شهروند: نمایش «آیسلند» نوشته نمایشنامه‌نویس کانادایی نیکلاس بیلون، با کارگردانی آیدا کیخایی قرار است در تورنتو به روی صحنه برود.
آیدا کیخایی زاده ی آذر ۱۳۵۳ در مشهد، دانش‌آموخته رشته تئاتر از دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران است. او به عنوان بازیگر در تئاتر، سینما و سریال های تلویزیونی حضور داشته و کارگردانی چندین نمایش و یک فیلم کوتاه را برعهده داشته است.
نمایش آیس لند دی ماه سال گذشته (۱۳۹۵) در تماشاخانه باران به روی صحنه رفت و در همین پیوند “صبا” (خبرگزاری فرهنگ و هنر) با آیدا کیخایی کارگردان نمایش گفت وگو کرد.
جلد شهروند ۱۶۴۹
در بخشی از این گفت وگو، کیخایی در پاسخ به اینکه “چه شد که این نمایش را برای اجرا انتخاب کردید؟” می گوید:
من و همسرم؛ محمد یعقوبی حدود یکسال‌و‌نیم در کشور کانادا به‌سر می‌بردیم. مهم‌ترین کاری که در آن دوران داشتیم، دیدن تئاترهای مختلف بود و سعی کردیم با تئاتری‌ها ارتباط برقرار کنیم، جشنواره مهمی در تورنتو به‌نام سامِر ورکس وجود دارد که ما نیز در دوره برگزاری این جشنواره در سال ۲۰۱۶ نمایش «یک دقیقه سکوت» یعقوبی را به زبان انگلیسی اجرا کرده بودیم. می‌دانستیم که این جشنواره اتفاق مهمی است بنابراین کارهای دوره‌های قبلی سامِر ورکس را پیدا کردیم و متن‌های آن‌ها را خواندیم.
در این زمان متوجه شدیم متنی به‌نام «آیسلند» اثر نیکلاس بیلون در سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳، جایزه‌های زیادی برده است. همان موقع متوجه شدم اجرایی از این متن روی صحنه است. آن را دیدیم و به‌قدری از این کار خوشم آمد که شیفته‌اش شدم. کتاب این نمایشنامه را خریدم و خواندم و با خودم گفتم که «باید این متن را کار کنم» و این کار برای من هدف شد. بعد به نیکلاس تلفن زدم و کپی‌رایت کار را گرفتم. با او در ارتباط بودم و همان‌طور که در بروشور نمایش دیدید، او یادداشتی را برای اجرای «آیسلند» در ایران نوشت. زهره جواهری، از دوستان من در کانادا، متن را به فارسی ترجمه کرد که در گذشته متن دیگری را با نام «شام با دوستان» برای ما ترجمه کرده است.
کیخایی در مورد تفاوت های طراحی‌صحنه و شیوه اجرایی «آیسلند» در اجرایی که در کانادا دیده بود با اجرای خودش می گوید:
از ابتدا می‌دانستم که چه می‌خواهم و این اجرا با نمایشی که در کانادا دیدم کاملا متفاوت است. به‌عنوان مثال این طراحی نور که به هر یک از سه صندلی نور جدا داده شود و نور دیگری به‌شکل مثلثی وجود داشته باشد، در اجرای کانادا وجود نداشت. در آن اجرا، یک نور عمومی داده بودند. همچنین در آن اجرا، سه صندلی گذاشته بودند و در بسیاری از بخش‌های نمایش، بازیگران از روی صندلی بلند می‌شدند، مخصوصا شخصیت حلیم، بیشتر اوقات ایستاده بود و حتی زمانی که با آنا صحبت می‌کرد، بالای سر او که روی صندلی نشسته بود، می‌ایستاد و رو به تماشاگر حرف می‌زد. من نمی‌خواستم بازیگران حرکت داشته باشند. همچنین در آن اجرا، پروژکشن و موسیقی وجود نداشت، نه موسیقی ورود و نه موسیقی خروج داشتند. طراحی لباس نیز به این صورت نبود، تنها تشابه این است که حلیم کت‌و‌شلوار پوشیده است و این بخش در نمایشنامه ذکر شده بود. مسلما لباس‌ها متفاوت بود. این نکته که هرکدام از بازیگران نشانه و المان قرمزرنگی داشته باشند هم ایده خودم بود.
آیس لند بر مهاجرت تأکید دارد
یکی از ویژگی‌های متن‌های مدرن این است که قضاوتی در مورد چیزی نکند و این متن نیز ویژگی قضاوت نکردن را در خود دارد ولی به‌طور ناخودآگاه، حرف این متن نقد جامعه سرمایه‌داری و راجع به مهاجرت است.
کاساندرا مهاجرترین شخصیت نمایش است، در واقع یکی از شخصیت‌ها می‌گوید که «من کانادایی هستم» و آن یکی می‌گوید؛ «پدر و مادر من پاکستانی‌اند، اما خودم این‌جا به‌دنیا آمده‌ام» یعنی می‌خواهد بگوید من خیلی کانادایی هستم، اما کاساندرا چند سال است که به کانادا آمده است و در‌حالی که پیوندش را با کشور خود نگسسته است به این کشور مسافرت می‌کند. این جنبه‌های کاساندرا باعث شد که در این کار، بخش مهاجرت برای من پررنگ باشد.
آیس لند نمایش اندیشه است
کیخایی: به‌نظر من «آیسلند» نمایش گریه و خنده نیست، بلکه نمایش اندیشه است. برای من بسیار مهم بود که این اتفاق در نمایش بیفتد. به بازیگران می‌گفتم؛ «نمی‌خواهم بیرونی باشید یا خیلی داد بزنید.» در واقع کاری نکنید که تماشاگر بگوید که بازیگر می‌خواهد ما را تحت‌تاثیر قرار دهد. می‌خواستم کار مانند عنوانش، سرد و آیسلند و همه‌چیز مینی‌مال باشد. واقعا برایم خیلی سخت بود، برای بچه‌ها هم سخت بود. همه بازیگران دوست داشتند بلند شوند و حرکت کنند که من به آن‌ها می‌گفتم که «باید بنشینید یا فقط یک‌جا بایستید.» واقعا «آیسلند» جزء سخت‌ترین تجربه‌های کارگردانی‌ام محسوب می‌شود، اما انجامش دادم و خودم از نتیجه کار راضی هستم.
تئاتر آیسلند
بازیگران: آزاده صمدی، بهاره کیان افشار و احسان کرمی
کارگردان: آیدا کیخایی
نویسنده: نیکولاس بیلون
مترجم: زهره جواهری
تورنتو، ۱۳ ژوئن ساعت ۹ شب
Fairview Mall Library Theatre
تلفن اطلاعات: ۳۳۲۵-۸۹۳-۴۱۶
