بزنگان شده خانه تیرداد
ز اورنگ شاهی نکردست یاد
در زیر پرتوهای زرین خورشید گیتی فروز نگینی فیروزه‌‌گون آرمیده که زیبایی هوش‌ربای آن مرهم آرامش‌بخش روح و روان آدمیان خسته جانی است که از غوغای زندگی به رامشی رویایی می‌گریزند.
یکی آبگیر است پُر غلغله
به پیرامونش سوسن و سنبله
دریاچه فیروزه ای فام بزنگان، این نگین لاجوردی خراسان، به مساحت نزدیک به هشتاد هکتار و ژرفایی میان ۹ تا ۱۲ متر در جاده مشهد به سرخس جای دارد. چشمه های جوشان کف و پیرامون دریاچه به همراه بارندگی های سالانه، آب آن را تامین می‌کنند. جنجال پرندگان مهاجر، تاب نرم ماهیان خوش‌گوار و رقص نیزارهای انبوه در کنار خیز بلند امواج عطرآگین گل‌های بهاری، آن را به یکی از دیدنی ترین زیبایی های منطقه تبدیل می‌کند.
بیا تا شبی هم بزنگان شویم
دَمی هم در آن پهنه مهمان شویم
روستای کنار دریاچه را گل بی‌بی هم می نامند که بی تردید برگرفته از نام آناهیتا بوده و نشانه احترام و اهمیتی است که از دیرباز مردمان ایران زمین به آب می‌گذاشته اند.
آناهیتا، ایزد آب‌ها، که گردونه او را در آسمان‌ها چهار اسب ابر و باران و ژاله و شبنم می‌کشیدند، یکی از بزرگ ایزدان پیش از زرتشت بود، و نیایشگاه های او در کنگاور (کرمانشاه) و بیشابور (فارس) نمایان است، در اوستا مورد ستایش بسیار بوده و هم مرتبه میترا (مهر) و اورمزد (اهورامزدا) قرار می‌گیرد. هنوز هم بازمانده آیین‌های ایزد آب‌ها در جای جای ایران برگزار می‌شود که برای نمونه می‌توان به مراسم جوی روبی و بیل‌گردانی در دامنه آتشکده آتش‌کوه در نیمور، محلات اشاره کرد.
بر پایه پژوهش های انجام گرفته، مکان هایی که نام‌هایی همچون بی دخت، قلعه دختر، قزقلعه، دا و دختر، بی بی + پسوند، پیشوند + بی بی و همانندهای آن را دارند، نیایشگاه آناهیتا، ایزد بانوی آب‌ها بوده اند.
به نام خدایی که آب آفرید
ز آب آورد زندگی را پدید
این سرزمین زرخیز، از ژرفای تاریخ خانمان کشاورزان سخت‌کوش ایرانی بوده است. با این وجود زندگی انسان پیرامون این آبگیر بسی زودتر آغاز شده است. کهن ترین آثار کشف شده از زندگی انسان‌ها پیرامون دریاچه مربوط به چهل و پنج هزار سال پیش و در غار بزنگان به دست آمده است. بزنگان، غاری مشهور در میان کوهنوردان و غارنوردان است. غاری خشک با کفی خاکی و دهانه ای رو به آسمان که در آن چشمه ای آب شیرین و گوارا می جوشد. این ویژگی ها در کنار انبوه چرندگان خوش خرام پیرامون دریاچه، غار بزنگان را به مسکن انسان شکارگر دوران پارینه سنگی تبدیل کرد.
آثار برجای مانده از آب انبارها و ساختمان های کهن که گهگداری با کشف کوزه و خمره ای همراه است نشان از گذشته ای پر رونق در این منطقه دارد. هجوم خانمان‌سوز بیابانگردان در نابودی تمدن این منطقه نقشی انکارناپذیر دارد. روستاهای کنونی در دوران ناصرالدین شاه قاجار و پس از آن با کوچ مردم از مناطق گوناگون به این خطه بارآور و حاصل خیز ایجاد شدند.
سراینده کن ناله چنگ را
درآور به رقص این دل تنگ را
به پیرامون برکه آبگیر
ز سوسن بیفکن بساط حریر
(نظامی گنجوی)
* جعفر سپهری مدرس کامپیوتر در دانشگاه های آزاد، جامع علمی کاربردی و پیام نور و مدرس رسمی فدراسیون کوهنوردی و صعودهای ورزشی در زمینه “هواشناسی کوهستان” بوده است. او صدها مقاله در زمینه ی ایران شناسی و تاریخ علم در ایران به چاپ رسانده . سپهری از سال ۲۰۱۴ به کانادا مهاجرت کرده است.
