* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
گاستریت یعنی انفلاماسیون مخاط معده. این بیماری انفلاماتوار می تواند حاد یا مزمن باشد. ممکن است به طور خیلی شدید شروع بشود، اما سوزش معده و اشکالات هضمی در عرض چند روز از بین می روند، ولی می توانند مرتباً بازگردند و در عرض چند سال پیشرفت کنند. گاستریت و سیمپتوم هایش معمولاً خطرناک نیستند و ممکن است شروع آن بر اثر الکل، داروها و یا یک باکتری به نام هلیکوباکترپیلوری که در مقابل اسید معده مقاوم است تولید بشود. این باکتری در مخاط معده وجود دارد و می تواند عامل زخم معده باشد. گاستریت می تواند امکان تولید سرطان معده را زیاد کند ولی در بیشتر موارد بیماری گاستریت سریع خوب می شود.
نقش مخاط معده
مخاط معده، در مقابل ترشحات اسیدی که هنگام هضم غذا ترشح می شود، نقش محافظت از جدار معده را دارد. بدون این محافظت جدار معده مورد حمله مواد مختلفی که در هنگام هضم غذا ترشح می شوند قرار گرفته و تولید سروز می کند و زخم معده بر اثر این حملات اسیدی است.
علل بیماری
علل بیماری هنوز مشخص نیست، ولی عوامل و بیماری ها می توانند باعث صدمه پذیری مخاط معده و باعث بیشتر شدن امکان تولید گاستریت بشوند. یک گاستریت حاد ممکن است بر اثر یک دارو مخصوصاً یک آنتی انفلاماتوار غیر استروئیدی در مدت طولانی یا یک کورتیکوئید ـ استرس یا نگرانی به وجود آید. در بیشتر موارد گاستریت مزمن بر اثر وجود باکتری هلیکوباکترپیلوری است. دخانیات و الکل هم می توانند مسئول تولید آن باشند.
از علل دیگر که کمتر تولید گاستریت مزمن می کنند می توان به بازگشت مواد صفراوی به معده و یا گاستریت اتوایمیون همراه یا بدون همراهی سایر بیماری های اتوایمیون مانند بیماری Brermer اشاره کرد.
تشخیص
تشخیص بر اثر سیمپتوم های گفته شده توسط بیمار مبتلا و مخصوصاً توسط آندوسکوپی دستگاه گوارش صورت می گیرد. آندوسکوپی به پزشک اجازه می دهد که جدار معده را ببیند. یک لوله که آندوسکوپ به آن متصل است از راه گلو به مری و معده وارد می شود و تصویر را روی مانیتور نشان می دهد و پزشک می تواند انفلاماسیون و پیشرفت آن را تشخیص بدهد.
برداشتن نمونه هایی از مخاط های گوارشی (بیوپسی) وجود گاستریت و گاهی علت تولید آن را مشخص می کند. بهتر است که آزمایشات خون نیز انجام شود.
مشکلاتی که ممکن است پیش بیاید
یک گاستریت مزمن می تواند امکان به وجود آمدن زخم معده و یا سرطان معده را زیادتر کند.
سیمپتوم های گاستریت
گاستریت همیشه علامت مشخصی ندارد. سیمپتوم هایی که ممکن است دیده شوند عبارتند از:
ـ دردهای شکمی مخصوصاً در قسمت بالای شکم
ـ سوزش معده که ممکن است با خوردن غذا شدیدتر یا آرام تر شود.
ـ مشکلات هضم غذا، سوءهاضمه، احساس سنگینی شکم مثل این که غذای سنگینی خورده باشی و یا وجود گاز پس از یک غذای سبک.
ـ حالت تهوع
ـ استفراغ
ـ بی اشتهایی
ـ وجود خون در استفراغ (به رنگ قهوه) و یا در مدفوع (به رنگ سیاه)
چه کسانی در خطر مبتلا شدن هستند
افراد مسن در خطر بیشتری برای بیماری گاستریت هستند، زیرا به علت سن بالا مخاط معده آنها صدمه پذیرتر است. هم چنین باکتری هلیکوباکترپیلوری در نزد سالمندان خیلی زیادتر دیده می شود.
عوامل تولید خطر
عوامل مختلفی می توانند باعث شدت تولید گاستریت بشوند مثل افرادی که آلوده به باکتری هلیکوباکترپیلوری هستند. با این که این باکتری در نزد انسان زیاد دیده می شود دانشمندان نمی توانند به خوبی جواب بدهند که چرا بعضی از افرادی که آلوده به هلیکوباکترپیلوری هستند دچار گاستریت یا بیماری دیگری در معده می شوند و عده دیگری بیمار نمی شوند. عوامل دیگری مثل دخانیات، استرس مخصوصاً استرس هایی که بر اثر یک جراحی مهم، یک صدمه شدید (فیزیکی یا روانی)، سوختگی یا عفونت های مهم هم می توانند موثر واقع بشوند.
فاکتورهای دیگری که می توانند امکان خطر مبتلا شدن به گاستریت را بالا ببرند مصرف مرتب داروها مانند آسپیرین، ایبوبروفن، ناپروکسین و یا نوشیدن زیاد الکل است زیرا الکل باعث صدمه دیدن مخاط معده می شود.
پیشگیری
اگر از عواملی که باعث تولید بیماری می شوند دوری کنیم، امکان پیشگیری از بیماری وجود دارد، مثل ترک سیگار و کم کردن نوشیدن الکل و یا ترک آن، کنترل استرس ها و مصرف داروهای آنتی انفلاماتوار غیر استروئیدی می توانند از امکان بیماری جلوگیری کنند.
چند راهنمایی
ـ گاستریت حاد: با رعایت راهنمایی های زیر می توان بعضی از سیمپتوم های گاستریت حاد را آرام کرد، مثل داشتن یک زندگی بهداشتی خوب، جویدن کامل غذاها، نخوردن غذاهای سنگین که باعث کم شدن سوزش معده می شود، همین طور مصرف غذاهای اسیدی، ادویه ها، الکل و قهوه این ها به معده فشار وارد می کنند. کم کردن الکل، نوشیدنی های گازدار و قهوه می توانند موثر باشند. غذاهای سبک و مایع، سریال ها و سبزی ها و میوه ها گاهی پیشنهاد می شود.
درمان های دارویی
اگر عوامل مسئول در تولید گاستریت را بشناسیم، درمان در واقع باید از درمان آنها شروع شود. همین طور پزشک می تواند مصرف داروهای آنتی انفلاماتوار غیر استروئیدی را تا از بین رفتن سیمپتوم ها قطع کند.
اگر گاستریت حاد وجود دارد که معمولاً چند روز بیشتر طول نمی کشد، پزشک می تواند بیمار را تشویق کند که از غذاهای مایع استفاده کند تا به معده امکان استراحت داده شود. همین طور آنتی اسیدها می توانند به آرامش سیمپتوم ها کمک کنند.
برای گاستریت های مزمن درمان متفاوت است. اگر بیماری بر اثر باکتری هلیکوباکترپیلوری تولید شده درمان با آنتی بیوتیک مثلاً با آموکسی سیلین و کلاریترومیسین شروع می شود و در صورت لزوم داروهایی برای پانسمان معده، داروهای ضد درد یا داروهایی که شدت اسیدی بودن معده را کم می کنند، اضافه می شود.
طب مکمل
ـ کرنبری cranberry: مصرف مرتب آب کرنبری می تواند از آلودگی به باکتری هلیکوباکترپیلوری و از چسبیدن آن به جدار معده جلوگیری کند و اگر همراه با درمان کلاسیک مصرف شود باعث از بین رفتن سریع باکتری می شود.
ـ پروبیوتیک ها: یک مطالعه نشان داده که مصرف پروبیوتیک ها دارای آثار معادل کرنبری می باشد.
ـ ازگیل ژاپنی (زردآلوی ژاپنی): یک مطالعه نشان داده که خوردن سه بار در روز ازگیل ژاپنی می تواند آثار انفلاماتوار تولید شده توسط باکتری هلیکوباکترپیلوری را در یک گاستریت مزمن کم کند.
ـ تخم کتان: دانه های تخم کتان می تواند التهابات تولید شده در مخاط معده بر اثر گاستریت را آرام کند.
کلام آخر
گاستریت حاد یک بیماری بسیار شایع و کوتاه مدت است و به راحتی آرام می شود. گاستریت مزمن متفاوت است و سیمپتوم های آن به راحتی با زخم معده و زخم اثنی عشر اشتباه می شود. درمان گاستریت موفقیت آمیز است و داروهای مصرف شده قابل تحمل هستند، ولی استفاده از داروهایی که به راحتی بدون نسخه تهیه می شوند و موثر هم هستند مثل آنتی هیستامینیک های H2، بی خطر هم نیستند، مخصوصاً وقتی که درمان دقیق را نمی دانید از خوددرمانی خودداری کنید. پزشک شما بیماری را تشخیص داده و قبل از آزمایشات مربوط به زخم ها، گاستریت و ازوفاژیت(التهاب مری) داروی لازم را تجویز می کند ،زیرا این بیماری ها معمولاً در عرض یک هفته به درمان جواب می دهند در این صورت احتمالاً شما به این آزمایشات احتیاج نخواهید داشت. بر عکس اگر پس از یک هفته احساس بهبودی نداشتید پزشک می تواند درخواست آندوسکپی یا عکس برداری از دستگاه گوارش را بکند.
بالاخره اگر شما علائم مشکلات تولید شده بر اثر بیماری را دارید مثل خونریزی از دستگاه گوارش یعنی وجود خون در استفراغ به رنگ قهوه ای و خون در مدفوع سیاه رنگ، خستگی یا از دست دادن وزن بلافاصله با پزشک تماس بگیرید.
