احساس شرم حسی از پذیرفته نشدن، کوچکی و یا معیوب بودن است که سنگ زیربنای کمبود عزت نفس و بسیاری از مشکلات عاطفی و رفتاری است. هر فردی ممکن است گاهی احساس شرم را تجربه کند، ولی در افراد عادی این احساس گذرا است. اگرچه به همین میزان کم هم حس شرم با خود درد به همراه دارد، ولی بالاخره از بین می رود. این در صورتی است که در افرادی که احساس شرم، شدید و ماندگار است لازم است که مورد توجه قرار گیرد. در این افراد صرف نظر از رفتاری که دارند به طور دایم درگیر احساس شرم هستند و این حالت، آنها را به استیصال می رساند که منجر به پاسخ از روی درماندگی و یا سکوت از سر بیچارگی می شود.
این نوع شرم بسیار دردناک است و تحملش برای فرد دشوار است. بنا براین فرد به دنبال راهی برای دفاع از این حالت ناخوشایند بر می آید. این پاسخ مدافعه جویانه می تواند به صورت پرخاشگری، درماندگی، بی ارزشی، غم و افسردگی، اضطراب، کمال گرایی و استرس خود را نشان دهد.
شرم سالم در مقابل شرم سمی یا ناسالم
احساس شرم و گناه گاهی با هم به اشتباه گرفته می شوند. احساس گناه زمانی اتفاق می افتد که ما “کار” اشتباهی کرده باشیم در حالی که شرم زمانی تجربه می شود که “ما” اصولا غلط و اشتباه هستیم. در گناه موضوع “رفتار” ما است و در شرم موضوع “خود” ما است. شرم یک تجربه جهانی است و هرکسی به میزانی آن را تجربه می کند. این احساس می تواند سالم یا نا سالم باشد.
شرم سالم موقتی است و به دنبال یا همراه خود پیامی دارد که باعث می شود ما تعادلی را در رفتار و افکار خود ایجاد کنیم، در حالیکه شرم ناسالم یا سمی، شدید و تخریبگر است. این مدل شرم، شدیدتر از حد عادی است. شرم سالم به دنبال یک واقعه اتفاق می افتد و شرم غیر سالم ممکن است حتی بدون وقوع اتفاقی تجربه شود و هرگز از فرد دور نمی شود. شرم سالم متمرکز بر “رفتارهایی” است که بدون توجه به حقوق و مرزهای دیگران رخ می دهد در حالیکه زیر بنای شرم ناسالم اصولا “من خوب نیستم” است.
روش های مقابله با شرم ناسالم
افرادی که دچار شرم ناسالم هستند از روش های گوناگون با احساس های منفی ناشی از شرم مقابله می کنند. این افراد به خاطر سرکوب شرم خود ممکن است حتی از وجود آن آگاهی نداشته باشند. اگر شما احساس می کنید شرم ندارید چه بسا که در موضع دفاعی آن را مخفی، سرکوب و یا نادیده می گیرید. این دفاع، به فرد کمک می کنند تا جلوی تنفر از خود و درد ناشی از شرم را بگیرد ولی باعث نمی شود که شرم او درمان شود. هرگز با نادیده گرفتن شرم، نمی توان از آن درس گرفته شفا یافت. دفاع در برابر شرم حرکتی است برای نجات از دست آن و به فرد کمک نمی کند که احساس دوست داشتنی بودن را تجربه کند.
انواع دفاع در مقابل شرم
انکار
اولین دفاع در مقابل شرم، انکار است. کسانی که شرم خود را انکار می کنند در حالت ناآگاهی باقی می مانند. این افراد خود را با عدم باور به شرم، فریب می دهند در حالی که عمیقا در درون خود آن را تجربه می کنند. این افراد می خواهند به خود و دیگران بقبولانند که برای خود و دیگران پذیرفتنی و نسبت به آنچه در درون آنها رخ می دهد کور هستند. این افراد اغلب در دنیای تظاهری زندگی می کنند. آنها هرکاری را برای اینکه چهره ای از خود بسازند که خیلی خوب به نظر برسند، انجام می دهند حتی اگر به قیمت چشم پوشی از واقعیت باشد. الکلی ها از جمله مواردی هستند که نوشیدن و اعتیاد خود را انکار می کنند. آنها از پذیرش این که نمی توانند خود را کنترل کنند شرمنده هستند. آنها به دنبال یک عامل خارجی که باعث عدم تسلط بر خودشان می شود می گردند. آنها نمی توانند بپذیرند که هم آدم خوبی هستند و هم الکلی. لذا الکلی بودن را برای تایید خوب بودن خود انکار می کنند. آنها معتقدند که یک فرد الکلی فردی بیکار تنبل و بی مصرف است و اگر خود را اینگونه ببینند از خود متنفر می شود، لذا به جای نفرت از خود، الکلی بودن را انکار می کنند به خاطر همین است که معمولا می گویند من تفریحی می نوشم و معتاد نیستم. ترس از این شرم باعث می شود که نسبت به اعتیاد خود کاملا کور باشند. رویارویی با شرم بسیار دشوار است، لذا افراد خود را متقاعد می کنند که مشکلی ندارند. انکار شرم فقط در مورد الکلی ها صدق نمی کند. شرم، هسته مرکزی هویت فرد را هدف قرار می دهد به خاطر همین است که هرچیزی که بخواهد احساس شرم به فرد بدهد او را به موضع دفاعی و انکار می کشاند. درواقع چون فرد جرات رویارویی با شرم خود را ندارد با انکار، از خود دفاع می کند. در انکار، زندگی کردن برای فرد، هزینه زیادی دارد از جمله عدم توانایی در کنترل خشم، افسردگی، اضطراب، درماندگی، عصبانیت و کمبود عزت نفس.
قدم اول در مسیر شفا بخشی و بهبود یافتن، رویارویی با واقعیت شرم است هرچند بسیار مشقت بار و دردناک باشد. و این امر تنها در صورتی اتفاق می افتد که افراد یاد بگیرند حتی با وجود شرم هم زنده می مانند. تنها راه رهایی از احساس شرم و بیرون آمدن از آن رویارویی با آن است.
ادامه دارد
