بحران پناهجویان دارد کمر اتحادیه اروپا را می شکند. تنها ظرف چهار روز این هفته بیش از ۳۴ هزار پناهجوی تازه وارد جمهوری کوچک اسلوونی شدند. ده ها هزار نفر دیگر پشت مرزهای این کشور مانده اند. آن ها چشم به اتریش و آلمان دوخته اند، اما این دو کشور نیز غرق در مشکلات خود شده اند. آیا اروپا، آنطور که روس ها آرزو می کنند، در سیلاب پناهجویان خفه خواهد شد؟
هفته گذشته صدراعظم آلمان در سفری به ترکیه کوشید رجب طیب اردوغان رئیس جمهور این کشور را به همکاری برای جلوگیری از ورود پناهجویان تازه به خاک اروپا متقاعد کند.
گروه پگیدا تظاهرات پرشماری را علیه مهاجران و پناهندگان برگزار کرد
وی حاضر شد در مقابل، کمک های مالی زیادی در اختیار ترکیه قرار دهد، شرایط صدور ویزا برای شهروندان این کشور را تسهیل کند و برای از سر گرفته شدن مذاکرات مربوط به ورود ترکیه به اتحادیه اروپا بکوشد.
سران اتحادیه اروپا نیز اوایل اکتبر امسال اعلام کردند که حاضرند هزینه ایجاد شش اردوگاه جدید در ترکیه را بپردازند تا نیم میلیون پناهجو در آن ها اسکان داده شوند. هنوز نتیجه این پیشنهادها روشن نشده است. تنها این نکته آشکار شده که ترکیه برای پاسخ دادن به خواست اروپا، باج هنگفت تری طلب می کند.
آنکارا، که در واقع با پشتیبانی از گروه های اسلامگرای افراطی سوریه و همچنین داعش یکی از مسببان اصلی تشدید جنگ و ویرانی در سوریه است، می کوشد با سوء استفاده از موقعیت خاصی که به وجود آمده، با جلوه دادن رجب طیب اردوغان به عنوان یک طرف گفت وگوی مهم برای غرب، شانس او را در انتخابات نوامبر امسال بالا ببرد. حالا دیگر برای همه ناظران امور ترکیه روشن شده است که بازگشت اردوغان به سیاست سرکوب کردها و احزاب چپگرای این کشور هیچ دلیلی جز خشم او از شکست در انتخابات ژوئن امسال ندارد. او می خواهد به هر تدبیری این شکست را در انتخابات نوامبر جبران کند.
مسئله پناهجویان روز به روز پیچیده تر و به دستاویزی برای سوء استفاده قدرت های منطقه ای، از جمله ایران، عربستان، ترکیه و روسیه تبدیل می شود. به فرض این که اتحادیه اروپا بر سر کنترل مرزهای ترکیه با این کشور به توافق برسد و شش اردوگاه بزرگ هم در ترکیه ایجاد کند، با توجه به سیلی که از یک سو در پی بمباران های روسیه در خاک سوریه به راه افتاده و از سوی دیگر در کنار مرزهای اتحادیه جاری است، باز همه اقدامات قطره ای خواهد بود بر تخته سنگی که از درون سخت داغ شده و در آستانه ترکیدن است.
تراکم پناهجویان در اسلوونی و سیل تازه در سوریه
نگاهی به تصویرهایی که رسانه های اروپایی از تراکم شدید پناهجویان در خاک کشور کوچک اسلوونی در کنار اتریش و آلمان می دهند، کافی است تا بیننده مطمئن شود که همه از برخورد اصولی با این مشکل درمانده شده اند. با توجه به افزایش فشار فراریان، دیگر نه ترکیه توان بستن مرزهای خود را خواهد داشت و نه اروپا می تواند اسلوونی کوچک را با ده ها هزار پناهجویی که وارد آن شده اند، تنها بگذارد.
براساس گزارش رسانه های معتبر آلمان، تنها در فاصله یکشنبه (۱۸ اکتبر) تا پنجشنبه (۲۲ اکتبر) ۳۴ هزار و ۱۳۲ پناهجوی جدید وارد خاک اسلوونی شده اند و در کنار مرز یا اردوگاه های موقت انتظار آن را می کشند که اتریش و آلمان مرزهای خود را به روی آن ها بگشایند. از زمانی که مجارستان مرزهای خود را با کرواسی بست، اسلوونی به مهم ترین گذرگاه پناهجویان برای راه یافتن به اروپا تبدیل شد. این کشور، با دو میلیون جمعیت در دامنه رشته کوه های آلپ هم مرز با اتریش است.
دیده بان حقوق بشر سوریه در گزارشی می گوید که در بمباران های روسیه تاکنون بیش از ۳۷۰ نفر کشته شده اند که تنها ۵۲ نفر از آن ها عضو داعش بوده اند و بیش از همه غیرنظامیان، از جمله زنان و کودکان (بیش از ۶۵ نفر) قربانی این بمباران ها شده اند.
آخرین گزارش خبرگزاری ها حاکی از آن است که حتی یک بیمارستان نیز هدف بمباران های هوایی روسیه قرار گرفته است. همین بمباران ها باعث شده که صدها هزار نفر دیگر از مردم سوریه شهرهای نیمه ویران خود را ترک کنند و به سوی مرزها و عمدتا مرز ترکیه روانه شوند. کشورهای نفت خیز و ثروتمند عرب نظاره گر خاموش این فاجعه هستند و پناهجویان همه به هومانیسم اروپایی چشم دوخته اند، اما کشورهای اروپایی نیز، خود را با توفانی مواجه می بینند که ممکن است امنیت داخلی آن ها را به کلی منهدم کند. نمونه عمده اش آلمان که در سال جاری بیش از نیم میلیون پناهجو را پذیرفته و پیش بینی می شود این رقم تا پایان سال به ۸۰۰ هزار تا یک میلیون تن برسد.
۴۹۰ حمله به مراکز نگهداری پناهجویان آلمان
براساس گزارش رسانه های آلمانی از اول سال جاری میلادی تا پایان سپتامبر اقامتگاه های پناهجویان ۴۹۰ بار مورد حمله گروه ها یا افراد راست گرا و بیگانه ستیز قرار گرفته است. آن ها با پذیرش پناهندگان بیشتر مخالف اند. تعداد حمله ها در هر روز نزدیک به دو مورد است و در ۹ ماه نخست امسال، حدود سه برابر ۱۲ ماه سال گذشته است. در سال ۲۰۱۴ مجموعا ۱۵۳ بار به اقامتگاه های پناهجویان آلمان حمله شده بود. ابعاد فاجعه اکنون چنان بزرگ شده که وزیر کشور آلمان آن را برای کشور خود “شرم آور” خوانده است.
شبکه اول تلویزیون آلمان در پایگاه اینترنتی خود به نقل از وزیر کشور نوشته است که خشونت علیه پناهجویان همواره در حال رشد است. وزیر کشور گفته است که یک سوم مظنونان به حمله علیه مراکز پناهجویان، افرادی هستند که تاکنون سابقه ای در این زمینه نداشته اند. این واقعیت نشان می دهد که افراد بیشتری جذب واکنش های خشونت آمیز شده اند. چنین روندی برای کشوری که بیش از هرچیز به قانون گرایی مردم و امنیت داخلی خود شهره است، مشکل کوچکی نیست.
وزیر کشور آلمان این روند را خطرناک دانسته و اعلام کرده که باید با آن به سختی برخورد شود. حمله به مراکز نگهداری پناهجویان، بیشتر شکل آتش افروزی در آن ها را داشته است. در این میان ده ها ساختمان بزرگ نیز که برای اسکان جنگ زدگان سوری در نظر گرفته شده بود، دستخوش حریق شده و بر مشکلات آلمان در زمینه تامین محل نگهداری آن ها افزوده است.
سردی هوا و پناهجویان چادرنشین
مشکل کشورهای اروپایی با سرد شدن هوا شدت می یابد و می تواند به فاجعه ای انسانی بیانجامد و از اعتبار ارزش های انسانی جوامع اروپایی در افکار عمومی جهان بکاهد. صدها هزار پناهجو اکنون پشت مرزهای اروپا انتظار کمک های انسانی را می کشند. با سردشدن هوا رساندن کمک به آن ها دشوارتر از همیشه می شود و ممکن است تلفات انسانی سنگینی به وجود بیاید. به ویژه با توجه به این که بخش مهمی از پناهجویان را زنان و کودکان تشکیل می دهند، سرمازدگی و مرگ گروهی از آن ها می تواند خود دستاویزی برای تشدید تبلیغات مسموم بنیادگرایان اسلامی علیه هومانیسم غربی بشود. گروه های اسلامگرا و حکومت هایی مثل ایران و عربستان و قطر که بیش از همه سنگ اسلام را به سینه می زنند، تا به حال هیچ اقدامی برای کمک به سوری ها نکرده اند. با این همه، از هر فرصتی برای انتقاد از سیاست های اروپا بهره می برند.
مشکل به پشت مرزهای اروپا یا کمپ های مرزی کشورهایی مثل کرواسی و اسلوونی و یونان محدود نیست. در خاک آلمان نیز، ده ها هزار نفر در چادرهای بزرگ سکونت داده شده اند. این چادرها، اغلب داری وسایل گرمایش هستند، اما برای سرمای زمستان مناسب نیستند.
رسانه های آلمانی گزارش می دهند که در حال حاضر ۴۲ هزار پناهجو در چادرهایی به سر می برند که با سردشدن هوا تحمل آن هر روز غیرممکن تر می شود. یکی از روزنامه ها نوشته است:”در روزهایی که باران می بارد، سرما تا مغز استخوان نفوذ می کند و پناهجویان هیچ چاره ای ندارند جز آن که به زیر پتوها بخزند و بعضا بلرزند.”
رودرویی آلمانی ها در شرق
شهر درسدن در شرق آلمان ظرف یک سال گذشته به مهم ترین مرکز فعالیت راستگرایان علیه پناهجویان تبدیل شده است. به گزارش رسانه های آلمانی، جنبشی به نام پکیدا (وطن پرستان اروپا علیه اسلامیزه شدن مغرب زمین) روز دوشنبه (۱۹ اکتبر) با حضور ۱۵ تا ۲۰ هزار هوادار نخستین سالگرد تاسیس خود را جشن گرفت. در این مراسم، که با شعارهای تندی علیه سیاست پناهندگی دولت آلمان همراه بود یک چهره شناخته شده نئونازی به صراحت گفت که پناهجویان باید به کوره های آدم سوزی فرستاده شوند. این اظهار نظر اکنون زمینه ساز بحث تازه ای درباره احتمال ممنوع کردن جنبش پگیدا شده است که زیر پوشش احساس خطر نسبت به رشد اسلامگرایی در اروپا، بیگانه ستیزی را تحریک می کند. اما تا زمانی که ثابت نشود جنبش پگیدا فعالیت ها و اهدافی مخالف قانون اساسی دارد، شانس این کار بسیار ناچیز است. روز دوشنبه، البته ۱۴ هزار نفر هم در همان شهر درسدن علیه پگیدا وارد صحنه شدند، اما دماسنج افکار عمومی آلمان بیشتر از رشد گرایش های مخالف با پناهنده پذیری نشان دارد.
در یک بررسی اجمالی باید گفت در شرایطی که تلاش های اروپا برای برون رفت از بن بست پناهجویان تاکنون ناکام مانده است، روسیه با بمباران شهرهای سوریه، این بن بست را تنگ تر و راه فرار از آن را مسدودتر کرده است. در آستانه به راه افتادن سیل پناهجویان به سمت اروپا، درست در همان روزهایی که آلمان به دستور صدراعظم آنگلا مرکل دروازه های خود را به روی پناهجویان گشود، پراودا که به کرملین نزدیک است نوشت: “اروپا در سیلاب پناهجویان طماع غرق خواهد شد”. گزینش چنین تیتری نشان می دهد که روس ها، به خاطر اختلافاتی که بر سر اوکراین با اروپا دارند، از تشدید فشار پناهجویان به این قاره استقبال می کنند و خوشحال اند. شاید این هم یکی از مزایای جانبی دخالت نظامی روسیه در جنگ داخلی سوریه باشد. روسیه به عنوان بزرگ ترین پشتیبان بشار اسد تاکنون هیچ شهروند سوری را به خاک خود راه نداده است.
*جواد طالعی، شاعر، نویسنده و روزنامه نگار آزاد با بیش از ۴۰ سال سابقه روزنامه نگاری حرفه ای از سال ۲۰۰۰ میلادی به این سو مسئولیت دفتر اروپائی شهروند را به عهده دارد. او همزمان با رسانه های معتبر فارسی زبان دیگر مثل بی بی سی، رادیو فرانسه، دویچه وله و سایت های اینترنتی متعدد همکاری داشته است.
