سه اشتباه سیاسی بزرگ اردوغان حزب موفق عدالت و توسعه را به ورطه شکست کشاند
جلد شهروند ۱۵۴۶
حزب اردوغان دیگر نمی تواند به تنهائی بر ترکیه حکومت کند و مجبور به ائتلاف با یک حزب دیگر است
دردسر بزرگی که “توالت طلا” در آستانه انتخابات برای رئیس جمهور اسلامگرای ترکیه آفرید
انتخابات پارلمانی روز یکشنبه (هفتم ژوئن ۲۰۱۵) شکستی بزرگ برای رجب طیب اردوغان رئیس جمهور اسلامگرای ترکیه و در مقابل یک پیروزی خارج از تصور برای حزب دموکراتیک خلق ها بود. این حزب از حقوق کردها پشتیبانی می کند.
ترکیه دارای ۲۸ حزب سیاسی است. از این میان تنها احزابی حق حضور در پارلمان را دارند که دست کم ده درصد آرای مردم را کسب کرده باشند. با توجه به این محدودیت، در حال حاضر تنها ۵ حزب عدالت و توسعه، جمهوری خواه خلق، حرکت ملی، صلح و دموکراسی و حزب دموکراتیک خلق ها کرسی های مجلس را تصرف کرده اند.
حزب اسلامگرای عدالت و توسعه برای نخستین بار در انتخابات سال ۲۰۰۱ میلادی با کسب آرای اکثریت مردم ترکیه به قدرتمندترین حزب پارلمان تبدیل شد و توانست به عنوان اکثریت مطلق دولت را تشکیل دهد. رجب طیب اردوغان که در آغاز از توسعه سیاسی ترکیه پشتیبانی می کرد و اصراری برای برملا کردن نیات مذهبی خود نداشت، در دو دوره ریاست دولت توانست عرصه را برای گسترش بخش خصوصی، رشد طبقه متوسط، کاهش نرخ تورم و رونق کسب و کار مهیا سازد. او به این دلایل از چنان محبوبیتی برخوردار شد که بسیاری از کشورهای مسلمان نشین منطقه کوشیدند راه ترکیه و حزب عدالت و توسعه را الگوی خود قرار دهند.
برنامه های جاه طلبانه اردوغان و حزب او
در انتخابات بعدی در نتیجه موفقیت های حزب عدالت و توسعه بر آرای این حزب ۲۱ درصد افزوده شد. از آن زمان، این حزب و رهبر اصلی آن اردوغان دستخوش جاه طلبی شدید شدند. حزب برای دور سوم انتخاباتی که خود را پیشاپیش به درستی پیروز قطعی آن می دانست، برنامه ده ساله توسعه ای را منتشر کرد که در بسیاری زمینه ها رویائی به نظر می رسید.
ترکیه در سال ۲۰۲۴ میلادی یکصدمین سالگرد تاسیس خود را جشن می گیرد. این مصادف است با پایان برنامه ده ساله حزب عدالت و توسعه. در این برنامه حجم مبادلات بازرگانی ترکیه که در سال ۲۰۱۴ نزدیک به ۴۰۰ میلیارد دلار بود، برای سال ۲۰۲۳ دست کم ۷۰۰ میلیارد دلار پیش بینی شده است. همچنین قرار است شبکه دانشگاه ها، مدارس، راه ها و مراکز درمانی و توریستی نیز در ابعادی گسترده توسعه یابند. اما بسیاری از کارشناسان اقتصادی، بخش عمده ای از این رویاها را تبلیغاتی می دانند و می گویند که رجب طیب اردوغان به هر ترفندی دست می زند تا در یکصدمین سالگرد تشکیل ترکیه نوین نیز به عنوان رئیس جمهور مصدر امور باشد و پیشرفت های اقتصادی ترکیه را به حساب خود بگذارد.
در انتخابات روز ششم ژوئن، آرای حزب عدالت و توسعه به نزدیک ۴۱ درصد کاهش یافت. به این ترتیب، حزب اردوغان دیگر به تنهائی قادر به تشکیل دولت نیست و باید با یکی از احزاب اپوزیسیون راه یافته به پارلمان وارد ائتلاف شود. شکست حزب عدالت و توسعه، با توجه به سیاست های خشن دو سال اخیر رجب طیب اردوغان و خاصه خرجی های او غیرمنتظره نبود.
دلایل اصلی شکست اردوغان
اردوغان نه تنها در دو سال اخیر بخش مهمی از محبوبیت پیشین خود را از دست داد، بلکه هر روز بر مخالفان جدی خود افزود. افول ستاره اردوغان در واقع از تابستان سال ۲۰۱۳ با ناآرامی های مربوط به پارک قزی (گزی) در مرکز استانبول آغاز شد. دولت تصمیم گرفته بود این پارک کوچک قدیمی را که ریه سبز مرکز استانبول محسوب می شود، با قطع درختان به یک مجموعه تجاری تبدیل کند. پشتیبانان محیط زیست که اکثریت آن ها را دانشجویان و جوانان تشکیل می دادند. برای جلوگیری از این برنامه دست به تظاهرات زدند و در پارک قزی به تحصن نشستند. اما واکنش پلیس تحت فرمان اردوغان اعمال خشونت و سرکوب شدید تظاهرات مسالمت آمیز بود. این خشونت، احزاب، دولت ها و رسانه های مستقل اروپا را علیه ترکیه برانگیخت و طرح پیوستن این کشور به اتحادیه اروپا را بار دیگر به زیر سئوال برد.
ماجرای دیگری که موقعیت اردوغان را به لرزه در آورد، کشف یک سلسله تخلفات مالی در دولت اردوغان (هنگام نخست وزیری او) بود. در این پرونده نه تنها تنی چند از وزیران دولت مجبور به استعفا شدند، بلکه پسر اردوغان نیز متهم شد. اما رئیس دولت به جای پی گیری موضوع گروه وسیعی از قضات و افسران پلیس را که در تعقیب این پرونده نقش داشتند به توطئه علیه دولت متهم کرد. آن ها یا از کار برکنار و یا در پست های دیگر و شهرهای دیگر جا به جا شدند. از آنجا بود که پاکدستی حزب عدالت و توسعه نیز، که پیش تر زبانزد بود، زیر سئوال رفت.
سومین ماجرائی که سبب خراش برداشتن چهره سیاستمدار اسلامگرای ترکیه شد، افتتاح کاخ هزار اتاقه ریاست جمهوری بلافاصله پس از انتخاب وی به این مقام بود. نه تنها مخالفان اردوغان، بلکه حتی بسیاری از طرفداران حزب اسلامی عدالت و توسعه، ایجاد این کاخ را، با بیش از ۵۰۰ میلیون دلار هزینه، ریخت و پاشی مسخره و نماد نوکیسگی طبقه حاکمه جدید ارزیابی کردند و انتقادها نسبت به شخص اردوغان شدت گرفت. برخی از رسانه های ترکیه عکس های توالت هائی را منتشر کردند که از طلای ناب ساخته شده است. آن ها مدعی شدند که این توالت ها در کاخ اردوغان نصب شده اند. اردوغان مجبور شد در برابر دوربین های تلویزیون قسم یاد کند که این گزارش غلط است و اگر کسی توانست چنین توالتی را در کاخ ریاست جمهوری پیدا کند او از مقام خود کناره خواهد گرفت. اما پی آیند این اظهارات، اقدامی برای اثبات راست و دروغ آن صورت نگرفت.
پیروزی حزب طرفدار حقوق کردها
با توجه به سیاست های سرکوبگرانه و ریخت و پاش های اردوغان، کاهش محبوبیت حزب وی از پیش قابل پیش بینی بود، اما از دید ناظران امور ترکیه رویداد کاملا غیر منتظره در این انتخابات پیروزی درخشان حزب دموکراتیک خلق ها به رهبری صلاح الدین دمیرتاش بود. این حزب که طرفدار حقوق کردهای ترکیه است، با کسب ۱۳ درصد آرای مردم ترکیه عملا به اکثریت مطلق حزب عدالت و توسعه در پارلمان پایان داده است. اکنون عدالت و توسعه تنها کمی بیش از ۴۰ درصد کرسی های پارلمان را در اختیار دارد، در حالی که احزاب اپوزیسیون با دستیابی به نزدیک ۶۰ درصد کرسی ها، در صورت ائتلاف با هم می توانند سبب سقوط دولت احمد داوود اوغلو شوند. داووداغلو از دید بسیاری از کارشناسان امور ترکیه نخست وزیر دست نشانده اردوغان است.
صلاح الدین دمیرتاش رئیس مشترک حزب در نخستین سخنرانی خود پس از پیروزی انتخاباتی، در حالی که هزاران نفر از طرفداران حزب دموکراتیک خلق ها جشن پیروزی خود را برگزار می کردند، اعلام کرد که این حزب حاضر است با هر حزبی که از حقوق کردها دفاع کند وارد ائتلاف شود، اما با حزب عدالت و توسعه ائتلاف نخواهد کرد.
از ۷۹ کرسی که این حزب در مجلس به دست آورده، ۳۱ کرسی را زنان حزب نمایندگی می کنند.
کار تشکیل دولت به وسیله حزب عدالت و توسعه در مرحله فعلی چندان دشوار نخواهد بود. ائتلاف با یکی از احزاب کوچکتری که بالای ده درصد کرسی های مجلس را دارد، برای تشکیل دولت ائتلافی کافی است. اما انتخابات اخیر به این دلیل دارای اهمیت تاریخی است که به سلطه مطلق ۱۴ ساله اسلامگرایان بر حیات سیاسی ترکیه پایان داده است. این حزب در آینده ناگزیر است برای اتخاذ هر تصمیم و سیاستی دست کم موافقت یک حزب دیگر را کسب کند.
