* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
بخش دوم و پایانی
مشکلاتی که پیش می آید
مهمترین مشکلات آنورکسی بدکاری های فیزیولوژیکی بدن بیمار است که کم و بیش خطرناکند و بر اثر لاغر شدن و مصرف مسهل ها تولید می شوند.
لاغر شدن شدید در کودکان باعث عدم رشد طبیعی کودک می شود.
کمبود مواد غذایی باعث ضعف عضلات، کم خونی، فشار خون پایین، ضعف فعالیت های قلب، کمبود کلسیم و تولید استئوپروز می شود و اکثر زنان بیمار دچار آمنوره می شوند که مشخص نمی شود، زیرا بر اثر خونریزی تولید شده بر اثر مصرف قرص ضد حاملگی مخفی می ماند.
استفراغ های مکرر هم می تواند مشکلاتی مانند از بین رفتن مینای دندان ها، انفلاماسیون مری و تورم غدد بزاقی به وجود بیاورد و کمبود پتاسیم می تواند مشکلاتی در ضربانات قلب تولید کند.
مصرف مسهل ها هم ممکن است موجب مشکلاتی مانند عدم تونسیته در رودها، یبوست، کمبود آب در بدن، جمع شدن آب در اعضای بدن و کمبود سدیم و کم کاری کلیوی بشود. بالاخره خطرناک ترین و غم انگیزترین مشکلات آنورکسی مرگ بر اثر مشکلات تولید شده و یا خودکشی بیمار است. هر چه زودتر بیماری تشخیص داده و درمان شود پیش آگهی بیماری بهتر است و سیمپتوم ها در اکثر موارد پس از ۵ تا ۶ سال پس از شروع درمان از بین می روند.
سیمپتوم های آنورکسی ذهنی
سیمپتوم های آنورکسی عبارتند از:
ـ نخوردن غذا
ـ وحشت شدید از اضافه وزن
ـ لاغر شدن شدید
ـ مرتباً روی ترازو رفتن
ـ مصرف ادرارآورها، مسهل ها و تنقیه
ـ پریود نشدن و آمنوره
ـ ورزش کردن سخت
ـ گوشه گیری
ـ به عمد استفراغ کردن پس از خوردن غذا
ـ ورانداز کردن اندام های بدن در آیینه و تصور چاق بودن
ـ عدم آگاهی از عوارض پزشکی لاغری شدید
در ادبیات پزشکی به دو نوع آنورکسی ذهنی برمی خوریم
ـ آنورکسی نوع محدود: وقتی که بیمار رژیم بسیار شدید همراه با ورزش های بدنی طولانی دارد ولی خودش را مجبور به استفراغ و استفاده از مسهل نمی کند.
ـ آنورکسی همراه با کریز بولیمی: بیمار سیمپتوم های آنورکسی ذهنی و بولیمی را دارد و مخصوصاً استفراغ می کند و مسهل مصرف می کند. در این حالت بیمار بولیمی ندارد بلکه آنورکسی همراه با حملات بولیمی دارد.
چه کسانی در خطر مبتلا شدن هستند
آنورکسی اغلب در نوجوانی شروع می شود بین ۱۴ تا ۱۸ سالگی ولی در ۱۰ تا ۲۰ درصد موارد از ۱۲ سالگی و خیلی کمتر پس از ۲۵ سالگی.
دخترها خیلی بیشتر از پسرها مبتلا می شوند و آنورکسی مثل اکثر مشکلات تغذیه ای در کشورهای صنعتی بیشتر دیده می شود. دارندگان بعضی از شغل ها که شخص باید خوش هیکل باشد مثل، هنرپیشگان، مانکن ها، ورزشکاران و رقصنده ها بیشتر از سایر شغل ها دچار مشکلات تغذیه ای می شوند.
و بالاخره افرادی که از یک پاتولوژی مزمن رنج می برند و مجبورند که رژیم غذایی سخت داشته باشند مثل بیماران دیابتیک نوع یک و هایپر کلسترولمی فامیلی امکان بیشتری دارند که دچار آنورکسی ذهنی بشوند.
یک حادثه دراماتیک مانند مرگ یک عزیز و یا طلاق یا تغییری در زندگی روزانه می تواند عامل تولید بیماری در نزد شخصی که آمادگی دارد بشود.
پیشگیری
هنوز روش مطمئنی برای پیشگیری وجود ندارد ولی هر چه زودتر تشخیص داده بشود از پیشرفت بیماری و از این که مزمن بشود جلوگیری می کند. اگر فکر می کنید که کودک یا نوجوانتان مشکلی دارد با پزشک مشورت کنید.
درمان های دارویی آنورکسی ذهنی
بدون همراهی درمان بیماری بسیار مشکل است. تجویز دارو توسط پزشک با همکاری متخصص تغذیه و روان درمانی باید توام باشد. گاهی بستری شدن در بیمارستان مخصوص تحت نظر متخصصان مربوطه لازم می شود. مطالعات نشان داده که داروی Prozac که یک آنتی دپرسور است برای درمان دپرسیون همراه با آنورکسی و همین طور داشتن وزن طبیعی پس از بستری شدن کمک می کند. داروهای ضد نگرانی هم گاهی ممکن است برای کم شدن نگرانی های بیمار قبل از غذا تجویز شود.
داروهای دیگری هم ممکن است برای مشکلات فیزیولوژیکی تولید شده بر اثر بی غذایی یا مصرف زیاد مسهل ها و استفراغ ها مثل کمبود ویتامین ها و مواد معدنی، مشکلات گوارشی، قلبی، کلیوی و هورمونی تجویز شود.
کنترل درمان تغذیه ای بسیار مهم و کفایت کننده است و باید همراه درمان های دارویی و روان درمانی باشد. پزشک مخصوص بیمار باید اداره کننده یک گروه درمانگر با تخصص های مختلف برای درمان بیمار باشد و یک سری اهدافی برای اضافه شدن وزن و کمبود مواد غذایی مورد احتیاج بیمار تهیه کنند و از او بخواهند که همکاری داشته باشد.
درمان های تغذیه ای به بیمار یاد می دهد که چگونه رژیم غذایی متعادل داشته باشد و شروع به خوردن غذاهای ممنوعه (تابو) مثل کره و شکر بکند و غذاهای حاوی قند ملایم را به مقدار کم و به تدریج اضافه کند که دچار کریز نشود و ۴ بار در روز در کنار میز غذا خوری بنشیند و به میزان لازم و متعادل بخورد، وزنش را متعادل با قدش نگه دارد و از مسهل ها استفاده نکند و خیلی چیزهای دیگر روان درمانی…
برای اکثر بیماران روان درمانی به صورت گروهی یا به تنهایی تجویز می شود که برای شخصیت سازی و اعتماد به نفس و رفع بعضی از مشکلاتی که بیمار با خود و دیگران دارد به کار می رود. همین طور اطرافیان بیمار احتیاج به کمک های روان درمانی دارند.
روان درمانی انواع مختلفی دارد که باید توسط متخصص انتخاب و اجرا شود هم برای درمان آنورکسی و هم برای درمان دپرسیون.
گاهی بستری شدن در بیمارستان مخصوص برای اضافه کردن شانس درمان بیمار لازم می شود مخصوصاً وقتی که درمان های معمولی جواب نمی دهد و وقتی که بیمار به شدت لاغر شده و مشکلات سلامتی شدید زندگی اش را تهدید می کند، بستگی به بیمارستان دارد که بیمار را تا درمان کامل بستری نگه دارد یا فقط روزها بستری باشد و شب ها به خانه برگردد و درمان توسط یک تیم متخصص مانند پزشک، متخصص تغذیه، روان شناس و روانکاو و غیره انجام می شود.
در مواقع بسیار شدید تیم درمان کننده تصمیم می گیرد که یک سوند از راه بینی وارد معده بکنند و تغذیه از طریق آن انجام شود یا یک تغذیه قوی از راه ورید.
طب مکمل
مکمل های زیادی وجود دارد که باعث کم شدن اشتها و در نتیجه از دست دادن وزن می شود و افرادی که از آنورکسی رنج می برند آنها را می شناسند و بسیار زیاد مصرف می کنند. این مواد می توانند بر روی داروهای شیمیایی اثر بگذارند و گاه تولید خطرات شدید کنند مثل مسهل ها و ادرار آورنده ها که بیماران زیاد از آنها استفاده می کنند و می تواند آثار ناخواسته ثانویه خطرناک برای سلامتی آنها داشته باشد مثل نامرتب بودن ضربانات قلب، تصورات واهی، بی خوابی، حالت تهوع، سرگیجه و عصبیت. درباره این مکمل ها و آثار آنها با پزشک مشورت شود.
ـ یوگا: بعضی از متخصصان عقیده دارند که یوگا دارای آثار مفید بر روی بیمار است و باید به عنوان تکمیل کننده درمان ها به کار رود، زیرا یوگا می تواند به شخص کمک کند که احساس آرامش و آسایش بیشتری داشته باشد.
یک مطالعه که اخیراً بر روی ۵۴ نوجوان بیمار انجام شده نشان داده که درمان های استاندارد اگر همراه دو جلسه یوگا در هفته به مدت ۸ هفته زیر نظر معلم یوگا انجام شود بسیار موثرتر بوده است.
ـ هنر درمانی: به صورت رقص، تئاتر، نقاشی، مجسمه سازی و غیره به بیمار کمک می کند که به نحو دیگری غیر از حرف زدن با دیگران گفتگو کند و احساساتش را نشان بدهد.
ـ هیپنوز: مطالعاتی در جریان است که نشان می دهد هیپنوتیزم برای درمان آنورکسی مفید است ولی مطالعات بیشتری برای اثبات آن باید انجام شود.
* عطا انصاری استاد سابق دانشکده پزشکی دانشگاه کیسانگانی است.
ataansari@videotron.ca
