* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.

 

دردهای پنجه پا در مفاصل متاتارسو فالانژین (مفاصل استخوان های کف پا یا استخوان انگشت پا) زیاد دیده می شود و خیلی اذیت کننده است و علل زیادی برای تولید این درد وجود دارد و قبل از درمان باید علت درد را پیدا کرد.

 

دردهای اولین مفاصل پنجه پا

هالوکس والگوس: تغییر جهت زاویه دار اولین مفصل و انگشت شست پا به طرف خارج پا است و علت اصلی آن کفش نامناسب و همین طور علل ارثی است. این مشکل در خانم های غربی زیاد دیده می شود. کفش پوشیدن دردآور است. درد می تواند عصبی هم باشد و بر اثر فشار بر روی یک عصب انگشتی باشد.

معاینه و درمان arch-pain

بسیار مهم است که بیمار را اول در حالت ایستاده امتحان کرد و دید که محور قرار گرفتن پنجه پا و تاندون آشیل و قوس کف پا و روابط بین انگشتان چگونه است و پس از آن قابلیت تحرک مفاصل را سنجید و اگر مفصل به سختی حرکت کرد به آن هالوکس ریژیدوس می گویند. تغییر مکان مفصل به داخل پا نشان دهنده بدتر شدن وضع مفصلی است. در این موقع باید مفصل کف پائی انگشتی دومین انگشت پا را امتحان کرد و اگر درد وجود داشت علت این است که به جای اولین مفصل دومین مفصل وزن را تحمل می کند و فشار بر روی آن وارد می شود.

برای تمام مشکلات پیش آمده برای پا یک عکسبرداری ساده کمک بزرگی است.

برای درمان در مرحله اول برای تمام بیماران تعویض کفش و استفاده از کفش های نوع ورزشی با پنجه پهن و قسمت جلوی کفش نرم توصیه می شود. همین طور استفاده از بالشک هایی که در داروخانه ها به فروش می رسد.

 

هالوکس ریژیدوس

آرتروز اولین مفصل کف پائی انگشتی است. بیمار از درد و کم شدن تحرک انگشت مخصوصاً به سمت بالا در ناحیه اولین مفصل انگشتی کف پائی رنج می برد و هنگام راه رفتن در این ناحیه درد دارد و احتمالاً وقتی کفش به پا دارد دچار درد و مشکلات بیشتری است.

معاینه و درمان

در هنگام امتحان قدرت حرکتی مفصل کم شده و در هنگام حرکت دردناک است و مفصل به علت وجود استئوفیت های زیر پوست بزرگتر می شود.

در رادیوگرافی ساده علائم کلاسیک آرتروز دیده می شوند.

کفش مخصوص برای درمان باید گشاد و عمیق باشد. این برای راحتی انگشتان پا لازم است. هم چنین کف کفش باید سخت و محدب باشد نه صاف برای این که کمترین حرکات را به مفصل انگشتی کف پایی بدهد. اگر درمان کلاسیک موثر واقع نشد می شود به عمل جراحی فکر کرد.

 

صدمات وارده به استخوان های سزاموئید

استخوان های سزاموئید ممکن است بشکنند، نکروزه یا ملتهب بشوند. بیمار از درد در زیر انگشت شست پا شکایت دارد مخصوصاً وقتی انگشت شست در حالت خمیده به پشت قرار بگیرد و یا شخص راه برود.

معاینه و درمان

رادیوگرافی و در صورت لزوم MRI و یا اسکن ایزوتوپ از روش های تشخیص بیماری هستند.

در مرحله اول درمان سنتی باید انجام بشود و آن کفی پزشکی که برای پای بیمار ساخته می شود است. این کفی باید بالشک زیر متاتارس را داشته باشد. از بالشک های ژل دار و یا در موارد شدید از گچ گرفتن پا هم می شود استفاده کرد. اگر شکستگی وجود دارد به مدت ۶ تا ۸ هفته نباید فشار بر روی استخوان وارد شود و اگر درد رفع نشود باید از تزریق کورتیزون استفاده کرد. اگر هیچ درمانی موثر واقع نشود می شود از جراحی برای برداشتن کامل و یا قسمتی از یک یا همه سزاموئیدها استفاده کرد، البته تا آنجایی که امکان دارد نباید به جراحی متوسل شد، زیرا می تواند باعث دفورماسیون (تغییر شکل طبیعی پا) ثانویه بشود.

 

انگشت های چکشی

تغییر شکل انگشتان دوم تا پنجم پا است که مفصل وسطی انگشت خم شده و آن را شبیه چکش می کند. در ابتدا انگشت قابلیت انعطاف دارد و می شود با دست آن را صاف کرد ولی بعد از گذشت مدتی این انعطاف را از دست داده خشک شده و پوشیدن کفش مشکل و گاهی دردناک می شود و بر اثر فشار کفش روی مفصل میخچه تولید می شود. این مشکل بر اثر عدم تعادل بین عضلات بر اثر بعضی از بیماری ها مانند آرتریت روماتوئید، بسوریازیس، مشکلات عصبی عضلانی، دیابت و غیره تولید می شود. این مشکل با بالا رفتن سن زیادتر می شود و این تغییر شکل تدریجی و دردناک است و یک یا چند انگشت پا را دچار می سازد. خانم ها ۴ برابر آقایان به آن دچار می شوند.

معاینه و درمان

مهم است که در معاینه متوجه بشویم که این تغییر شکل قابلیت انعطاف دارد یا خشک شده. در اکثر موارد یک بورسیت سطح خارجی در بین مفاصل اولین و دومین بند انگشت وجود دارد. این مشکل در یک یا چند انگشت پا می تواند دیده شود. همین طور پینه های دردناک بر اثر فشار زیاد روی سر متاتارس ها در پنجه پا و نوک انگشت بر اثر تماس زیاد با کفش ممکن است تولید شوند. رادیوگرافی از هر دو پا اطلاعات زیادی از وضع استخوان ها و مفاصل به ما می دهند.

اگر تغییر شکل دادن نزد یک بیمار جوان تولید شده اول از همان درمان سنتی شروع می کنیم، یعنی استفاده از کفش متناسب که به اندازه کافی فضا برای انگشتان داشته باشد و زیر پنجه آن نرم باشد که باعث آرامش انگشتان در کفش بشود. بالشک های حلقوی سوراخ دار می توانند بورسیت سطح پشتی انگشت را محافظت کنند و بالشک های محافظ سر متاتارس ها (استخوان های کف پا) نیز به کار می روند و کفی پزشکی ساخته شده برای پای بیمار نیز کمک بزرگی است. جراحی نیز ممکن است بر طبق دفورماسیون انگشت مورد لزوم باشد.

 

سینوویت مفصل کف پائی ـ انگشتی

یک بیماری انفلاماتوار و پرولیفراتیو و نادر و خوش خیم غشای سینوبال مفاصل، غلاف تاندون ها و بورس های مفصلی است و می تواند بعنوان یک یا بیش از یک توده ندولار در سینولوم غلاف های تاندونی یا مفاصل کوچک انگشتان پا مخصوصاً انگشت شست پا ظاهر شود و بیمار از درد مفصل و کم شدن حرکت آن به علت درد بدون همراه بودن هیچ بیماری دیگر رنج می برد.

معاینه و درمان

باید دید که آیا یک سینوویت مفصلی قابل لمس است و همین طور گرما و درد در مفصل وجود دارد. رادیوگرافی های ساده می توانند زیاد شدن فاصله مفصلی را نشان بدهند و در مواقع شدید یک جابجایی مفصل دیده می شود، احتمال خوردگی مفصل نیز وجود دارد.

برای درمان در مرحله اول از آنتی انفلاماتوارهای غیر استروئیدی استفاده می شود، کفش بیمار باید عوض شود و از کفش هایی که کف سخت و محدب دارند برای آسایش مفاصل استخوان های کف پایی ـ انگشتی استفاده شود. تزریق کورتیکوستروئیدها ممکن است مورد استفاده قرار بگیرد و در مرحله آخر سینوکتومی لازم می شود.

 

نوروم مورتون

نوروم مورتون می تواند بر اثر فشار، تروماهای صدمه های ضربه ای تکراری و یا کشش دائمی بر روی عصب انگشتی تولید شود و تولید درد در فضای بین انگشتی دومین و سومین انگشت پا بکند.

معاینه و درمان

در هنگام تماس فضای بین انگشتان احساس درد و عدم حس کردن در محل معاینه وجود دارد. تشخیص بیشتر کلینیکی است ولی MRI به خوبی عصب صدمه دیده و متورم را نشان می دهد.

برای درمان یک بالشک زیر متاتارس ها، یک ارتز (کفی پزشکی) نرم ساخته شده برای پای بیمار و یک کفش مناسب اولین درمان های مورد نظر است. تزریق کورتیکوستروئید می تواند مفید باشد و هر سه یا ۴ ماه تکرار شود. اگر مفید واقع نشد می شود از جراحی کمک گرفت و نوروم را برداشت. دردهای پنجه پا مشکلی است که در نزد افراد بالغ زیاد دیده می شود و باید با متخصص پا یا پزشک مشورت شود.

 

* عطا انصاری استاد سابق دانشکده پزشکی دانشگاه کیسانگانی Kisangani است.