* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
سیروز به التهاب شدید کبد می گویند. سیروز باعث می شود به تدریج نسوج سالم کبد تبدیل به گره (ندول) و یا نسوج فیبری شود (فیبروز کبدی) و کم کم از فعالیت های کبدی جلوگیری کند. سیروز یک بیماری خطرناک و پیشرونده است و در اغلب موارد بر اثر صدمات مزمن وارد شده به کبد بر اثر مصرف شدید الکل و یا عفونت بر اثر ویروس هپاتیت B یا C تولید می شود.
این انفلاماسیون یا این صدمات وارده مقاوم هستند، برای مدت های طولانی هیچ سیمپتومی ندارند یا سیمپتوم ها خیلی ضعیف هستند و صدمات وارده غیرقابل برگشت و تخریب کننده سلول های کبدی هستند. سیروز کبدی مرحله پیشرفته بعضی از بیماری های مزمن کبد است.
در کشور فرانسه به نظر می رسد که از هر یک میلیون نفر بین دو هزار تا سه هزار و سیصد نفر (۲ تا ۳ درصد) مبتلا به سیروز هستند و به طور کلی حدود هفتصد هزار نفر مبتلا هستند و سالیانه ده تا پانزده هزار نفر از این بیماری می میرند.
آمار جهانی این بیماری مشخص نیست ولی به نظر می رسد که تعداد افراد مبتلا در آمریکای شمالی و کشورهای صنعتی معادل فرانسه باشد. در کانادا آمار اپیدمیولوژیک دقیقی نداریم ولی می دانیم که حدود ۲۶۰۰ نفر در سال از این بیماری می میرند. تعداد مبتلایان در آفریقا و آسیا بیشتر است زیرا هپاتیت های B و C شیوع بیشتری دارد و به خوبی هم درمان نمی شوند.
تشخیص بیماری معمولاً در بین سنین ۵۰ تا ۵۵ سالگی داده می شود.
سیمپتوم های سیروز
معمولاً پس از این که سیروز به اندازه کافی پیشرفت کرد سیمپتوم های زیر دیده می شوند:
ـ خستگی شدید، بی اشتهایی و لاغر شدن از علائم اولیه بیماری هستند.
ـ تهوع و اسهال
ـ زیاد شدن حجم شکم و جمع شدن مایع در آن
ـ جمع شدن مایع در ساق پا و تولید تورم
ـ خونریزی گوارشی بر اثر فشار خون پورتال به صورت استفراغ خون یا وجود خون در مدفوع سیاه رنگ این مسئله یک اورژانس پزشکی است و باید بلافاصله بیمار در بیمارستان بستری و تحت درمان قرار بگیرد.
ـ اکی موز (ecchymoses) (لکه های آبی رنگ) با خونریزی هایی در صورت
ـ خارش
ـ یرقان که می تواند به سیمپتوم های قبلی اضافه شود.
برای قاطعیت تشخیص یک بیوپسی از کبد باید انجام شود تا صدمات فیبروزی کبد را بشود دید
چه کسانی در خطر ابتلا هستند
چون علل مختلفی برای مبتلا شدن هست افراد در خطر در گروه های مختلفی قرار می گیرند:
مردان بالای ۵۰ سال معمولاً بیشتر در خطر آلوده شدن به هپاتیت Cمزمن و سیروز الکلی هستند. افراد مبتلا به سندروم متابولیک، اضافه وزن یا چاقی شدید، مقاوم به انسولین یا دیابت نوع ۲، فشار خون بالا، هایپرلیپیدمی (چربی خون بالا) در خطر دچار شدن به کبد چرب غیر الکلی هستند.
چه عواملی باعث می شود در خطر ابتلا قرار بگیریم
عوامل مختلفی باعث تولید یا همراهی با تولید بیماری هستند مخصوصاً:
مصرف الکل مزمن و زیاد، عامل اصلی ابتلا به سیروز است و عوامل دیگری هم در نزد این افراد وارد بازی می شوند که باعث تولید بیماری می شود. ۱۰ تا ۱۵ درصد افراد الکلی دچار یک بیماری هپاتیت هستند. آلوده شدن به عفونت توسط ویروس هپاتیت B و C نیز از عوامل خطر بزرگ بیماری سیروز کبدی هستند.
پیشگیری
برای پیشگیری از سیروز باید از چند عامل تولید ریسک اجتناب کرد مثل:
ـ محدود کردن مصرف الکل ۲ گیلاس در روز برای زنان (کمتر از ۳۰ گرم در روز) و ۳ گیلاس برای مردان (کمتر از ۴۰ گرم در روز)
ـ پیشگیری از آلوده شدن به ویروس هپاتیت B با واکسن و درمان های پزشکی لازمه در صورت آلوده شدن تصادفی
ـ استفاده از سرنگ و سایر وسائل یکبار مصرف و استفاده از کاندوم و محافظت از آلوده شدن به بیماری های مقاربتی و هپاتیت های ویروس B و C
چند راهنمایی
وقتی که سیروز تشخیص داده شد بعضی راهنمایی های غذایی، بهداشتی مشکلات تولید شونده را محدود و یا پیشرفت بیماری را آهسته تر می کند.
ـ برای کم کردن خطر عفونت ها اهمیت زیادی باید به بهداشت دهان و دندان و پوست داده شود.
ـ قطع مصرف الکل اگر هنوز مصرف می شود.
ـ استفاده از تغذیه متعادل و کم نمک
ـ در صورت داشتن اضافه وزن از دست دادن آن توصیه می شود هم چنین پایین آوردن میزان قند و چربی خون در صورت لزوم
ـ انجام ورزش مرتب و متعادل تشویق می شود.
درمان های دارویی سیروز
سیروز یک بیماری غیرقابل بازگشت است و به غیر از پیوند کبد هیچ داروی واقعاً موثری برای آن وجود ندارد.
باید علت تولید بیماری را درمان و فاکتورهای پیشرفت بیماری را محدود کرد.
اگر بیماری سیروز بر اثر الکلیسم است حتماً باید مصرف الکل قطع شود.
اگر سیروز همراه سندروم متابولیک است باید وزن اضافی را کم کرد و دیابت با درمان تحت کنترل پزشکی را انجام داد و میزان چربی در خون را هم کم کرد.
در بیماری های هپاتیت ویروسی درمان های ضد ویروس باید انجام شود و به طور کلی مسئولان بهداشت اهمیت موارد زیر را تأکید می کنند:
ـ مشکلاتی که سیروز تولید می کند باید پیشگیری و درمان شود مثل خونریزی گوارشی، عفونت های باکتریایی، کارسینوم هپاتوسلولر…
واکسیناسیون برای هپاتیت A ، هپاتیت B ، گریپ، نیوموکوک
دقت دقیق در بهداشت دهان و دندان و تغذیه متعادل
تغییر دادن روش زندگی
پس از تشخیص بیماری سیروز باید به سرعت عواملی را که باعث بیماری و یا کمک به بیماری شده اند را کنار گذاشت و بسیار مهم است که بیمار مصرف الکل را قطع کند حتی اگر الکل عامل بیماری نباشد. راه هایی برای کمک به معتادان به الکل وجود دارد مثل کلینیک ترک اعتیاد، درمان های دارویی، گروه های کمک کننده.
مصرف دخانیات نیز باید قطع شود، زیرا باعث شدت بیماری می شود.
قطع مصرف مواد مخدر و داروهایی که دارای آثار سمی بر روی کبد هستند همین طور داروهایی که باید توسط کبد متابولیزه بشوند (از پزشک یا داروساز بپرسید).
در صورت وجود Ascite (جمع شدن مایع در حفره شکمی) پزشک می تواند داروهای مدر برای خارج کردن آب اضافی و رژیم غذایی کم نمک تجویز کند و یا در صورت لزوم پوتکسیون یعنی خروج مایع گاهی لازم می شود.
اگر سیروز همراه با هپاتیت مزمن است باید حتماً هپاتیت را هم درمان کرد. درمان با داروهای ضد ویروس مثل Interféron و یا Lamivudine برای سیروز تولید شده توسط هپاتیت B.
اگر سیروز بر اثر هپاتیت C تولید شده درمان باa Interféron همراه با Ribavirine انجام می شود این درمان ها حدود ۵۰ درصد از بیماران را درمان می کنند. داروهای موثرتری برای درمان هپاتیت C در حال تولید هستند.
اگر بیماری های اتوایمیون فعال هم وجود داشته باشد درمان با کورتیکوئیدها و یا داروهای ضعیف کننده دستگاه دفاعی بدن به سرعت انجام می شود.
پیوند کبد
اگر سیروز خیلی پیشرفته و زندگی بیمار در خطر باشد تنها درمانی که امروزه وجود دارد پیوند کبد است. این عمل جراحی خطرناک است و مدت پیدا کردن کبد برای پیوند در آمریکای شمالی یک تا دو سال است.
طب مکمل
مطلب مهم: بیماری های سیروز و هپاتیت های مزمن از بیماری های خطرناک هستند که احتیاج به درمان های پزشکی اورژانس و طولانی دارند. باید در نظر داشت که بعضی از محصولات طبیعی می توانند آثار ناخواسته بر روی کبد صدمه دیده داشته باشند بنابراین بسیار مهم است که قبل از شروع درمان های طبیعی یا مکمل درباره آن مطالعه و با پزشک مشورت کرد.
ـ کورکومین: چندین مطالعه نشان داده که کورکومین (از زردچوبه می آید) دارای آثار مفید برای کبد است و از جمع شدن اسیدهای چرب در داخل سلول های کبدی جلوگیری می کند. کورکومین به طور سنتی برای درمان بیماری های کبدی به کار می رود و چندین مطالعه نشان داده که دارای آثار آنتی انفلاماتوار، آنتی اکسیدان، آنتی میکروبین و آنتی تومورال است. به نظر می رسد که کورکومین از دچار شدن هپاتیک بر اثر الکل، زیادی آهن و بعضی مسمومیت ها جلوگیری می کند. همین طور آثار مفید بر روی صدمات وارد شده بر کبد بر اثر سیروز دارد ولی به علت نبودن مطالعات نمی توان مقدار دارویی را تعیین کرد.
ـ Silymarine : اگر بیماری های مزمن کبدی بر اثر الکل، سندروم متابولیک، عوارض بعضی از داروها یا مواد مخدر باشد شیره Silymarine دارای آثار محافظت کننده و آنتی اکسیدان می باشد و اثر مثبت روی احیا کردن و حفاظت از سلول های کبدی دارد. چندین مطالعه کلینیکی نشان داده که استفاده طولانی از آن باعث می شود که زندگی طولانی تری به بیمارانی که از سیروز کبدی بر اثر الکل رنج می برند، هدیه کند.
ـ Panaxnotoginseng : یک گیاه دارویی کره ای است که آثار موثر آن invitro و در چند مطالعه کوچک کلینیکی در آسیا روی فعالیت های کبدی و سیروز نشان داده شده است.
