در دفاع از لغو شهروندی تروریست ها/ سلمان سیما/ علی اشتری

در چند روزگذشته برای اولین بار، کانادا شهروندی پنج تروریست را بر اساس قانون جدید سی‌-۲۴ از آنها پس گرفت. (۱) در این نوشته ما صرفاً به قسمتی‌ از این قانون که اخیرا منجر به گرفتن شهروندی از این پنج تروریست شده است می‌پردازیم. بررسی‌ همه جوانب آن از حوصله این نوشته خارج است. در مورد این قانون تبلیغات نادرست به همراه اغراض سیاسی باعث ابهامات و کژفهمی های بسیار شده است و رقابت های انتخاباتی نیز این امر را تشدید کرده است. احزاب مخالف این قانون صرفاً برای جمع آوری رأی در بین کامیونیتی هایی که فکر می کنند با این قانون مخالف هستند، اقدام به دروغ پراکنی‌های بعضا خنده داری کرده اند که متاسفانه بین بسیاری از ایرانی‌-کانادایی‌های تحصیلکرده هم به عنوان حقیقت جا افتاده است. در بخشی از این نوشته این افسانه‌ها و دروغ ها را آشکار می‌کنیم و در بخش دیگر در روشن ساختن منطقی که این قانون بر آن استوار است می کوشیم. همچنین نیم نگاهی نیز به نقد این قانون خواهیم داشت.

افسانه: کارمند اداره مهاجرت می تواند افراد را به تروریسم محکوم کند و شهروندی آنها را بگیرد.
حقیقت: اداره مهاجرت صرفاً بعد از احراز قطعی اتهام تروریسم توسط دادگاه می تواند درخواست لغو شهروندی تروریست‌ها را بکند. یک کانادایی که در معرض اتهام تروریسم قرار می‌گیرد به عنوان یک کانادایی در دادگاه‌های صالحه محاکمه‌ می شود و از تمام حقوق یک شهروند کانادایی در طول فرآیند محاکمه‌ برخوردار است. اثبات اتهام پنج تروریست مورد بحث سال‌ها طول کشید. (۲)

افسانه: تروریست هایی که شهروندی آنها لغو شده است حق شکایت به دادگاه برای تغییر رأی را ندارند.

حقیقت: کسانی‌ که شهروندی آنها لغو شده است می توانند تصمیم اداره مهاجرت را در دادگاه به چالش بکشند. تعدادی از این پنج تروریست اخیر خواستار تجدید نظر درباره لغو شهروندی‌شان شده‌اند.

افسانه: افراد نمی توانند برای اعتراض به حکم لغو شهروندی وکیل بگیرند.

حقیقت: می توانند. تروریست هایی که خواهان تجدید نظر در لغو شهروندی‌شان شده‌اند توسط وکلای خود اقدام به پاسخگویی کرده اند.

افسانه: شهروندی تروریست‌های زاده کانادا هیچ گاه پس گرفته نمی‌شود و این قانون صرفا ناظر به کسانی‌ است که در خارج از کانادا زاده شده‌اند.

حقیقت: شهروندی یک تروریست زاده کانادا در صورتی‌ که به هر نحوی امکان داشتن شهروندی هر کشوری را داشته باشد (مثلا از طریق همسر یا پدر و مادر …) لغو می شود. اگر فردی صرفا از نظر قانونی‌ بتواند شهروند کانادا باشد، حکومت کانادا اجازه ندارد که شهروندی آنها را لغو کند. دولت کانادا امضا کننده میثاق نامه بین المللی درباره وضعیت بی‌ کشوری است و اجازه ندارد هیچ شهروندی را بدون کشور کند. (۳) و (۴)

افسانه: قبل از این قانون، شهروندی هیچ کسی‌ در کانادا لغو نمی شد.

حقیقت: شهروندی جنایتکاران جنگی که در تقاضای شهروندی خود دروغ گفته بودند قابل لغو است و در گذشته هم این اتفاق افتاده است. به عنوان مثال :شهروندی Helmut Oberlander که درهلوکاست دست داشت در نوامبر سال ۲۰۰۹ به عنوان یک جنایتکار جنگی لغو شد.(۵) و (۶)

افسانه: کانادایی‌های دو ملیتی مخالف این قانون هستند.

حقیقت: نظر سنجی‌ها نشان می دهد که بیش از سه چهارم کانادایی‌ها با این قانون موافق هستند و حتی برخی از نظرسنجی ها نشان می دهد که حمایت از این قانون در میان کانادایی هایی که از کشور‌های دیگر مهاجرت کرده اند بیشتر است.(۷) و (۸)

افسانه: فقط طرفداران حزب محافظه کار از این قانون حمایت می کنند.

حقیقت: در صد حمایت از این قانون بسیار بیشتر از درصد حمایت از حزب محافظه کار است. نظرسنجی‌ها نشان می دهد که فارغ از گرایش های حزبی و سیاسی این قانون از پشتیبانی‌ قابل توجه کانادایی‌ها برخوردار است.

افسانه: این قانون فقط در کانادا وجود دارد.

حقیقت: خیر! برای مثال در دو کشور فرانسه و آمریکا نیز قوانین مشابهی وجود دارد. (۹) و (۱۰)

از نظر ما این قانون ارزش شهروندی کانادا را بیشتر می‌کند نه کمتر. یک تروریست نباید با سوگند دروغ به همان حقوق و مزایایی که شهروندان کانادا از آن بهره مند هستند دست پیدا کند. کشوری که واردات تروریسم را متوقف کند، در قیاس با کشوری که مزایای بیمه‌ مجانی‌، سفر راحت و بدون ویزا به بسیاری نقاط دنیا و … را از پول مالیات دهندگانش برای واردات تروریست خرج می‌کند؛ جای امن تری خواهد بود.

هم چنین داشتن رفتاری مشابه بین انسان هایی که از ارزش های انسانی کانادا تبعیت می کنند با انسان هایی که نه تنها از این ارزش ها تبعیت نمی کنند که با آن ارزش ها سر ستیز دارند ظلم به انسان هایی است که به این ارزش ها احترام می گذارند و شرط انصاف و عدالت نخواهد بود.

از سوی دیگر بسیاری از حقوق دانان معتقدند که مجازات یک تروریست با یک مجرم عادی هر چند خطرناک باید فرق کند. لذا بر این باورند که مجازات یک تروریست باید مضاعف و اشد باشد. به عنوان مثال: یک کسی  در کانادا مرتکب قتلی می شود و مجازات می شود و به زندان می افتد. حال فردی هم  یک نفر و یا عده ای را در یک عملیات تروریستی می کشد؛ در این صورت او هم مجازات می شود و به زندان می افتد. اما به باور بسیاری یکسان بودن مجازات این دو با روح عدالت در تضاد است. اینجا می بایست یک مجازات و جریمه دیگری هم علاوه بر زندان به خاطر نیت تروریستی در نظر گرفته شود که همانا مجازات سلب تابعیت است.

کانادا کشوری است که بر اساس درستی و راستی بنا شده است. کسی که با دروغ و نیرنگ شهروندی این کشور را کسب می کند و سوگند دروغ یاد می کند و به دشمنی با ارزش ها دست می یازد و به ترور شهروندان این کشور  مبادرت می کند؛ بیش از هر چیز پایه های اساسی این کشور را که بر راستی و درستی استوار شده است تهدید می کند. قبح دروغ نباید بریزد و دروغگویی نباید ترویج شود. چگونه؟ با مجازات دروغگو!

شرط عقل: اصرار بر حفظ تابعیت کسی که با عمل و رفتارش می گوید من از ارزش ها و قوانین این کشور پیروی نمی کنم؛ عقلانی نیست. تابعیت و یا شهروندی از جنس حق(امتیاز) و تکلیف است. در قبال به دست آوردن یک سری امتیازات باید وظایفی را هم بر عهده گرفت. از جملۀ آن وظایف احترام گذاشتن به قوانین و ارزش های جاری در کاناداست. نمی توان وظایف را نادیده گرفت و فقط از امتیازات و یا حق و حقوق صحبت کرد.

اما بیشترین نقدی که به این  قانون می شود؛ ادعای تبعیض‌آمیز بودن است. به درستی گفته می شود که بر اساس منشور آزادی ها و حقوق اساسی کانادا؛ تمام قوانین کانادا می بایست بدون تبعیض باشد. مثلا در مورد این قانون به طور مشخص و صریح  گفته شود که مجازات تروریسم لغو تابعیت است و این که چه کسی کجا و چه زمانی به دنیا آمده است؛ در آن تاثیری نداشته باشد.

در پاسخ به این نقد دو رویکرد عمده وجود دارد:

رویکرد اول که ما آن را رویکرد ایده آلی نام می گذاریم؛ بر این باور است که هر شهروندی که دست به اعمال تروریستی بزند و این موضوع توسط دادگاه تایید شود می بایست لغو تابعیت شود. فرقی هم نمی کند که پدر و مادرش اهل کجا بوده باشند. در کانادا به دنیا آمده باشد و یا در خارج از کانادا. اروپایی تبار باشد و یا خاورمیانه ای باشد. خداباور باشد و یا خدا ناباور باشد. مسلمان باشد، یا یهودی و مسیحی و … باشد. این گروه بر این باورند که حتی بومیان کانادا که مدت ها پیش از ما در این سرزمین می زیسته اند نیز اگر عملی تروریستی انجام دهند می بایست لغو تابعیت شوند و شهروندی ایشان پس گرفته شود. این یک حالت ایده آل است اما در عین ایده آل بودن می تواند با حقوق بشر هم تضاد پیدا کند.

هر انسانی به واسطه متولد شدنش در یکی از کشورها و یا  به دلیل برخی قرارداد های اجتماعی بالاخره تابعیت حداقل یک کشور را دارد و از مزایا و مواهب آن تابعیت در صورت وجود بهره مند می شود. کسانی که شهروندی دوگانه ندارند و در کانادا متولد شده اند؛ بالاخره می بایست تابعیت جایی از این کره خاکی را داشته باشند. این حق مسلم و بدیهی آن هاست.  لذا به منظور احترام گذاشتن به حقوق بشر، عده ای حق شهروندی این دسته از افراد را سلب ناشدنی و همیشگی می دانند.

رویکرد دوم که آن را رویکرد واقع گرایانه نام می نهیم؛ این رویکرد که  قانون سی_۲۴ نیز بر آن استوار است پاسخ مناسبی به بسیاری از نقدها می دهد. حق بر دو گونه است و به دو دسته تقسیم می شود:

یک)حقوق طبیعی

دو) حقوق مدنی/شهروندی/دولتی.

حقوق طبیعی حقوقی هستند که انسان در بدو تولدش به دست می آورد و حقوق اولیه او شمرده می‌شوند، مثل: حق حیات، صحبت به زبان مادری، امنیت، برابری و  …

حقوق مدنی/شهروندی/دولتی حقوقی هستند که فقط و فقط توسط دولتها/ حکومت ها/ قدرتها و از طریق برخی قراردادهای اجتماعی (قانونی) به رسمیت شناخته می شوند، مثلِ: حق رانندگی‌، حق داشتن کارت اعتباری(credit)، و …

حق شهروندی از افرادی که نمی توانند شهروند هیچ کشوری باشند سلب شدنی نیست، چون طبق میثاق‌های سازمان ملل، تعلق به یک کشور از جمله حقوق طبیعی و اولیه آنها است و درست برعکس سلب حق شهروندی کسانی‌ که می توانند شهروندی دیگر کشور‌ها را هم داشته باشند جایز (امکان پذیر) است چون حق شهروندی را به صورت طبیعی به دست نیاورده اند، بلکه توسط دولت/ حکومت از طریق یک قرارداد اجتماعی دو طرفه کسب کرده اند؛ درست مانند سلب حق رانندگی‌. کسی که به مقررات راهنمایی و رانندگی احترام نگذارد و به عنوان مثال در حالت مستی رانندگی کند و جان خود و دیگران را به خطر بیاندازد، طی شرایطی ممکن است برای همیشه از رانندگی منع شود. این کار نه تنها تبعیض آمیز نیست که برای حفظ جان انسان‌ها و رانندگان دیگر ضروری است.

لذا با در نظر گرفتن رویکرد واقع گرایانه می توان گفت که سلب شهروندیِ مهاجرانی که شهروندی کانادا را گرفته اند تبعیضی بین آنهایی که در کانادا متولد شده اند و مهاجرانِ شهروند شده ایجاد نمی کند. همچنین می توان حق شهروندی را از جمله حقوق طبیعی و سلب ناشدنی کسانی‌ دانست که گرچه در کانادا متولد نشده اند ولی از کودکی “کاملا” در کانادا بزرگ شده اند و امکان شهروندی کشور دیگری را ندارند.

با همه اینها اگر چه که به زعم نویسندگان این سطور کلیت این قانون قابل دفاع است، ولی به مرور زمان می توان آن را به  قانون بهتری تبدیل کرد که هم امنیت کانادایی ها را تامین کند و هم ضمن رعایت کامل اصل تفکیک قوا در برخی جزئیات بهبود یابد.

امید به این که هموطنان عزیز با یک کانادایی غیر تروریست همذات پنداری بیشتری داشته باشند تا تروریست هایی که تنها شباهتشان به این ایرانیان شاید رنگ پوستشان یا دین اجدادشان باشد. همچنین از منظر منافع کامیونیتی ایرانی‌ در کانادا، با توجه به اینکه اکثریت قریب به اتفاق مهاجران به کانادا با لغو شهروندی تروریست‌ها موافق هستند، خوب نیست که ایرانیان تصویری از خود ارائه کنند که گویا کامیونیتی ایرانی‌ در مقایسه با دیگر کامیونیتی‌های مهاجر به کانادا به طور خاص از تروریسم حمایت بیشتری می‌کند. متاسفانه یکی‌ از این پنج تروریست به نام “هیوا علیزاده” ایرانی‌ است و این وظیفه ما را دو چندان می کند. ما ایرانیان همه می‌دانیم که تروریسم پلیدی که توسط گروه‌های اسلامگرا در خاورمیانه و شمال آفریقا گسترش پیدا کرده است به هیچ وجه بین ایرانیان چه داخل ایران و چه خارج ایران مقبول نیست؛ پس چه بهتر که بیزاری خویش از تروریسم را با عدم حمایت از تروریست ها در عمل هم نشان دهیم.

سلمان سیما؛ عضو گروه دانشجویان و دانش آموختگان لیبرال ایران

علی اشتری؛ دکترای مهندسی برق، مدرس مدیتیشن و فعال اومانیست

۱) http://www.cbc.ca/news/canada/toronto-18-ringleader-citizenship-1.3245319

۲) http://www.cbc.ca/news/canada/ottawa/hiva-alizadeh-pleads-guilty-in-ottawa-terrorism-trial-1.2768944

۳) http://www.ohchr.org/Documents/ProfessionalInterest/statelessness.pdf

۴) https://treaties.un.org/pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=V-4&chapter=5&lang=en

۵) http://www.friendsofsimonwiesenthalcenter.com/war_criminals.aspx

۶) http://www.justice.gc.ca/eng/cj-jp/wc-cdg/prog.html

۷)http://news.nationalpost.com/news/canada/overwhelming-majority-supports-revoking-citizenship-for-canadians-who-commit-treason-poll

۸)http://www.jasonkenney.ca/public_support_for_stripping_citizenship_from_convicted_terrorists?recruiter_id=315152

۹)http://www.france24.com/en/20150123-court-backs-strip-jihadist-french-nationality-morocco-terrorism-conseil-constitutionnel

۱۰) http://immigration.findlaw.com/citizenship/can-your-u-s-citizenship-be-revoked-.html