سوسن دیهیم آهنگساز، خواننده، هنرمند اجرایی، رقصنده و رقص پرداز ایرانی ساکن لس آنجلس آمریکاست.
سوسن در تهران به دنیا آمد و کوچکترین فرزند در بین یازده فرزند خانواده بود. پدرش اقتصاددان و ویولونیست بود و در خانه شان آلات موسیقی به وفور یافت می شد به همین خاطر موسیقی و رقص برای سوسن به دو واقعیت مهم زندگی بدل شد.
دوران نوجوانی اش در سال های ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۴ به رقص باله گذشت و پس از پایان دوره ی رقص در “سازمان باله ی ملی پارس” به رهبری عبدالله ناظمی، در سال ۱۳۵۵ با بورسیه ای به کمپانی معروف باله ی قرن بیستم “موریس بژار” در بلژیک پیوست.
در سال ۱۳۵۹ به نیویورک مهاجرت کرد و علاوه بر ادامه ی رقص به کار آهنگسازی و خوانندگی روی آورد و به تدریج با برخی از مطرح ترین هنرمندان آمریکا و سراسر جهان در زمینه های گوناگون کار کرد و رفته رفته تبدیل به یک نوازنده ی برجسته شد. همزمان به آهنگسازی و خوانندگی هم روی آورد و به کار بازیگری بر صحنه ی تئاترهای موزیکال همچون “لاماما” در نیویورک پرداخت.
سوسن دیهیم در همان سال‌های نخستین اقامتش در نیویورک با موسیقیدان و آهنگساز برجسته ی نیویورکی، ریچارد هارویتز آشنا شد و آغازگر همکاری شد که بیش از دو دهه ادامه دارد. نمایش اپرایی آزاکس/آترا: معادلات صحرایی در سال ۱۹۸۲ به صحنه رفت و این اولین کار مشترکشان بود که موسیقی آن پنج سال بعد در آلبومی به نام معادلات صحرایی انتشار یافت و به‌عنوان کاری پیشگام شناخته شد. کارهای بعدی دیهیم و هارویتز اپرای شبح ابن صباح (۱۹۸۸) و باله ی جزیره-اکس/اکس-جزیره(۱۹۸۹) بودند. آن دو گروهی تشکیل دادند و افزون بر آهنگسازی درآن به دوخوانی پرداختند و کنسرت‌های موسیقی زیادی اجرا کردند. در دهه ی ۱۹۹۰ آلبوم معجون برای کمپانی سونی کلاسیکال را ضبط کردند. همراهی ویالونیست برجسته هندی، چاندرو، دانشمند موسیقیدان، یارون لانیر و نوازنده ی ایرانی تبار، رضا درخشانی به همراه بسیاری هنرمندان دیگر از ویژگی های این آلبوم است.
سوسن در ساخت موسیقی متن فیلم های پرشماری همکاری داشته است که از جمله فیلم‌های”آخرین وسوسه مسیح” اثر مارتین اسکورسیزی با موسیقی پیتر گابریل، “هر یکشنبه” از الیور استون با موسیقی ریچارد هارویتز، “بی‌وفا” اثر آدریان لین ، “بادبادک باز”، “سنگسار ثریا میم” و فیلم “خیزش آرگونات‌ها” بوده است. تازه‌ترین اثرش، موسیقی فیلم “توبروک” از کشور چک است. کاری مشترک با هارویتز که در سال ۲۰۰۸ جایزه شیر طلایی بهترین موسیقی متن در جشنواره فیلم چک را برایشان به ارمغان آورد.
از دیگر فعالیت‌های سوسن دیهیم می‌توان به کارهای مشترک او با شیرین نشاط، فیلمساز ایرانی، اشاره کرد. نتیجه ی برخی از این همکاری‌های مشترک در موسیقی فیلم‌های شیرین نشاط شنیده می‌شوند و برخی دیگر از آثار مشترک آن دو نیز در موزه‌های چندین شهر مختلف جهان به نمایش درآمده است. فیلم ویدئویی مشترک آنها با نام «متلاطم» در جشنواره ی دوسالانه ی هنرهای معاصر ونیز، جایزه ی شیر طلایی را ازآن خود کرد. نمایش چندرسانه‌ای منطق‌الطیر بر اساس دیوان فریدالدین عطار نیز به تورهای بین‌المللی رفت.
از دیگر همکاری‌های دیهیم می‌توان به کارهای مشترک با موسیقیدان و آهنگساز آلمانی، هاینر گوبلز در خلق آلبوم سایه‌ها، ساخت و اجرای موسیقی آلبوم «هدیه ی عشق: اشعار دلدادگی الهام شده از رومی» (۱۹۹۸) برای دیپاک چوپرا با گفتارهایی از مدونا و مارتین شین و همچنین همکاری با دیگر چهره های سرشناس در عرصه ی موسیقی معاصر همچون برنفورد مارسی، جری گارسیا، آرتو لینسی و لورن راش، مشارکت در تور بین‌المللی بابی مک‌فرین در گروه همخوانی «وویسسترا»، تک‌خوانی در اجرای کنسرتی از یان کژمارک در مراسم تجلیل این موسیقیدان لهستانی و برگزاری چندین برنامه با ساوینا یاناتوه، هنرمند بداهه خوان یونانی، در شهر آتن اشاره کرد.
همخوانی با خوانندگان و گروه‌های ایرانی همچون گروه رومی در سال ۱۳۸۵ که از امریکا بدان‌ها پیوست تا در جشنواره موسیقی صوفی هند به اجرای موسیقی بپردازند و کنسرت «پانوراما» با دیگر هنرمندان آمریکایی و ایرانی از جمله محسن نامجو و اردشیر فرح آهنگساز و نوازنده گیتار در سال ۱۳۸۸ از دیگر فعالیت‌های جمعی او به شمار می‌روند.
دیهیم با ترکیب صدای زنده ی خود با لایه های ضبط شده، مجموعه کنسرت‌هایی در نیویورک و شهرهای مختلف اروپا با عنوان «ووکادلیکها» به صورت تک‌خوانی اجرا کرده است.
دیهیم آلبوم دیوانه ی خدا: ترانه های شیدایی استادان اهل طریقت ایران را در سال ۲۰۰۰ به تنهایی ارائه داد. این آلبوم شامل اشعار شاعران بزرگ اهل تصوفی چون مولانا، سعدی و جامی بود که مجموعه‌ای از تصنیف‌های قدیمی ایرانی و ترانه‌هایی با مضامین عارفانه را شامل می‌شد و پرفروش ترین آلبوم خارجی اروپا شد و در آمریکا مورد توجه منتقدان قرار گرفت.
از دیگر فعالیت‌های سوسن دیهیم همکاری در انتشار موسیقی است. او یک شرکت تولید و توزیع موسیقی را به نام «ونوس رایزینگ» برای ارائه هرچه بیشتر موسیقی پیشرو و متفاوت پایه‌گذاری کرده که تاکنون پنج آلبوم تکگویی، تسخیرشده، مرد دردسر، منطق‌الطیر و دور از پریشانی از طریق این شرکت عرضه شده است.
دیهیم آثارش را با استفاده از کامپیوتر و در استودیوی شخصی خود می‌سازد که به گفته او بسیاری از آنها از یک ایده صوتی و به طور فی‌البداهه آغاز می‌شوند. او در این خصوص می گوید: «این یک موسیقی آبستره است که به هیچ جای دیگر وابسته نیست. واقعاً خود موزیک و خود صوت است که پرواز مرا مشخص می‌کند. هنگام ساختن این آهنگ‌ها نه چیزی را به موزیکم تحمیل میکنم و نه از سنت بخصوصی در ساختن آنها پیروی میکنم.»
گروه ایرلندی “یوتو” در تور سال ۲۰۰۹ اش که پس از وقایع پیامد انتخابات ریاست جمهوری ایران اجرا شد، ترانه معروف خود را با صورتی ابتکاری با استفاده از یکی از ترانه‌های سوسن دیهیم همراه با نورپردازی سبز و پخش تصاویری از مردم ایران در ده‌ها شهر اجرا کردند که نمایشی بود از حمایت این گروه راک از جنبش مردم ایران.
دیهیم بارها به همیاری رویدادهای انسان دوستانه پرداخته و در ضیافت‌های خیریه شرکت داشته است.
جلد شهروند ۱۶۴۸
من اما او را در سال ۲۰۱۰ در مقابل سازمان ملل متحد در نیویورک دیدم. با جمعی از تورنتو برای اعتراض به حضور احمدی نژاد در سازمان ملل به آنجا رفته بودیم و دو روز مقابل سازمان ملل تجمع داشتیم. در یکی از برنامه ها رقص سوسن دیهیم را بر صحنه دیدیم. اعتراف می کنم آن زمان او را اینگونه نمی شناختم. نمی دانستم این همه پر کار بوده و این همه دستاورد داشته.
حال سوسن دیهیم قرار است در موزه ی آقاخان تورنتو اجرا داشته باشد. او به گفته ی خودش ده سال پیش برای شرکت در یک فستیوال جاز به کانادا آمده و این دومین حضور هنری اش در این کشور است.
گفت وگوی تلفنی مرا با او در زیر می خوانید.
تا آنجا که خواندم شما کارنامه ی بسیار متنوع و پرباری دارید. چگونه باید شما را معرفی کنم؟ خواننده، آهنگساز، رقصنده، کوشاگر
ـ فکر می کنم همه اش. من کارهای دیگری هم می کنم که بهش میگن پرفورمنس آرت (اجرای هنری) و پرفورمنس آرتیست هم هستم.
از رقص باله آغاز کردید به نوازندگی ساز و بعد آهنگسازی و بعد خوانندگی و بعد بازیگری در تئاترهای موزیکال و دیدم که در کار چیدمان و تهیه فیلم هم هستید. میشه توضیح کوتاهی از این همه تنوع بدهید.
ـ من کارم را از ایران شروع کردم ولی چون مدرسه ای که در اروپا ـ مدرسه ی آقای موریس بژارـ برای هنرهای صحنه ای رفتم نه تنها تعلیم در باله کلاسیک، بلکه در خوانندگی، تئاتر، موسیقی و رقص هم بود و از همان دوران به این هنرها علاقه مند شدم و نمی خواستم فقط در یک زمینه کار کنم. خوشبختانه تونستم یک پام تو کارهای موسیقی باشه، یک پام تو کارهای پرفورمینگ آرت باشه، یک پام تو کارهای صحنه ای باشه، و تو کارهای فیلم باشه و اینها همه یک جوری با هم ربط دارند، ولی وقت میگیره که آدم در هر کدام از این کارها حساسیت درستی نشون بده.
شما تجربه ی کار با هنرمندان پرشمار و بزرگی را داشته اید، بویژه در حوزه ی موسیقی فیلم. در کشوری که رسیدن به چنین جایگاهی آسان نیست، چگونه توانستید همکاری این هنرمندان را جلب کنید؟
ـ با کار جدی و درست یک مقدار آدم تماشاگران و حامیانی پیدا میکنه که اون نوع کار را می فهمند. در این فضای کاری که هستم با آدم های جالبی آشنا میشم و آنها از من می خوان که باهاشون همکاری کنم. من مدتی در نیویورک زندگی کردم و این کارهای هنری در آنجا همه به هم نزدیک بودند و آسون تر بود که هم در کارهای صحنه ای باشم و هم مولتی مدیا.
تازه ترین پروژه ای که در دست دارید چیست؟
ـ یکی از کارهای جدیدم با اشعار و زندگی فروغ فرخزاد یک کار بزرگ صحنه ای ست که داره الان در تور میره ولی متاسفانه هنوز کانادا نیامده. این کار در مورد زندگی و کارهای هنری فروغ است که خانه سیاه است هم جزو آن هست. یک کار One woman show و یک کار اپرای مولتی مدیا است. موزیکش اوریجینال است و کارهای تصویری اش رو هم خودم کار کردم.
کار دیگرم تهیه ی یک آلبوم موسیقی ست که مجموعه ای از کارهای مهم جهانی جاز است به ده زبان مختلف است که امیدوارم تا پاییز بیاد بیرون.
می توانیم امیدوار باشیم کار شما در مورد فروغ فرخزاد به تورنتو هم بیاد.
ـ بله امیدوارم چون تورنتو فضای هنری بسیار جالبی داره.
شما بیشتر با هنرمندان غیرایرانی همکاری داشتید. در بین ایرانی ها چند نام مثل شیرین نشاط، محسن نامجو، رضا درخشانی و گروه رومی به چشم می خورد. آیا نمی خواهید فعالیت خودتان را در بین ایرانی ها گسترش دهید؟
ـ من خیلی دوست دارم که فعالیت بیشتر داشته باشم ولی مسئله این است که بیشتر گروه هایی که کارهای ایرانی را ارائه می کنند خودشون بیشتر در حال و هوای ایرانی هستند برای همین برای کارهایی که اینترنشنال و آوانگارد هست خیلی تمایل ندارند. فضای ایرانی خیلی بسته است بخصوص در مورد موسیقی. آدم درک میکنه که کامیونیتی که در تبعید است دوست دارد همش آهنگ های قدیمی رو گوش کنه که یک حس خوبی رو بهشون میده چون تبعید واقعا یک موضوع جدی ست و آدمها دوست دارن مدام برگردند به ریشه هاشون، ولی برای کارهای مدرن تو کارهای تصویری و فیلم و ویدیو و پرفورمنس آرت فضا خیلی بسته است و فکر میکنم فرهنگمون هنوز آنقدر مدرن نشده که به هنرمندانی که دارن تجربی و نو کار میکنن، توجه کنه.
از برنامه ای که در موزه آقاخان خواهید داشت برایمان بگویید. چه ویژگی هایی دارد؟
ـ کار کاملا تجربی ست. گردآوری کارهای مختلفی ست که من در کارهای تصویری، آرت اینستالیشن و فیلم کرده ام. یک نوع تلفیق سنت های صدایی و موسیقی شمنیزم است و بیشتر تمرکزش روی صدای خودم هست و خودم هم اجرا می کنم و یک موسیقی بک گراند هم هست.
ویدیوی معرفی”خانه سیاه است” کار سوسن دیهیم در مورد فروغ فرخزاد را ببینید.
ویدیوی اجرای سوسن دیهیم با ارکستر ملی لهستان را ببینید.
از وبسایت سوسن دیهیم دیدن کنید.
اجرای سوسن دیهیم در موزه آقاخان
Vocodeliks by Sussan Deyhim
جمعه ۲ جون ۲۰۱۷ ساعت ۸ شب
برای خرید آنلاین بلیت کلیک کنید.
