانو درآمدن مردم یونان، بانک‌های اروپایی سهم خود را طلب می‌کنند و گذشتی هم در کار نیست. در این معنا، چنانچه پیش از این هم گفتم، آنها از همه‌ی امکان‌های خود برای ایجاد ترس و رعب در مردم و حزب سیریزا استفاده خواهند کرد تا به‌این‌ترتیب، دولت جدید نتواند قول‌های انتخاباتی را عملی کند. به‌همین‌خاطر، پشتیبانی احزاب مترقی جهان از دولت جدید یونان که برآمد انتخابات قانونی و دموکراتیک است، لازم می‌باشد. اگر سیاست‌های بانک‌ها بتواند انتخاب مردم را نادیده بگیرد و بار دیگر بذر فقر و ناامیدی پاشیده شود، باید مرگ دموکراسی را به سوگ نشست.
می‌گویم مرگ دموکراسی را باید به سوگ نشست که بر اساس برنامه‌های اخیر دولت دست‌راستی یونان، دولتمردان از پاسخگویی به مردم و دستگاه قضایی مصون بوده‌اند و دولت جدید قصد دارد که این مصونیت پاسخگویی و بی‌مسئولیتی را از سیستم مدیریتی کشور بردارد. مصونیت از پاسخگویی نوعی کاپیتولاسیون داخلی است؛ آخر کسانی که امروز سر کار هستند، نمایندگان شرکت‌ها و بانک‌هایی هستند که سرچشمه‌ی زوال کشور بوده‌اند.
بنابراین امیدوار باشیم که با پشتیبانی مردم جهان، حزب سیریزا بتواند چنانچه قول داده، پیمان‌های بسته شده با سازمان «ترویکا» که نماینده اتحادیه اروپا، صندوق بین‌المللی پول و بانک مرکزی اروپا است را به گفتگو بنشیند و تجدید نظر در شرایط آن را ممکن کند تا مردم یونان از خفگی رها شوند و نفسی بکشند. در این معنا، هدف مستهلک کردن بخشی از وام‌های یونان است که ماه مارس سررسید پرداخت آن است. بنابراین، مسئولیت بزرگی پیش روی حزب سیریزا است؛ به‌ویژه که فشار و خواست کشورهای اروپایی هم اندک نیستند و تاکنون تنها ساز مخالف آنها به‌گوش رسیده است و گویا نغمه‌ای دیگر نیاموخته‌اند. اگر چنین شود و یونان نتواند خواست‌های کشورهای قدرقدرت اتحادیه اروپا را عملی کند، جدایی از سیستم اتحادیه اروپا تنها راهی است که پیش روی دولت و مردم یونان باقی می‌ماند. جدایی که تاکنون سابقه نداشته و آسان هم نیست. ارزش ناچیز ارز یونان در مقابل یورو و به احتمال دلار، قدرت 
خرید این کشور را کم و در رقابت‌های بین‌المللی نیز مگر شکست، چیزی در انتظار آنها نخواهد بود.
در مقاله‌ای که در سال ۲۰۱۱ نوشتم و در شهروند هم منتشر شد، گفته بودم که یکی از راه‌های فرار از خفت و خواری یونان، اعلام ورشکستگی است تا از پرداخت بدهی‌ها رها شود، اما اکنون میزان این بدهی‌ها دوچندان شده و اگر یونان بخواهد در حوزه یورو بماند و در عین حال از پرداخت بدهی‌های‌اش سر باز بزند، شرایط جدیدی نمایان خواهد شد که تاکنون تجربه نشده است. بنابراین تأکید می‌کنم که اگر اتحادیه اروپا و بانک‌ها همکاری با یونان و تغییر شرایط قراردادهای بسته شده را نپذیرند، تنها تکیه‌گاه دولت جدید، مردم یونان است که نیمی از آنان به حزب تازه به قدرت رسیده رأی داده‌اند. برخورد با چنین شرایطی نه برای یونان و نه برای اتحادیه اروپا، آسان نخواهد بود.
تنها امیدوار هستیم که حزب سیریزا با درایت بتواند گفتگوهای موفقی با اتحادیه اروپا و بانک‌های وام‌دهنده داشته باشد تا بتواند ضمن تغییر شرایط وام‌ها و حذف احتمالی بخشی از آن، بیکاری را کاهش دهد تا چرخه‌ی اقتصاد ورشکسته‌ی کشور نیز در جهت رونق به حرکت درآید. اگر چنین نشود، بحران سیاسی که در برابر یونان است، مرگ اقتصاد این کشور را نیز در انبان دارد. وضعیت اقتصادی امروز یونان نسبت به چند سال پیش، سقوط ۲۵ درصدی را نشان می‌دهد، بیکاری بین جوانان بیش از ۶۰ درصد است و فقر بیداد می‌کند. پیروزی روز یکشنبه، سوسوی امید را روشن کرده که درایت و درستی سیاستمداران ضامن پشتیبانی مردم خواهد بود که بهترین اسلحه در گفتگوهای پیش رو خواهند بود.
* عباس شکری دارای دکترا در رشته ی “ارتباطات و روزنامه نگاری”، پژوهشگر خبرگزاری نروژ، نویسنده و مترجم آزاد و از همکاران تحریریه شهروند در اروپا است.
Abbasshokri @gmail.com
