پناهندگان آواره در ترکیه؛ ساکنان هیچ کجا/ مینو همیلی

١۴ سال پیش بود که من و دختر خردسالم پس از دو سال زندگی مشقت بار در ترکیه به کانادا آمدیم. زندگی در شهری بدون امکانات ابتدایی به نام “آغری” و گرفتن پی در پی جواب منفی از دفتر سازمان ملل در ترکیه آسان نبود، اما به حکم زن بودن و مادر بودن و به امید یافتن جایی امن برای خود و فرزندم در گوشه ای امن در این دنیا، آن روزها را نیز سپری کردم. پس از قبولی با خودم عهد کردم به عنوان داوطلب دیگر پناهندگان را یاری دهم.

طی این سالها و طی سفرهایی که به ترکیه داشته ام، همواره گزارش کار خود را به صورت کتبی و تصویری به دفتر سازمان ملل ـ یو ان(UN) ارائه داده ام و از آنها درخواست کرده بودم که پرونده تعدادی از کیس های ردی را بازنگری کنند و خوشبختانه به جز چند مورد اغلب آن پناهنده ها پس از دریافت قبولی به کشور ثالث رفتند.

امسال تصمیم گرفتم به دلیل معضل ماندگاری طولانی پناهندگانی که دارای قبولی هستند به این موارد بپردازم.

یاسین الیاسی پدری که دارد سه فرزند را با شرایط سخت پناهجویی در ترکیه بزرگ می کند

در فاصله ۱۹ ماه می تا ۱۰ جون به چندین شهر سفر کردم و با تعدادی از پناهندگان دارای قبولی و منتظر انتقال به کشور سوم ملاقات کردم و گزارش تصویری و کتبی خود را به دفتر کمیساریای عالی پناهندگان تحویل دادم. همچنین از یو. ان درخواست کردم پرونده تعدادی از کیس های ردی که اغلب بدون گرفتن مصاحبه مجدد، بسته شده اند را مجدداً بررسی کند.

جواب مسئول یو ان آنکارا به صورت کتبی:” ضمن تشکر فراوان از مسئولیت پذیری و تلاش های پیگیر شما برای این افراد، گزارش را با دقت خوانده و آن را با تیم خود بررسی خواهیم کرد و به کیس هایی که شما به آنها اشاره و به نکاتی که برجسته کرده اید به وضوح آنگونه که مناسب باشد بازنگری خواهیم کرد”.

مشاهدات من از شرایط پناهندگان در ترکیه

از سال ۲۰۱۳، روند رسیدگی به پرونده پناهجویان از طرف دفتر کمیساریای عالی پناهندگان در ترکیه با موانع و مشکلاتی مواجه شده است. پناهجویان افغان از آوریل ۲۰۱۳ با دستور کمیساریای عالی پرونده هایشان در هر مرحله‌ای بود متوقف و روند انتقال آن‌ها به کشور سوم متوقف شد. با ادامه جنگ در سوریه، از سال ۲۰۱۴ پناهجویان سوری به صف انتظار اضافه شدند و با حملات داعش به عراق، پناهجویان این کشور هم در انتظار اسکان قرار گرفتند.

اما پناهندگان ایرانی هم از این روند جدید مستثنا نبودند. روند رسیدگی به پرونده پناهجویان ایرانی از طرف دفتر کمیساریای عالی پناهندگان (یو ان) طولانی تر شد. از نیمه دوم سال ۲۰۱۴ تاریخ های طولانی پیش مصاحبه برای متقاضیان ایرانی از طرف دفاتر آسام صادر می شد و این روند تا اکنون نیز ادامه دارد. وقت‌های طولانی برای مصاحبه و روند کند انتقال پناه جویان ایرانی به کشورهای پناهنده پذیر از ژانویه ۲۰۱۵ از مشکلات جدید پناهجویان ایرانی است.

در میان پناهجویان ایرانی، بخشی از پرونده‌ها روال متفاوت تری را نسبت به سایر پرونده ها طی کرده است. زمان طولانی چند ساله برای انتقال به کشور سوم و عدم پاسخ شفاف از طرف «یو ان» استیصال و ناامیدی را بر آن‌ها حاکم کرده است. این پناهجویان غالبا عضو یا هوادار احزاب و سازمان‌ها کردی، سازمان مجاهدین خلق، سازمان‌های فداییان خلق و اخیرا احزاب چپ و کمونیستی هستند. مدت زمان انتظار این پناهندگان از یک تا ۱۲ سال است و هنوز در انتظار به سر می برند.

در گفت وگویی که با این پناهندگان داشتم در مورد پاسخی که «یو ان» به آن ها داده پرسیدم. پاسخ ها در یکی از این دسته بندی ها جا می گیرند:

ـ کشورهای اروپایی از سال ۲۰۱۵ پناهنده ایرانی نمی پذیرند.

ـ کشورهای آمریکا و به تازگی کانادا و استرالیا کمونیست ها را پذیرش نمی کنند

بچه های پناهجویان ایرانی در ترکیه

.

ـ برخی از کشورها کردهای وابسته به احزاب کردی را نمی خواهند.

ـ کیس شمال عراق پذیرش نمی شود.

در این سفر با چند پناهجو که پرونده های آن‌ها بدون مصاحبه مجدد از طرف «یو ان» بسته شده بود گفت‌وگو داشتم.

با طولانی شدن رسیدگی به پرونده ی پناهجویان ایرانی و سایر کشورها، معضلات اجتماعی و از هم گسیختگی خانوادگی در میان بخشی از آن ها مشاهده می‌شود. رشد مصرف مواد مخدر در میان پناهجویان جوان وکم سن که به همراه خانواده خود به ترکیه آمده اند و از ادامه تحصیل هم محروم شده اند به مشکلات پناهجویان اضافه شده است. در سفر به اسکی شهیر پناهجویی را دیدم که به خاطر طولانی شدن مدت انتظار، پسر ۱۹ ساله اش به نوعی ماده مخدر کشنده در ترکیه معتاد شده و «یو ان» هم در جریان قرار گرفته و هنوز پرونده ردی آن ها به جریان نیفتاده است.

علاوه بر این مشکلات، مشکل عمده خانواده ها مساله تحصیل فرزندان است. عدم آشنایی با زبان ترکی، فشار سایر دانش آموزان و گاه اولیای مدرسه به دانش آموزان پناهجو مانع روانی تحصیل دانش آموزان پناهجو در ترکیه است. در اکثر موارد فرزندان پناهجویان به دلیل این مشکلات حاضر به ادامه تحصیل نیستند.

در شهر نوشهیر به دلیل کوچک بودن شهر و بافت مذهبی و راسیستی که در آنجا وجود دارد، وضعیت پناهجویان به مراتب بدتر است. در سفری که به آنجا داشتم با خانواده ای مصاحبه کردم که پدر خانواده مجبور بود روزی ۱۵ ساعت برای گذران زندگی ۳ فرزندش کار کند و در تمام مدت طولانی که خانه نبود پسر ۱۳ ساله‌اش کارهای خانه و آشپزی را انجام دهد. به دلیل بافت کهنه و قدیمی نوشهیر، خانه هایی که پناهجویان در آن اقامت دارند، کم ترین و ابتدایی ترین امکانات ممکن را برای زندگی دارد. در همین شهر به آپارتمان پناهجویانی رفتم که در هر اتاق آن یک خانواده با کودکان شان آنجا زندگی می کردند. در یکی از این اتاق ها فرزند کوچک و چند ماهه یکی از خانواده ها به دلیل فشار مالی خانواده از خوردن شیر خشک محروم بود و به او شیرگاو که هم برای دستگاه گوارشی و هم برای سلامت او خطرناک بود می دادند. دادن شیر پاستوریزه به کودک زیر یک سال می تواند به خونریزی داخلی و فقر آهن منجر شود.

در ترکیه پناهجویان اجازه کار ندارند و به دلیل اقامت طولانی شان در ترکیه و گذران زندگی مجبور هستند که با کم ترین دستمزد کارهای دشوار و با ساعات کاری بالا انجام دهند. در اکثر مواقع به دلیل نبود حق شکایت پناهجو از کارفرما در قانون ترکیه، دستمزد پناهجویان توسط کارفرما پرداخت نمی شود. ساعات کاری در ترکیه برای پناهجویان بین ۱۲ تا ۱۵ ساعت با دستمزد پرداختی ۲۰ تا ۳۰ لیر به صورت روزانه معادل ۷ تا ۱۲ دلار آمریکا است. در مصاحبه با یکی از این پناه جویان که انگشتانش را در کار با دستگاه نجاری از دست داده بود پرسیدم چرا از کارفرما ادعای خسارت نمی کنی؟ پاسخ این پناهجوی آسیب دیده منطقی بود. او گفت که ما حق کار نداریم.

کار زنان پناهجو در ترکیه فراگیر است و کارفرماها در ترکیه ترجیح می دهند که زنان را به دلیل ارزان بودن نیروی کارشان استخدام کنند. در گزارش هایی که پناهجویان از ترکیه منتشر کرده اند، موارد تجاوز به دختران و پسران در محیط کار هست که مستندات آن را هم در سایت های مختلف ارائه داده اند.

مشکلات مالی پناهجویان، از طرف نهادهای بین المللی و دفتر کمیساریای عالی پناهندگان که بعد از اعطای پناهندگی با این پناهجویان مصاحبه مالی انجام می دهد، در اکثر موارد بی پاسخ می ماند. «یو ان» با سخت گیری تمام راضی می شود که به تعدادی از پناهنده هایی که قبولی دارند کمک مالی کند و این کمک مالی مبلغ ناچیزی است و در حدود ۵۰ دلار آمریکا به صورت ماهیانه است و نمی تواند حتی بخشی از مشکلات مالی پناهندگان را برطرف کند.

در ترکیه، بخصوص از سال ۲۰۱۵ و قبل از انتخابات پارلمانی این کشور، حزب جمهوری خواه خلق در رسانه ها به تبلیغات سوء در مورد پناهجویان سوری دست زد و در یکی از میتینگ های این حزب، «کمال قلیچدار اوغلو» خواستار اخراج پناهجویان سوری از کشور شد. به دلیل تبلیغات رسانه ها به همراه ریشه دار بودن کمالیسم در بخشی از مردم ترکیه، اکثر پناهجویان در این کشور با رفتارهای راسیستی مواجه می شوند. اجاره کردن خانه برای پناهجویان سخت است و در اکثر موارد مجبور هستند که خود را هم وطن آذری معرفی کنند

مینو همیلی (راست) در کنار دو پناهنده ی ایرانی در ترکیه شادیار عمرانی روزنامه نگار (وسط) و پارسا

.

به دلیل مذهبی بودن بخش عمده ای از جمعیت ترکیه و بویژه در شهرهایی که کوچک هستند و تکیه ها و مساجد زیادی در آنجا ساخته شده، زندگی برای جامعه دگرباشان جنسی مشکل است و با واکنش های منفی مواجه می شوند.

قابل فهم است که به خاطر جنگ داخلی سوریه و مسئله داعش و عراق و هجوم آوارگان به ترکیه، حجم کار «یو ان» بسیار زیاد شده است، اما مشکلات «یو ان» نبایستی مانع تأکید بر حقوق پناهندگان شود و در کل اسکان مهاجر و آوارگان سوری ارتباطی به پروسه پناهندگی ندارند. بودجه های متفاوت و سهمیه های متفاوت در این دو مورد به «یو ان» تعلق می گیرند. سازمان ملل باید این مشکل را حل کند. بر اساس مشاهدات من در کیس های متفاوت، طولانی شدن پروسه پناهندگی بر روی زندگی پناهنده ها و رفتار آنها و سلامت روحی و جسمی شان تأثیر منفی دارد. زن هایی که مورد سوءاستفاده های جنسی قرار می گیرند و به دلیل وضعیت وخیم مالی دم برنمی آورند. حتی تعدادی اقدام به خودکشی کرده اند. اینها مشاهدات من فقط از چند شهر ترکیه و تعداد کمی از هزاران پناهنده است.

عدم توانایی مالی و عدم آگاهی برای گرفتن مشاور حقوقی موجب شده عده ای شیاد به اسم حقوقدان و مشاور، پناهندگان را تلکه کنند، حتی تعدادی از وکلای داخل و خارج از ترکیه هم از این شرایط سوءاستفاده کرده اند.گرفتن پول از پناهنده برای دادن کیس هایی که اغلب به ردی می انجامند و حتی تاییدیه های سازمانی از طرف افراد سودجو از این قشر ضعیف، غیر انسانی است و باید با آن برخورد جدی شود.

امیدوارم گزارش امسال من به «یو ان» در انتقال پناهندگان قبولی به کشور ثالث کمک کند و پناهندگانی که با بهانه موارد خاص بودن سال هاست که در انتظار هستند به کشور سوم منتقل شوند و آن دسته از پناهندگانی که با ردی از طرف «یو ان» مواجه شده اند قبولی بگیرند.

با ارایه گزارش تهیه شده فوق از اداره مهاجرت کانادا خواسته ام تا این دسته از پناهندگان قبولی دارای «یو ان» را بپذیرد. به نظرم برای سلامت محیط سیاسی اجتماعی کانادا و برای جامعه ایرانی ساکن کانادا بهتر است «اداره مهاجرت» به جای پذیرش آسان افراد وابسته به رژیم ایران، این دسته از پناهندگان منتظر در ترکیه را بپذیرد.

در پایان از مردم می خواهم در صورت امکان به پناهندگان واجد شرایط خصوصا زنان و کودکان به صورت مستقیم کمک مالی کنند. آنها می توانند با تشکیل گروه های چند نفره و با پرداخت اندکی پول ماهانه، خانواده ای را تحت حمایت مالی خود در آورند و پس از آن برای هماهنگی با من تماس بگیرند.

به نظرم این یک وظیفه و کار انسانی است. وضعیت اسف بار کودکانی که در ترکیه بی نصیب از حداقل های زندگی هستند و زنانی که برای گذران زندگی مجبور به تن دادن به خشونت محیط کار هستند و همچنین کارگران پناهجویی که در محیط کار دچار حادثه می شوند، ضرورت کمک انسانی و مالی را به این پناهندگان دو چندان می کند.