از جون ۲۰۱۵ قانون جدید شهروندی به طور کامل به اجرا در آمد. قوانین جدید تنها با تایید جناح محافظه کار به ثبت رسید. این تغییرات موجبات نقدهای بسیاری نه تنها از سوی جناح های رقیب دولت بلکه از طرف برخی طرفداران دولت هم بوده است. سازمان های مدافع حقوق بشر مانند عفو بین الملل)Amnesty International( و انجمن وکلای پناهندگی کانادا )Canadian Association of Refugee Lawyers( این قانون را به کرات به چالش کشیده و بیانیه هایی در این زمینه صادر کرده اند. نگرانی اصلی این سازمان ها اکثرا به جهت ایجاد دو کلاس شهروندی و دادن قدرت زیاد به دولت است.
این مقاله به بررسی تاثیرقانونC24 برکسانی که درکانادا با وضعیت متفاوت مهاجرتی زندگی می کنند، می پردازد. وضعیت مهاجرتی افراد در کانادا به چهار دسته تقسیم شده است: شهروندانی که در کانادا به دنیا آمده اند، شهروندانی که شهروندی شان را پس از زندگی در کانادا کسب کرده اند، افرادی که اقامت دائم دارند، و افرادی که اقامت موقت دارند.
شهروندانی که در کانادا به دنیا آمده اند
کانادا جزو کشورهایی است که اگر در آن فرد به دنیا بیاید، به او شهروندی اعطا می شود. بسیاری از متولدین کانادا ممکن است به طور غیر مستقیم به شهروندی دیگری دسترسی داشته باشند و از آن حتی بی خبر باشند. این شهروندی ممکن است به دلیل ازدواج با یک فرد و یا از طریق همخونی منتقل شود. برای نمونه فردی که پدر ایرانی دارد طبق قانون ایران پس از تولد در هر کجای دنیا شهروند ایران هم محسوب می شود. پس برای نمونه این قانون تقریبا برای تمام کسانی که پدر ایرانی دارند حتی اگر در کانادا هم به دنیا آمده باشند به اجرا در می آید.
طبق قانون جدید این افراد در صورت ارتکاب به جرائمی مانند جاسوسی علیه کانادا یا شرکت در فعالیت های تروریستی پس از گذراندن طول دوره محکومیت درکانادا به کشوری که به شهروندی اش دسترسی دارند فرستاده می شوند. این نکته حائز اهمیت است که طبق این قانون فرد ممکن است در کشور دیگری متهم به ارتکاب جرم شود و اگر این کشور جزو متحدان کانادا باشد این قانون برای آن فرد هم اجرا می شود. ضمن تائید اهمیت برخورد با مجرمان، این نکته حائز اهمیت است که یک کشور ملزم است که خود را مسئول شهروندانش بداند. سازمان امنیتی کانادا باید بتواند سیستم تنبیهی و تربیتی صحیح برای این مجرمان تعریف و از اخراج آنها از کانادا که همان پاک کردن صورت مسئله است جلوگیری کند.
از آنجا که مجازات لغو شهروندی در این قانون تنها برای کسانی که دسترسی به شهروندی کشور دیگری دارند اجرا می شود، این قانون چارتر حقوق و آزادی کانادا را نقض می کند. بر اساس قانون چارتر هیچ فرقی نباید بین شهروندان کانادایی باشد و دولت کانادا نباید قانونی را تصویب کند که برای جرم یکسان مجازات های متفاوت اعمال بشود.
شهروندانی که اقامت خود را پس از زندگی در کانادا یا از طریق دیگری کسب کرده اند
در کانادا راه های دیگری به جز تولد برای کسب شهروندی وجود دارد. افرادی که در خاک کانادا به دنیا نیامده اند اکثرا پس از گذراندن زمان مشخصی در کانادا با داشتن اقامت دائم می توانند برای شهروندی شان اقدام کنند. مشابه با مورد فوق، این افراد که اکثرا شهروندی دوگانه دارند در صورت ارتکاب برخی جرائم پس از محاکمه در کانادا و سپری کردن دوره محکومیت به کشور سابقشان برگردانده می شوند. دولت کانادا این تغییرات را جهت مقابله با تروریسم به اجرا درآورده است. منتها تعریف تروریسم تعریف روشنی ندارد و هر دولت و گروه سیاسی می تواند دیدگاه متفاوتی در زمان و مکان های متفاوت در رابطه با فعالیت های تروریستی داشته باشد. برای مثال حدود یک سال و نیم پیش قبل از اجرای این قانون گزارشگر معروف مصری، محمد فهمی، به صورت اشتباه در مصر محکوم به شرکت در فعالیت تروریستی شد. دولت کانادا بدون کوچکترین تردید سریعا اقداماتی جهت تسهیل بازگشت این گزارشگر به کانادا انجام داد. با توجه به قانون جدید، دولت کانادا در آینده شاید به موارد مشابه واکنش کاملا متفاوتی نشان دهد و یک شهروند بیگناه کانادایی می تواند در کشوری بدون دسترسی به هیچ حمایتی از کانادا نه تنها در بند بماند، حتی ممکن است شهروندی خود را نیز از دست بدهد.
افرادی که اقامت دائم کانادا را دارند
کانادا کشوری مهاجرپذیر است و متقاضیان خارجی می توانند برای اقامت دائم کانادا اقدام کنند. این افراد پس از گذراندن دوره زمانی مشخصی در کانادا می توانند برای شهروندی خود اقدام کنند. پس از به اجرا درآمدن قانون جدید متقاضی شهروندی که اقامت دائم کانادا را دارد در صورتی که در یک دوره شش ساله، حداقل چهار سال (۱۴۶۰ روز) را در کانادا باشد، برای شهروندی واجد شرایط خواهد بود. در ضمن فرد باید از هر یک سال، حداقل شش ماه (۱۸۳ روز) را در کانادا گذرانده باشد.
علاوه بر این تنها زمانی که متقاضی حضور فیزیکی در کانادا داشته است جزو سنوات، محاسبه می شود. در قانون قبلی در موارد استثنا افراد می توانستند با نشان دادن اینکه محل اصلی زندگی شان کانادا است و در کانادا خانواده و سرمایه دارند درخواست کنند که بدون آنکه سنوات خود را پر کنند شهروند کانادا شوند. برای مثال فردی که شغلش خلبانی است در هیچ حالتی نمی تواند به طور پیوسته در کانادا بماند، در گذشته این فرد می توانست نشان دهد که تنها محل اقامتش کاناداست و خانواده و ملکش هم در کانادا قرار دارد و از این طریق پس از بررسی قاضی، این امکان بود که شهروند کانادا شود. در نظر گرفتن این موارد استثنایی در قانون جدید میسر نیست و حضور فیزیکی به مدت چهار سال ضروری است.
در گذشته امتحان شامل حال متقاضیان بین ۱۸ تا ۵۴ ساله می شد در حالیکه با توجه به قانون اخیر محدوده سنی گسترده تر شده است. شرط دانستن زبان انگلیسی یا فرانسه شامل حال متقاضیان بین ۱۴ تا ۶۵ سال خواهد شد. این تغییر این شبهه را ایجاد می کند که دولت می خواهد شرایط شهروندی را برای کسانی که سن بالاتر دارند، سخت تر کند.
طبق قانون جدید متقاضی شهروندی باید قسم بخورد که قصد دارد پس از دریافت شهروندی اش در کانادا بماند. این بدین معناست که اگر فرد پس از دریافت شهروندی اش سریعا به کشور دیگری برود و تنها هر از گاهی به کانادا مسافرت کند ممکن است مورد سئوال ماموران مرزداری و در انتها متهم به دروغ گفتن در پرونده شهروندی اش شود. این اتهام موجب سلب شهروندی فرد و اخراجش از کانادا خواهد شد.
یک گام مثبت در میان این تغییرات، اجباری شدن ارسال مدارک مالیاتی افراد هنگام اقدام برای شهروندی شان است. متقاضی شهروندی کانادا ملزم است که از طریق اداره مالیات کانادا مدارک مالیاتی خود را از سازمان مالیات کانادا دریافت کرده و آنها را همراه با مدارک شهروندی اش ارسال کند. این تغییر اهمیت پرداخت بموقع مالیات در کانادا را نشان خواهد داد.
افرادی که اقامت موقت کانادا را دارند
شهروندان کشورهای دیگر می توانند به عنوان دانشجو یا کارگر (کارمند) و یا توریست برای اقامت موقت در کانادا اقدام کنند. این افراد بویژه دانشجویان و کارگران (کارکنان) پس از گذراندن چند سال زندگی در کانادا برای اقامت دائم اقدام می کنند. طبق قانون قدیمی اگر فرد قبل از دریافت اقامت دائم در کانادا ویزا داشته باشد بخشی از مدت زمان حضور در کانادا (حداکثر یک سال)، قبل از دریافت اقامت دائم، به عنوان سنوات مورد نیاز محاسبه می شود، اما پس از به اجرا در آمدن این قانون تنها سنوات پس از کسب اقامت دائم محاسبه می شود.
دانشجویان خارجی کسانی هستند که مبالغ هنگفت جهت تحصیل در کانادا پرداخته اند و به جهت تحصیل در دانشگاه های کانادایی به صورت فعال با جامعه کانادایی در ارتباط بوده اند. کارمندان و کارگران خارجی هم شرایط مشابهی را دارند. این افراد با پرداخت مالیات و هزینه دانشگاه در رشد کشور کانادا کمک کرده اند. به حساب نیاوردن بخشی از روزهایی که این افراد در کانادا بودند پس از کسب اقامت دائم می تواند رویای کانادایی شدنشان را برای سالها به عقب بیاندازد و به احساس تعلقشان به کانادا آسیب بزند. بی اهمیت شمردن روزهایی که این افراد با ویزای معتبر در کانادا بوده و با توجه به فعالیت هایشان جزیی از کانادا بوده اند می تواند قداست معنایی شهروندی کانادایی را زیر سئوال ببرد.
شهروندی یک حق انسانی است و نقش مهمی در حمایت حقوق انسانی یک فرد ایفا می کند. وقت آن است که از خود بپرسیم که چه کسی لیاقت شهروندی کانادا را دارد؟ آیا شهروندی چیزی است که می توان از فرد سلب کرد؟ آیا می توان فردی را از خانه و کشوری که وطن او محسوب می شود بیرون راند؟ آیا یک دولت می تواند پا را فراتر از جریمه تعریف شده در قانون قضایی بگذارد و پس ار آنکه فرد دوره زندانش را سپری کرد او را به کشور دیگری تبعید کند؟ آیا یک دولت نباید همیشه مدافع شهروندانش باشد و آنها را به خانه برگرداند؟
این همه پرسش هایی است که لازم است تصویب کنندگان و حامیان این لایحه پاسخ دهند.
* آریانا ادیب راد کارشناس رسمی مهاجرت در تورنتو است.
