با انجام توافق هسته ای، یا به عبارت دقیق تر “برنامه جامع اقدام مشترک” ـ که مخفف آن “برجام” خوانده می شود ـ در هفته گذشته بین نمایندگان حکومت آخوندی و کشورهای موسوم به ۱+۵، مردم ایران به حق توقع و انتظار دارند که گرهی از کار فرو بسته معیشت شان گشوده شود و بتوانند نفس راحتی بکشند. به ویژه آن که همین دو سه هفته پیش شیخ حسن روحانی ایجاد هرگونه دگرگونی اقتصادی، رفع معضل بیکاری، گره های کور زیست محیطی و… را به انجام توافق هسته ای موکول کرد.
اما، به نظر می آید که تحقق این توقع و انتظارهای به حق چندان هم آسان یا حتی ممکن نباشد. چند روز پیش، شیخ حسن روحانی برای آن که وعده های خود را انجام شده بنمایاند، در حساب توئیتری خود نوشت: «امروز هم چرخ سانتریفیوژها می چرخد و هم چرخ اقتصاد ایران در آستانه یک تحول گسترده است»! یک کاربر اینترنت از ایران نظر خود را به این توئیت چنین ابراز کرد: «چرخ سانتریفیوژها که پنچر شد و خوابید جناب آقای روحانی! در مورد چرخ اقتصاد هم کارشناسان عقیده دارند اگر همه تحریم ها هم برداشته شود، معجزه ای در اقتصاد کشور رخ نخواهد داد».
«تحول گسترده اقتصادی» که شیخ حسن روحانی از آن دم می زند، ظاهرا به پشتوانه پول هایی است که در سال های اخیر بر اثر تحریم ها در کشورهای مختلف ـ عمدتا خریداران نفت ایران ـ بلوکه شده است. منابع مختلف ارقام متفاوتی برای این پول ها ذکر می کنند. باراک اوباما میزان این ذخایر را حدود ۱۵۰ میلیارد دلار گفته است. منابع دیگر در داخل کشور نیز مقدار آن را بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلیارد دلار می دانند و البته اگر چنین رقمی یکباره به اقتصاد دچار رکود مزمن ایران تزریق شود، اگرچه نمی تواند چنان که شیخ حسن روحانی ادعا می کند “تحول گسترده اقتصادی” ایجاد کند، اما به هرحال تا حدودی در کاستن از فشار شدید اقتصادی به مردم موثر واقع می شود.
به گزارش خبرگزاری حکومتی “فارس”، دو روز پس از انجام توافق هسته ای: «ولی الله سیف، رییس کل بانک مرکزی در اظهارنظری میزان دارایی های بلوکه شده بانک مرکزی را ۲۳ میلیارد دلار و درآمد بلوکه شده نفت را ۶ میلیارد دلار اعلام کرد».
در همان روز: «علی طیب نیا وزیر اقتصاد برای رفع ابهام توضیحاتی ارائه کرد. طیب نیا ضمن رد عدد “۱۲۰ میلیارد دلار” پول های بلوکه شده که در برخی از رسانه ها منتشر شده بود، گفت: حدود ۳۵ میلیارد دلار این دارایی ها در شرکت نفتی نیکو سرمایه گذاری شده است که مربوط به طرح های توسعه ای شرکت نفت است و حدود ۲۲ میلیارد دلار در چین به عنوان وثیقه فاینانس موجود است که اگر تمامی این مبالغ را ارزیابی کنید، به آن عددی خواهید رسید که رییس کل بانک مرکزی بیان کرده است».
از سخنان وزیر دارایی چنین برمی آید که گفته رییس کل بانک مرکزی نادرست و بی ربط نیست و رقم باقی مانده از پول های بلوکه شده نه ۱۵۰، ۱۲۰ یا حتی ۱۰۰ میلیارد دلار بلکه در مجموع ۲۹ میلیارد دلار است. بسیار خوب، آیا این ۲۹ میلیارد دلار با رفع تحریم ها ـ که خود داستان دنباله دار دیگری است ـ به راستی موجود است و در اختیار شیخ حسن روحانی قرار می گیرد تا از آن برای ایجاد “تحول گسترده اقتصادی” استفاده کند؟! پاسخ این پرسش را می توان، به نقل از خبرگزاری حکومتی “تسنیم”، از زبان رییس کل بانک مرکزی شنید: «رییس کل بانک مرکزی با تأکید بر این که “ریال” نفت های فروخته شده قبلا به دولت پرداخت شده است گفت: بعضی آقایان تصور می کنند برای دلارهای آزاد شده باید کیسه بدوزند ولی قسمت اعظم این دارایی ها متعلق به خزانه و بانک مرکزی است و ریال آن را قبلا دولت دریافت کرده است»!
به گزارش تارنمای “دیگربان”، موسی الرضا ثروتی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس هم به نوعی سخن رییس کل بانک مرکزی را تأیید می کند. او می گوید: «پول های بلوکه شده با برنامه ریزی های صورت گرفته خرج شده و دولت نمی تواند از آن استفاده کند… رقم ارزش این اموال بلوکه شده مشخص است، زیرا دولت در ازای این منابع ارزی پول چاپ کرده و نمی تواند منابع مصرف جدیدی برای آن تعریف کند»!
خلاصه معنای گفته های بالا این است که دست دولت خالی است و به قول عوام هشتش گروی نه اش است، در حالی که، نه تنها باید پاسخگوی خیل عظیم گرسنگان و بیکاران داخلی باشد، که باید منابعی نیز برای طمعکاران و سوداگران کیسه دوخته خارجی ـ که شمارشان هم کم نیست ـ تأمین کند. برای پرهیز از به درازا کشیدن کلام، از میان اینان تنها به دو نمونه اشاره می کنم. به گزارش تارنمای “رادیو فرانسه”: «صاحبان صنایع و دیپلومات های اروپایی مسابقه ورود به بازار ایران را آغاز کرده اند… آنها از یک تعرض وسیع سرمایه گذاران امریکایی به سوی تهران وحشت دارند… شرکت ها “پژو” و “رنو” که نقش مهمی در صنعت اتومبیل ایران دارند، چندین اتاق بازرگانی و نیز نمایندگان “ایرباس” و نمایندگان شرکت راه آهن فرانسه همین اواخر در تهران بودند». همین چند روز پیش سازمان هواپیمایی کشوری اعلام کرد که برای نوسازی ناوگان هواپیمایی غیرنظامی فرسوده کشور به حدود ۲۰ میلیارد دلار نیاز است.
مورد دیگر: پس از انجام توافق هسته ای، بشار اسد، رییس جمهوری دست نشانده و جنایتکار سوریه نخستین مقام خارجی بود که آن را به رهبر و رییس جمهوری تبریک گفت. اینک گزارش تارنمای “عصر ایران”، به نقل از خبرگزاری رسمی سوریه (سانا) حاکی است که: «وائل الحلقی، نخست وزیر سوریه اظهار داشت: امضای توافق هسته ای با حکومت ایران گامی است که می تواند با آزادسازی پول های بلوکه شده، سرمایه گذاری های وعده داده شده این کشور در سوریه را به دنبال داشته باشد»!
خلاصه کلام این که “تحول گسترده اقتصادی” پیشکش، شیخ حسن روحانی از همین الان به راستی درمانده است که با یک نان ـ آن هم نسیه ـ چگونه باید شکم صد گرسنه را سیر کند!
* شهباز نخعی نویسنده در حوزه ی مسائل سیاسی، ساکن اروپا و از همکاران شهروند است.
Shahbaznakhai8@gmail.com
