ساعاتی پس از اعدام شیخ نمرباقر النمر روحانی شیعه عربستان سعودی و ۴۶ مخالف دیگر دولت ریاض، سفارتخانه عربستان در تهران به آتش کشیده شد. این آتش سوزی یک روز پس از تهدید آیت الله خامنه ای و وزارت خارجه جمهوری اسلامی، نشانه آن است که تهران تصمیم دارد از عربستان سعودی انتقام بگیرد. یکی از اتهامات شیخ نمر النمر، فرمان برداری از جمهوری اسلامی بود.
عربستان سعودی به عنوان مدعی رهبری سنی ها و جمهوری اسلامی ایران به عنوان مدعی رهبری شیعیان در جهان اسلام، سال های دراز است در عراق، سوریه، بحرین، یمن و بسیاری نقاط دیگر از خاورمیانه و شمال آفریقا جنگی نیابتی را پیش می برند.
این جنگ نیابتی، تا چند سال پیش کاملا پنهان بود و هر دو طرف آن را انکار می کردند، اما دست کم در یمن و سوریه کاملا علنی شده است.
در یمن، نیروهای ائتلاف عرب به رهبری ریاض برای تثبیت حاکمیت دولت عبدربه منصور می کوشند و جمهوری اسلامی از حوثی های شیعه و نیروهای طرفدار علی عبدالله صالح رئیس جمهور مستعفی پشتیبانی می کند. هیچیک از طرفین نیز تاکنون نتوانسته اند به هدف خود برسند و جنگ به شدت ادامه دارد.
این جنگ نیابتی در سوریه نیز کاملا آشکار شده است. جمهوری اسلامی از آغاز درگیری های داخلی سوریه پشت بشار اسد ایستاده و او را، که دستش به خون بیش از ۴۰۰ هزار نفر آلوده است، با پول و اسلحه و تبلیغات پشتیبانی می کند، در حالی که عربستان سعودی برای انتقال قدرت به سنی ها حتی از کمک به داعش پرهیز نداشته است.
ایران، عربستان و تفنگ خالی
آیا اکنون قرار است به دلیل اعدام ۴۷ مخالف دولت در عربستان سعودی، جنگ نیابتی پنهانی ایران و عربستان در جبهه ای رودررو و آشکار پی گرفته شود؟ می گویند از تفنگ خالی هر دو طرف می ترسند، هم آن که تفنگ را در دست دارد و می داند خالی است، هم آن که تفنگ بر سینه اش نشانه رفته و از خالی بودن خزانه آن بی خبر است.
حکایت عربستان و ایران چنین است: عربستان به دلیل کاهش بهای نفت با کسری بودجه روبرو است. دو میلیون شیعه، هرچند در عربستان اقلیتی نسبتا کوچک را تشکیل می دهند، اما دارای موقعیتی هستند که از نظر ریاض “خطرناک” محسوب می شود.
آن ها در مناطق نفت خیز شرق عربستان سعودی زندگی می کنند، با شیعیان حوثی در یمن پیوندهای قبیله ای دارند و در صورتی که سر به شورش بردارند، می توانند در شبکه لوله های نفت شرق عربستان که نفت خام این کشور را به جهان صادر می کند دست به خرابکاری بزنند.
خطر به این محدود نیست. بخش قابل توجهی از کارگران نفت عربستان را نیز همین شیعیان تشکیل می دهند که طی ده ها سال نسبت به سنی ها تحت تبعیض بوده اند و ممکن است در نتیجه تحریک ایران سر به شورش بردارند.
با توجه به همین واقعیات، خطر بروز یک تنش رو دررو و حتی جنگ علنی میان ریاض و تهران، هرچند دور از تصور باشد، غیرممکن نیست. ایران می تواند در پی تلاش هایی که برای شکست سیاست های عربستان سعودی در یمن انجام داده است، اکنون خود را در سایه اعدام شیخ نمر النمر روی تحریک شیعیان عربستان متمرکز کند.
شیعیان عربستان در پی اعدام شیخ نمر دست به اعتراض هایی نیز زده اند و برای تحریک برادر بزرگ آمادگی بالقوه دارند. در این صورت، بعید نیست عربستان که موجودیت خود را کاملا در خطر می بیند، وارد اقدام شود. عربستان در سال های اخیر از سینه سپر کردن در برابر جمهوری اسلامی پرهیزی نداشته است.
احتمال تغییر قدرت در عربستان
ملک سلمان پادشاه عربستان به شدت بیمار است. این را برخی رسانه های غربی این روزها مورد تاکید قرار داده اند. حال و روز پادشاه به پسر و ولیعهد او که اکنون یک حکومت سایه برای خود تشکیل داده است، امکان می دهد که بر دامنه نفوذ خود بیافزاید و برای تکیه زدن بر جایگاه پدر بیمار، حتی قبل از مرگ او آماده شود. در این صورت، ورود به جنگ با جمهوری اسلامی بعید نیست.
تنها مانع عربستان سعودی برای ورود به جنگ مستقیم با ایران می تواند مخالفت دوستان غربی ملک سلمان باشد، که در پی اعدام غیرمنتظره ۴۷ نفر، آن هم در نخستین روز سال نو از وی رویگردان شده اند.
گزارش ها حاکی از آن هستند که متحدان و پشتیبانان غربی عربستان سعودی در پی حصول توافق هسته ای با تهران دیگر تمایلی به پشتیبانی از دوست دیرین خود ندارند، زیرا نقض شدید و پیاپی حقوق بشر در عربستان معامله با ریاض را برای آنان دشوار کرده است؛ در حالی که لغو تحریم های بین المللی راه ورود آن ها را به بازار بزرگ ایران هموار کرده است.
به گزارش رسانه های آلمانی حتی برلین هم که قرار بود تعداد زیادی تانک های مدرن به ریاض بفروشد، ظاهرا از این کار منصرف شده است.
*جواد طالعی، شاعر، نویسنده و روزنامه نگار آزاد با بیش از ۴۰ سال سابقه روزنامه نگاری حرفه ای از سال ۲۰۰۰ میلادی به این سو مسئولیت دفتر اروپائی شهروند را به عهده دارد. او همزمان با رسانه های معتبر فارسی زبان دیگر مثل بی بی سی، رادیو فرانسه، دویچه وله و سایت های اینترنتی متعدد همکاری داشته است.
