* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
لیکن پلان یک بیماری التهابی پوست است که معمولاً در بین سنین ۳۰ تا ۶۰ سالگی دیده می شود. حدود یک درصد مردم دنیا از هر دو جنس، به این بیماری دچار می شوند. این بیماری به صورت ضایعات برجسته بنفش رنگ همراه با خارش و گاهی خارش شدید و اکثراً در مچ دست و مچ پا دیده می شوند ولی ممکن است در همه جای بدن دیده شود مثل دهان و مناطق تناسلی. نوع خاصی از آن در ناحیه مو دار پوست سر دیده می شود و نوع دیگری که ممکن است تقریباً تمام پوست را بپوشاند یا به ناخن ها حمله کند.
علت بیماری
علت بیماری لیکن پلان معلوم نیست ولی به نظر می رسد که از بیماری های اتوایمیون باشد که هنوز دلیلی برای اثبات آن نداریم.
بیماری های دیگری هم همراه با لیکن پلان دیده می شوند مثل کچلی سکه ای، مرض قند، کولیت اولسروز و …
معمولاً یک بیماری کبدی مزمن مثل هپاتیت C یا سیروز اولیه مجاری صفراوی در بیماران مبتلا به لیکن پلان مخاطی همراه است.
انواع بیماری
۱ ـ لیکن پلان پوستی: ضایعات به صورت برجستگی (پاپول) های قرمز رنگ هستند که به تدریج که پیشرفت می کنند بنفش و هنگام بهبودی قهوه ای پررنگ می شوند. ممکن است که در سطح ضایعات خطوطی سفید رنگ یا خاکستری دیده شود.
پاپول ها معمولاً نیم تا یک سانتی متر هستند و تقریباً و دائماً می خارند. سپس برجستگی بنفش رنگ از بین رفته و لکه هایی به رنگ های مختلف مثل قهوه ای کمرنگ، آبی و حتی سیاه به جای آن می آید که به آن لیکن پلان پیگماتوژن می گویند.
۲ ـ لیکن پلان مخاطی: به نظر می رسد که نیمی از بیماران که از لیکن پلان پوستی رنج می برند بیماری آنها همراه با لیکن پلان مخاطی است. زنان بیشتر به لیکن پلان مخاطی دچار می شوند تا مردها. مخاط دهانی، نواحی تناسلی، مقعد، حلق، مری می تواند دچار شود.
۳ ـ لیکن پلان دهانی: که شامل فرم های کلینیکی زیر هستند:
نوع مشبک یا تور مانند که معمولاً سیمپتومی ندارند و در سطح داخلی لپ ها در دو طرف دیده می شوند.
نوع سایش دهنده (فرسایش یافته) که به صورت ضایعات سائیده شده و دردناک روی قسمت داخلی لپ ها، زبان و لثه ها دیده می شود.
نوع آتروفیک که مخاط روی مناطق ضایعات نازک تر است و بیشتر روی لثه ها که هنگام مسواک زدن ملتهب می شوند و پشت زبان دیده می شود و باعث نازک شدن مخاط شده و زبان نسبت به غذاهای ادویه دار حساس می شود.
۴ ـ لیکن پلان تناسلی: ضایعات مخاطی نواحی تناسلی خیلی کمتر از نوع دهانی دیده می شوند، بیماری هر دو جنس را مبتلا می کند و مانند نوع دهانی سه نوع دارد.
۵ ـ لیکن پلان (موهای بدن، ناخن ها، موهای سر)
لیکن پلان موهای بدن ـ این بیماری معمولاً در حمله بیماری پوستی و به صورت پوسته های بسیار ریز دور موهای بدن دیده می شوند.
لیکن پلان موها: در قسمت مو دار سر به صورت لکه های بدون مو و شبه زخم می شود.
یک نوع خاص لیکن پلان مخصوص بانوان یائسه ۶۰ سال به بالا وجود دارد که همراه با ریزش موهای بالای پیشانی و شقیقه ها و موهای ابرو و فیروز پوستی است که حالت زخم مانند دارند.
ـ لیکن پلان ناخن ها: ضایعات ناخن ها وقتی تولید می شوند که بیماری شدید و وسیع باشد و معمولاً شامل شیار طولی، نازک شدن و افتادن ناخن است و معمولاً ناخن انگشت شست پا دچار می شود ولی ممکن است چند یا همه ناخن ها بیمار شوند. اگر بیماری ناخن پیشرفت کند باعث از بین رفتن دائمی آن می شود.
درمان های دارویی
۱ ـ لیکن پلان پوستی: هدف این درمان کوتاه کردن زمان بهبودی و کم کردن خارش آن است و درمان قطعی برای آن فعلاً وجود ندارد. پزشک تجویز کورتیکواستروئید قوی یا بسیار قوی موضعی می کند (مالیدنی روی محل) اگر موثر نبود کورتیکوتراپی از راه دهان تجویز می شود.
فتوتراپی: درمان با اشعه های UVB و UVA در مطب پزشک متخصص پوست هم برای درمان ضایعات پوستی بکار می رود.
۲ ـ ضایعات مخاطی
لیکن پلان دهانی مشبک ـ در این حالت بیمار سیمپتومی ندارد و برای بیمار اذیت کننده نیست و معمولاً به درمان احتیاج ندارد.
لیکن پلان دهانی همراه با سائیدگی و فرسایش و لاغری محل ضایعه ـ بیمار باید از ملتهب شدن دهان پیشگیری کند مثل عدم استفاده از الکل و دخانیات…
پزشک می تواند کورتیکوئیدهای محلی دهانی را تجویز کند اگر بیماری شدید بود و یا داروهای فوق موثر واقع نشد پزشک کورتیکواستروئیدهای دهانی را تجویز می کند.
لیکن پلان تناسلی: پزشک درموکورتیکوئیدهای بسیار قوی را تجویز می کند که معمولاً دارای نتایج خوبی است.
لیکن پلان موهای بدن، ناخن ها و موهای سر:
برای موهای بدن پزشک درموکورتیکوهای قوی را تجویز می کند.
برای نواحی مودار سر پزشک از درموکورتیکوئیدهای قوی به تنهایی یا همراه تزریق کورتیکوئید در پوست سر و اگر بیماری به درمان مقاوم بود کورتیکوئید از راه دهان را تجویز می کند.
لیکن پلان ناخن ها: پزشک اغلب کورتیکوئیدهای از راه دهان و گاهی همراه با تزریق کورتیکوئید در ریشه ناخن را تجویز می کند.
به طور کلی لیکن پلان های پوستی با این که برای بیمار ناراحت کننده هستند مخصوصاً که با خارش همراهند ولی معمولاً ۵۰ درصد در عرض یک سال و ۸۵ درصد در عرض یکسال و نیم بهبودی پیدا می کنند. پزشک می تواند پیشنهاد کند که بیمار از نور آفتاب به طور متعادل برای بهبودی استفاده کند.
بیماری دهانی باید مرتب توسط پزشک یا دندان پزشک کنترل شود.
طب مکمل
کمیسیون E موثر بودن آرد جو را برای آرامش خارش های پوستی که همراه با بعضی از بیماری های پوستی هستند، قبول دارد که به صورت خارجی در آب وان حمام و استراحت در آن استفاده می شود.
میزان مصرف: دو فنجان بلغور جو را در کیسه کتانی ریخته در یک لیتر آب چند دقیقه بجوشانید سپس کیسه را فشار داده و این محلول را در آب وان بریزید، از کیسه هم برای ماساژ استفاده کنید. همین طور می توانید بلغورهای داخل کیسه را هم در آب حمام بریزید.
