برگزاری کنفرانس مطبوعاتی با تعدادی از هنرمندان و شخصیت های میهمان در پنجمین جشنواره تیرگان، یکی از کارهایی بود که در این دوره در حاشیه جشنواره انجام شد.

شنبه صبح ۲۲ آگوست۲۰۱۵ کنفرانس مطبوعاتی با صادق صبا، مدیر بی بی سی، در ساختمان تئاتر هاربرفرانت سنتر برگزار شد که من از نشریه شهروند و سعید ولدبیگی سردبیر رسانه ی تیرگان پرسش هایمان را با او در میان گذاشتیم.

در نیمه ی اول، سعید ولدبیگی از سوی تیرگان پرسش هایی مطرح کرد.

صادق صبا در این جشنواره با مستند “عمر خیام نابغه ی پرسشگر” حضور داشت و پرسش های ولدبیگی پیرامون حضور صبا در تورنتو و تیرگان و چگونگی ساخت این مستند بود.

صبا گفت، برای اولین بار است به تورنتو می آید و در همین چند روز تحت تأثیر جامعه ی ایرانیان تورنتو قرار گرفته است. او افزود: جامعه ی ایرانیان تورنتو، یکی از بهترین جوامع ایرانی خارج از کشور است و تیرگان هم دستاوردی برای ایرانیان که بتوانند کارهای بزرگی انجام دهند و من افتخار می کنم که اینجا هستم. و امیدوارم در آینده در مورد جامعه ایرانیان کانادا بویژه تورنتو از لحاظ پوشش خبری بتوانیم بیشتر کار کنیم.

صبا سپس از چرایی پرداختن به عمر خیام و روند ساخت فیلم گفت و اینکه پیش از انتخابات سال ۱۳۸۸ ساخت فیلم تمام شد وگرنه با محدودیت هایی که پس از آن زمان برای بی بی سی پیش آمد، معلوم نبود که بتوان آن را تمام کرد.

Sadegh-Saba-H1

در نیمه ی دوم، نوبت به پرسش های من رسید. گفتم که پرسش های من دیگر عمر خیامی نیست و سیاسی است و او هم استقبال کرد.

با توجه به اینکه چند روز پیش از آن در جلسه ی گفت و شنید در دانشگاه تورنتو، پرسش های بسیاری مطرح شده بود و او هم پاسخ داده بود، و فشرده ای از آن جلسه در گزارش من در شهروند آمده بود، سعی کردم پرسش های مطرح نشده را بپرسم.

 

آقای صبا، فردا ـ یکشنبه ـ قرار است که سفارت بریتانیا در ایران بازگشایی شود و خبرش را در بی بی سی آورده اید. بازگشایی سفارت چه تأثیری بر کار بی بی سی در ایران دارد. آیا می توانید در ایران خبرنگار داشته باشید؟

ـ قرار است سفارت روز یکشنبه در ایران باز شود و وزیر امور خارجه دارد به ایران می رود و یک هیئت مطبوعاتی انگلیسی از روزنامه گاردین، دیلی تلگراف و حتی از بی بی سی انگلیسی همکار من جرمی بووِن Jeremy Bowen هم دارند با او به ایران می روند. هفته ی پیش هم همکار من از بی بی سی انگلیسی خانم کیم قتّاس Kim Ghattas یک هفته در ایران بود و گزارش می داد و این در شش سال بعد از انتخابات بی سابقه بود که اجازه بدهند خبرنگاران بی بی سی از داخل کشور گزارش تهیه کنند. من فکر می کنم با بهبود رابطه ی بریتانیا با ایران احتمال بهبود وضعیت بی بی سی در ایران بسیار زیاد است، بخصوص بی بی سی انگلیسی که می تواند در ایران دفتر داشته باشد طوری که قبل از انتخابات۸۸ دفتر داشت. بی بی سی فارسی وضعیت ویژه ی دیگری دارد. بی بی سی فارسی هیچگاه در ایران دفتر نداشت، نه در زمان جمهوری اسلامی و نه در پیش از جمهوری اسلامی و باز شدن دفتر را برای بی بی سی فارسی بعید می دانم، ولی احتمال اینکه اجازه بدهند مثل گذشته که همکاران من برای وقایع خاصی مثل انتخابات یا ساختن مستند به ایران می رفتند، کسانی هم از بخش فارسی بی بی سی بروند، زیاد است، و من امیدوارم که بهبود رابطه به این موضوع کمک کند.

 

به نظر می رسد که در زمینه ی بهره مندی از تحلیلگر، بی بی سی فارسی با محدودیت روبروست و همیشه از افرادی تکراری استفاده می کند. برنامه ای برای شناسایی و استفاده از بقیه تحلیلگران خوشفکری که مسلما در جاهای مختلف دنیا هستند، ندارید؟

ـ ما خیلی استقبال می کنیم اگر هرچه بیشتر تحلیلگران جدیدتری از طیف های مختلف سیاسی در بی بی سی حضور داشته باشند. من همین جا از شما و همکاران مطبوعاتی ام در تورنتو و دیگر ایرانیان تقاضا می کنم که با ما تماس بگیرند و ما دوست داریم همه ی نظرات در بی بی سی فارسی منعکس شود. بی بی سی فارسی نه مال گروه خاصی ست و نه علیه دولت ایران است و نه علیه مخالفان دولت ایران. بی بی سی فارسی وظیفه ی خودش را منعکس کردن همه ی طیف های سیاسی می داند. من خودم شخصا متأسفم که تعداد زنان به عنوان تحلیلگر در بی بی سی کم است. و من اینجا درخواست می کنم بخصوص از خانم ها که با ما تماس بگیرند و من دوست دارم در این زمینه کار بیشتری انجام دهیم و طیف های مختلف سیاسی…

 

و همینطور از ملیت های مختلف ایران…

ـ حتما، ما در بی بی سی فارسی ۱۵۰ ژورنالیست داریم فکر کنم هیچ قسمتی از جامعه ی ایران نباشد که در بی بی سی نباشد. من خودم اهل رشتم، و در بین همکارانم کرد، ترک، تهرانی، شیرازی، اصفهانی، خرم آبادی و … داریم. مسلمان و غیرمسلمان، ارمنی، سنی، و … و تعداد زن و مرد هم در بی بی سی تقریبا به اندازه ی هم هستند. در بین تیم مدیریتی من زنان نقش بسیار مهمی دارند. نصف مدیران ارشد ما در بی بی سی خانم ها هستند. رئیس کل خبر بی بی سی یعنی نفر دوم بعد از من، یک خانم است. مسئول همه ی برنامه های هفتگی ما یک خانم ارمنی ایرانی است، ولی من دوست دارم در بین تحلیلگران هم این تنوع وجود داشته باشد بویژه از طیف های مختلف سیاسی. بعضی ها فکر می کنند که بی بی سی دوست دارد فقط اصلاح طلب ها در برنامه ها بیایند، اصلا این طور نیست. ما رسانه ی اصلاح طلب ها نیستیم، ما رسانه ی ایرانیان هستیم که بخشی از آنان اصلاح طلبند، بخشی طرفدار دولت اند، بخشی چپ هستند، بخشی طرفدار سلطنت هستند و بخش های دیگر که در جامعه ی ایران هست. بی بی سی یک رسانه ی پابلیک است. بر طبق ادیتوریال گایدلاین و چارتری که بی بی سی دارد، وظیفه ی ما این است که همه ی نظرات را منعکس کنیم و اگر نکنیم می توانند از ما سئوال کنند که چرا چنین نیست. اگر هم مشکلی هست ما واقعا دوست داریم برطرف کنیم.

 

شما گفتید همه ی نظرات و این خودش ممکن است مناقشه برانگیز باشد مثل تریبون دادن به مأمور ساواک؛ یعنی سازمانی که رسماً و علناً مشغول قلع و قمع نهادهای سیاسی و مداخله در تمامی ارکان حاکمیت بود. بی بی سی فارسی چه توجیهی برای این کار خود دارد؟

ـ ما در بی بی سی برنامه ای داریم به نام “پرگار”. پرگار حدود پنج سال پیش درست شد و برنامه ی هفتگی ست و شاید تا حالا سیصد برنامه پرگار داشتیم. هدف پرگار، مناظره است درباره ی مسائل سخت، درباره ی مسائلی که در رسانه های دیگر به آن نمی پردازند، در مورد مسائل تابو، در مورد نقش دین، نقش اخلاق در سیاست، رضاشاه، هر چیزی … ما فکر می کنیم در برنامه ی پرگار که فرمت مشخصی دارد و افراد می دانند در آنجا چه چیزی اتفاق می افتد، این کار را باید انجام دهیم. از فروپاشی ساواک ۳۷ سال می گذرد. ساواک یکی از سازمان های بسیار مهم در حفظ نظام سلطنتی در ایران بوده و بسیار تأثیرگذار و هزاران نفر در ایران خودشان را قربانی ساواک در زندان ها می دانند. ما فکر می کنیم در یک برنامه ای با معیارهای درستی که ما در بی بی سی داریم، بحث در مورد ساواک می تواند برای بینندگان ما جالب توجه باشد. و اگر فکر می کنیم ساواک موضوعی است که باید بهش پرداخته شود، از نظر من ایرادی ندارد که یک نفر هم از ساواک باشد که بیاید نظر خودش را بگوید، اینها از نظر من توجیه کردن ساواک و شکنجه نیست. در برنامه ای که شما اشاره می کنید چهار نفر بودند، دو نفر زندانی سیاسی سابق. من دوست داشتم که شما می گفتید که کسانی در برنامه بودند، طوری شما گفتید انگار ما یک ساواکی را آوردیم که هرچی دلش می خواهد بگوید، در حالی که یک بحث بوده. دو نفر زندانی سیاسی سابق و یک نفر که قرار بود تاریخ نگار بی طرف باشد، با توجه به کارهایی که در این زمینه کرده بود، در آن برنامه اما چیزهای دیگری گفت که به درستی بیشتر به نظرات شخص ساواکی نزدیک بود. مثلا وقتی مأمور ساواک گفت که ما شکنجه نمی کردیم بلکه شلاق می زدیم، آن هم کسانی که قرار بوده بمب منفجر کنند(گویا شلاق از نظر ایشان شکنجه نیست)، آقای مصطفی مدنی یکی از دو زندانی سیاسی گفت، هم سلولی من به هیچ وجه آدمی نبود که اهل مبارزه ی مسلحانه باشد و نویسنده بود و سلاحش قلمش بود. یعنی آن آقا حرفش را زد و آن دو نفر هم جوابش را می دادند. این برنامه یکی از پربیننده ترین برنامه های بی بی سی بوده و بحث های زیادی را برانگیخته. همین پرسشی که شما مطرح کردید، سئوال مهمیه، چرا ما این کار را می کنیم؟ آیا می خواهیم توجیه کنیم؟ ما فکر می کنیم کاری که ساواک کرده، نقشی که ساواک داشته و نهادهای دیگر در زمان شاه مهم است که در موردش بحث شود در فرمت درستی که ما در پرگار داریم که جای بحث است و بحث درباره ی چیزهای سخت، ما میلیون ها بیننده داریم، اینها باید بدانند که ساواک چه می کرده. اگر کسی خودش ساواکی هست چطور خود را توجیه می کند، هرچقدر هم مسخره باشد، مردم باید بشنوند و آنها تصمیم بگیرند. برنامه ی پرگار پایان باز دارد و هیچ کس جمع بندی نمی کند. همه حرف هایشان را می زنند و مردم خودشان تصمیم می گیرند.

ما برنامه های بحث برانگیز مثل این داشته ایم. مثلا هروقت برنامه درباره ی آذری ها می گذاریم، فارس زبان ها بهشون برمی خورد. از آن طرف اقلیت های قومی که شما گفتید ما باید بیشتر داشته باشیم، آنها از ما ایراد می گیرند و می گویند شما شوونیست فارس هستید. یک رسانه همیشه مورد قضاوت افراد مختلف است بخصوص رسانه ای مثل بی بی سی که اول نیامده بگوید من طرفدار این خط هستم. بنابراین اگر ما کارمان را درست انجام دهیم گروه های مختلف می توانند در عین حال در یک برنامه باشند و مردم در نهایت خودشان تصمیم می گیرند که چه چیزی واقعی ست، چه چیزی درست است و چه چیزی را باید قبول کنند و یا نکنند.

 

پرسش آخر درباره ی موضع بی بی سی در قبال فعالان چپگرای ایرانی و اساساً کل چپ در ایران است که به نظر می رسد به شکل سیستماتیک از دیسکورس بی بی سی حذف شده است و اگر هم صدایی باشد از جانب چپگرایان نادم و پشیمانی است که کل تاریخ خود را به نوعی نفی می کنند و از بلاموضوعیت چپگرایی در وضعیت فعلی حرف می زنند.

آیا بی بی سی نمی خواهد از چپ جوان و مستقل از گروه های سنتی چپ حرف بزند؟

ـ من خودم شخصا استقبال می کنم که صدای چپ ایران هم در بی بی سی منعکس شود، بخصوص که خودم سابقه ی چپ دارم، خیلی دوست دارم در این زمینه حتما دوستان چپ هم در بی بی سی باشند، و هستند.

این طور که شما گفتید، اجازه دهید با شما مخالفت کنم. اینکه به طور سیستماتیک، اصلا این طور نیست ما در برنامه پرگار بارها کسانی را آوردیم که رهبران چپ بودند و در آنجا از دیدگاه های چپ حمایت کردند.

 

آنها از احزاب سنتی چپ بودند.

ـ شما اگر گروه های چپ جدیدتری را می شناسید لطفا مشخصاتشان را به من بدهید تا پیدایشان کنم. اتفاقا من با جوانانی که اینجا صحبت می کنم ازشان می پرسم که الان در دانشگاه های ایران چقدر چپ جدیدتر وجود دارد، بویژه چپی که مثل سابق، من در مقامی نیستم که چپ را نقد کنم بخصوص به عنوان مدیر بی بی سی، ولی یکی از چیزهایی که همیشه برای گروه های چپ نادیده گرفته می شد مسئله آزادی بود، حالا من شنیده ام که گروه های چپی دارند شکل می گیرد که ضمن تأکید بر دادگری که هدف اصلی چپ بوده، در کنار آن بر آزادی هم توجه دارند و از ادغام این دو مفهوم اصیل بشری می توانند گامی به پیش بگذارند. کسانی که از این دیدگاه ها حمایت می کنند، حتما در بی بی سی جا دارند و من خیلی دوست دارم. در بی بی سی هیچ کسی نه ضد چپ است، نه ضد سلطنت طلبی ست، نه ضد مجاهدین، نه ضد جمهوری اسلامی هیچ کسی هیچ موقع در بی بی سی به طور سیستماتیک کنار زده نمی شود. ما حتی از کسانی هم که از بی بی سی انتقاد عملی و شدید می کنند دعوت می کنیم. من به شما قول می دهم در بی بی سی هیچ نوع دید ایدئولوژیک بر تصمیم گیری ها غالب نیست. ما با آقای رضا پهلوی صحبت می کنیم، در برنامه های صفحه دو و پرگار با بسیاری از افراد چپ صحبت می کنیم که ممکن است چپ مورد علاقه ی شما نباشد، اما آنها خودشان را مارکسیست لنینیست یا تروتسکیست می دانند. ما به زودی در پرگار یک برنامه در مورد لنین می خواهیم پخش کنیم که در آن افراد چپ می آیند و از لنین به عنوان یکی از بزرگترین انقلابیون و اندیشمندان چپ در جهان دفاع می کنند. بنابراین دوستان چپ هم همیشه در بی بی سی مقدمشان مبارک است و من استقبال می کنم، همینطور که از گروه های دیگر.

 

گزارش جلسه گفت و شنید با صادق صبا در دانشگاه تورنتو را اینجا بخوانید.